HANDBOUND AT THE UNIVERSITY OF TORONTO PRESS ?^ Sextu^ .--r.pgiUS Fc SEXTI POMPEI FESTI DE VERBORUM SIGNIFICATU QU.E SUPERSUNT CUM PAULl EPITOME. EDIDIT tEMILKTS THEWREWK 1)E ponor. PAES L BUDAPESTINI SUMPTIBUS ACADEffl^ LITTERAEUM HUNGARIC^. MDCCCLXXXIX. BUDAPESTINI, TYPIS FRANKLINIANIS. Is est enim scriptor, qui omnium manibus quotidie teritur et sine quo liumanioris literaturEe candidati ad perfectam Eomanae antiquitatis cogni- tionem, quee sunt iuris nostri incuuabula, pervenire non possunt. '/. Scaliger. PRAEFATIO. In uumero codicum olim bibliothecEe Corviuianse, quos anno mdccclxxvii. ABDUL HAMID II. Gloriosissimus Tur- carum Imperator Universitati litterarum Budapestinensi dono dedit,* refertur etiam codex «Sexti Pompei Festi (Pauli Diaconi) libros de verborum significatione » continens, quem adeo ad me pei-tinere putavi, ut eum mihi excutiendum esse constituerem, quo facto illud mihi persuasi — id quod etiam ahi occasione data observarunt — apparatui critico Liude- manniano sublestam omnino fidem habendam, ideoque codices adhuc notos denuo accurate conferendos et Festi Paulique verborum qu» tradita sunt constituendorum causa etiam aHos adhuc ignotos in lucem protrahendos esse. His observationibus Festi Pauhque hbros ut ederem deuuo recensitos inpulsus sum, eo potissimum consilio, ut talem * Inter hos et alios eovuuclem auctorum codices qusenam iuter- cederet neccessitudo, diligenter examinavit Eugenius Abel («Corvin- codexek». Budapestiui 1879. et «Uie Bibliotbek des Kouigs Matbias Corvinus» in P. Hunfalvii «Literariscbe Berichte aus Ungarn» vol. II.) qui etiam nonnuUa ad bibhographiam horum codicum spectantia attuHt. Conf. «A budapesti m. kir. egyetemi konyvtar codexeiuek czimjegyzeke» (Catalogus codicum Hung. Eeg. Universitatis litte- i-arum Budapestinensis) Budapest 1881. pp. 1 — 17. VI PEAEFATIO. textum atqiie eum quidem apparatu critico adornatum in usum virorum doctorum exhiberem, cui omni ex parte fides haberi posset. In hoc autem opere conficiendo iam diu versor. Anui sunt plus V., ex quo prima huius voluminis plagula typis exscripta est; sed cum maximse quibus distineor occupationes, tum munus illud honorificentissimum a JOSEPHO Ctesareo ac Eegio Archiduce Serenissimo mihi demandatum, cui ut in grammatica Zingarorum edenda sibi adiumento essem utque, quod appendicis encyclopsedicse loco huic grammaticiB adde- retur, consriberem, me sibi administrum et socium adiun- gere collibuit, quominus Festus adhuc in lucem prodiret, impedimento erant. Ceterum studiis meis quid effectum esset, iam sa?pius, si occasio tulerat, commemorravi ; in primis autem in com- mentariorum, qui «Ungarische Kevue» inscribuntur, 11. volu- mine (= Festus-Studien Budapest, 1882. de qua commenta- tione C. E. Georges, venerabihs ille Nestor philologorum, in «Philologische Rundschau» 11. pp. 1106 — 8. exposuitj. Alia commentatione a me scripta, quie in «Melauges Graux» Paris, 1884. p. 659 — 669. Galhco sermone pubHci iuris facta est, exponitur de Pauli codicibus iu Galha exstantibus simulque, quantum codici Trecensi tribuendum sit, indicatur. Ha?c editio duobus constat voluminibus. Primo volumine, quod virorum doctorum benevolentia^ commendatum nunc in lucem emitto, Festi Paulique verba continentur, alterum quod anno circumacto prodibit, apparatum criticum com- plectetur. Appendicis loco toti operi codicem Farnesianum photographice expressum me additurum esse spero. Restat ut diserte gratias agam ACADEMIAE LITTE- KARUM HUNGARICAE, cuius iussu et impensis hoc opus PRAEFATIO. VII editum est simulque omnibus, qui me in his studiis multis modis consilio vel opera adiuverunt. Atque primo loco nomino, qui ex discipulo mihi collega et amicus evasit, EUGENIUM ABEL, siquidem codicem Farnesianum deperditorumque quaternionum apographa, quae in bibliotheca Vaticaua asservantur, in meum usum excussit et memoriam textus Festini stabihendam summa cura suscepit. Laudibus et bonis recordationibus prosequor GUSTAVUM LOEWE, htteris et amicis anno mdccclxxxxv. gravi flebihque casu ereptum, qui non solum variis et salutaribus consihis me sublevavit sed etiam codicem Escorialensem 0 III. 3 1 . cum in Hispania moraretur, mea gratia benevolentissime examinavit. Prjfiterea summa laude commemorandi sunt bibhotheca- rum LEIDENSIS, TRECENSIS, MONACENSIS, GUELFER- BYTANAE prsfecti, quorum propensa vohintate factum est, ut codices Vossianos 37. 116. 135., Trecensem 2291., Mona- censem 14734., Gueherbytanum 10, 3. Budapestini excutere mihi liceret, simulque HENRICUS OMONT Parisinus, («Sous- bibliothecaire au dept. des mss. de la Bibl.-Nat.») eiiius libe- ralitati notitia codicum in Gahia exstantium debetur. Neqiie minores ago gratias eis viris doctis, qui opuseula sua ad Festi reliquias qiiociimqiie modo spectantia liberalis- sime mihi transmiseruut. Siint aiitem hi, quos infra scripsi : JOANNES VAHLEN Berolinensis (praeceptor meus carissi- mus), GEORGIUS GOETZ Jenensis, HENRICUS JORDAN f Regimontanus, LUDOVICUS HAVET Parisinus, ROBINSON ELLIS Oxoniensis, C. M. ZANDER Lundensis, FERDI- NANDUS MENTZ Jenensis. Denique explicationem notarum Tironianarum codicis Vossiani 116. HERMANNO HAGEN Bernensi, collationem codicis Parisini in Melanges Graux p. 669. commemorati VTTT PKAEFATIO. necnon Vindobonensis 142. IGNATIO KONT (discipulo meo, niinc «professeur au Lycee et a la Majorite du Port a Lorient»), indicem yerborum singulari diligentia confectum EUDOLPHO WEISS Budapestinensi (discipulo meo) debere me grato animo testor. Budapestini a. d. viii. Idus Septembres A. mdccclxxxix. Aemilius Thewrewk de Ponor. Pag. 1. Mitell. DIVIN.E LARGITATIS MUNERE SAPIENTIA POTENTPQUE PPwEFULGIDO DOMINO REGI CAKOLO REGUM SUBLIMIS&IMO PAULUS UL.TIMUS SERVULUS. Cupiens^aliquid vestris bibliothecis addere. quia ex pro- 5 prio perparum valeo, necessario ex alieno mutuavi, Sextus denique Pompeius Romanis studiis affatim eruditus, tam sermonum abditorum, quam etiam quarundam causarum origines aperiens, opus suum ad viginti usque prolixa volu- mina extendit. Ex qua ego prolixitate supertlua quasque et 10 minus necessaria praetergi-ediens et qua^dam abstrusa penitus stilo proprio enucleans, nonnulla ita, ut erant posita, relin- quens, hoc vestrae celsitudini legendum compendium obtuli. In cuius serie, si tamen lectum ire non dedignabimini, qu*- dam secundum artem, qufedam iuxta ethimologiam posita 15 non inconvenienter invenietis, et prfecipue civitatis vestrae Eomuleae, portarum, viarum, montium, locorum tribuumque vocabula diserta repperietis ; ritus praeterea gentilium et con- suetudines, varias dictiones quoque poetis et historiographis familiares, quas in suis opusculis frequentius posuere. Quod 20 exiguitatis meae munusculum si sagax et subtilissimum vestrum ingenium non usque quaque reppulerit, tenuitatem meam vita comite ad potiora excitabit. 2 PAULI EXCERPTA EX LIB. POMP. FESTI 1—3 EXCEEPTA EX LIBEIS P( JMPEI FESTI DE SIGNIFICATIOXE VERBOEUM. Augnstus locus sanctus ab avium gestu, id est quia ab avibus significatus est, sic dictus : sive ab avium gustatu, 5 quia aves pastae id ratum fecerunt. Augur ab avibus gerendoque dictus, quia per eum avium gestus edicitur ; sive ab avium garritu. unde et augurium. Auspicium ab ave spicienda. Nam quod nos cum praepo- sitione dicimus aspicio, apud veteres sine praspositione iM spirio dicebatur. Adfectare est pronum animum ad faciendum babere. Armillum vas vinarium in sacris dictum, quod armo, id est bumero, deportetur. Aerarii tribuni a tribuendo *re sunt appellati. Arrariiiiii ir, sane populus Eomanus in aede Saturni habuit. Apricum locum a sole apertum a Graico vocabulo f,oixYj* appellatum*, quasi afpix/jC, id est sine horrore, videlicet fri- goris, unde etiam putatur et Africa appellari. Amoena dicta sunt loca, quae ad se amanda alliciant, id 20 est trahanfc. Adfecta femina vel in bonam partem dicitur, velut hono- rata, vel in malam, quasi ad extremum periculum adducta. Aquagium quasi aquse agium, id est aqu» ductus appel- latur. 2,j Aquaelicium dicitur, cum aqua pluvialis remediis quibus- dam elicitur, ut quondam, si creditur, manali lapide in urbem ducto. Aqua dicitur, a qua iuvamur. Aqua et igni tam interdici solet damnatis, quam acci- 30 piuntur* nuptae, videlicet quia ha:' dua? res humanam vitam maxime continent. Itaque funus prosecuti redeuntes ignem supergradiebantur aqua aspersi ; quod purgationis genus vocabant suftitionem. Axitiosi factiosi dicebantur, cum plures una quid agerent 35 facerentque. Axit autem dixisse antiquos pro egerit, ma- 3—4 DE SIGNIFICATIONE VERBORUM. 3 nifestum est ; uiide (ij:if('s* mulieres sive viri * dice- bantur una agentes. Alites volatu auspicia facientes istae putabantur : buteo, siinqualis, inmusulus, aquila, vulturius. Axamenta dicebantur carmina Saliaria*, quae a Saliis sa- 5 cerdotibus canebantur*, in universos homines + composita. Nain in deos singulos versus ticti a nominibus eorum ap- pellabantur, ut lanuli, luuonii, Minervii. Axis, quem Graeci a|ova dicunt, plures babet signilicationes. Nam et pars cseli septentrionalis, et stipes teres, circa 10 quem rota vertitur, et tabula sectilis axis appeilatur. Ador farris genus, edor quondani appellatum ab edendo, vel quod aduratur, ut iiat tostum, unde in sacrilicio mola salsa efficitur. Adoriam laudem sive gloriam dicebant, quia gloriosum 15 eum putabant esse, qui farris copia abundaret. Arma proprie dicuntur ab armis, id est humeris, depen- dentia, ut scutum, gladius, pugio, sica : ut ea, quibus pro- cul proeliamur, tela. Armita dicebatur virgo sacrihcans, cui lacinia togae in hu- 20 merum eratreiecta. Legibus etiam Laurentum sanctum est, ne pomum ex alieno legatur in armum, id est, quod hu- raeri onus sit. Armentum id genus pecoris api^ellatur, quod est idoneum ad opus armorum. Invenies tamen feminine (irmcntafi as apud Ennium positum. Albnm, quod nos dicimus, a Graeco, quod est aXrpov, est appellatum. Sabini tamen (ilpum dixerunt. Unde credi potest. nomeu Alpium a candore nivium vocitatum. Albesia scuta dicebantur, quibus Albenses, qui sunt Marsi 30 generis, usi sunt. Haec eadem decumana vocabantur, quod essent amplissima, ut decumani fluctus. Albiona ager trans Tiberim dicitur a luco Albionarum, quo loco bos alba sacrificabatur. Albula Tiberis fiuvius dictus est ab albo aquae colore ; 35 Tiberis autem a Tiberino* Silvio, rege Albanorum, quod is in eo extinctus est. 1* 4 PAULI EXCERPTA EX LIB. POMP. FESTI 4^6 Ambo ex Graeco diictum videtur, quod illi a[i'f w dicunt. Ambactus apud Ennium lingua Gallica servus appellatur. Am praepositio loquelaris significat circum, unde supra ser vus ambactus, id est circumactus dicitur. 5 Ambest ita tertige personae verbum est, ut nullam aliam habeat declinationem. Ambegni bos et verbix appellabantur, eum ad eorum utra- que latera agni in sacriticium ducebantur. Ambidens sive bidens ovis appellabatur, que superioribus ,„ et inferioribus est dentibus. Abemito signifieat demito vel auferto. Emcrc enim antiqui dicebant pro accipere. Ambarvales hostise appellabantur, quge pro arvis a duo- bus fratribus sacrificabantur. 15 Amburbiales hostire dicebantur, quse circum terminos urbis Romse ducebantur. Ambustus circumustus. Ambitus proprie dicitur circuitus aedificiorum patens in latitudinem pedes duos et semissem, in longitudinem idem 211 quod asdificium : sed et eodem vocabulo crimen avaritiae vel aftectati honoris appellatur. Adolescit a Graeco aXoVjaxoj* id est adcresco, venit. Unde fiunt adultus, adulescens; altare, eo, quod in illo ignis ex- crescit; et exoletus, qui excessit olescendi, id est cre- 2s scendi, modura ; et inolevit, id est crevit. Altaria sunt, in quibus igne adoletur. Aliuta antiqui dicebant pro aliter, ex Graeco id aXXoioj? transferentes. Hinc est illud in legibus Numae Pompili: «Si quisquam aliuta faxit, ipsos lovi sacer esto. » 30 Astu apud poctas astutiam significat, cuius origo ex Graeco oppido, aaxo, deducitur, in quo qui conversati assidue sint, cauti atque acuti esse videantur. A stutus arte tutus. Algeo ex GriPco c/X-(Gi ducitur, id est doleo, ut sit frigus do- sf, lor quidam membrorum rigore conlectus. * Ast significat at, sed, autem. Anus dicta est ab annorum multitudine, quoniam antiqui 6—7 DE SIGNIFICATIONE VERBORUM. O non geminabantconsonantes ; vel quod iam sit sine sensu, quod GriBce dicitur avoo;*. Amussim regulariter, tractum a regula, ad quam aliquid exsequatur, quae amussis dicitur. Qnidam amussim esse di- cunt non tacite, quod muttire interdum dicitur loqui. Adgretus, apud Ennium «adgretus fari», pro eo, quod est adgressus, ponitur, quod verbum venit a Grseco . . . surgo. Agnus ex Grseco a^jLvoc; deducitur, quod nomen apud mai(U-es communis erat generis, sicut et lupus, quod venit ex Graeco Xtjxoc. lo Aegrum ex Grseco av.Yr-yov appellatur ; a quibusdam pu- tatur a voce doloris appellari, quod est al'. Annos ex Grseco venit, quem illi svvov dicunt, et quod nos trimum, illi dicunt Tpisvvov. Alterum Sinnius ait idem significare, quod apud Graecos is itspov. Quidam vero ex utroque esse compositum aXXo; et STSpo;. Alter et pro non bono ponitur, ut in auguriis altei-a cum appellatur avis, quae utique prospera non est : sic alter nonnumqam pro adverso dicitur et malo. -M Aliesis dies dicebatur apud Romanos obscenissimi ominis, ab AUia tluvio scilicet, ubi Romanus fusus a Gallis exercitus est. Adlecti dicebantur apud Romanos, qui propter inopiam ex equestri ordine in senatorum sunt numero adsumpti. 23 Nam patres dicuntur, qui sunt patricii generis ; conscripti, qui in senatu sunt scriptis adnotati. AJtercatio iurgatio. Alternatio per vices succesio. Alma sancta sive pulchra, vel aleus, ab alendo scilicet. so Altellus Romulus dicebatur, quasi altus in tellure, vel quod tellurem suam aleret ; sive quod aleretur telis ; vel quod a Tatio Sabinorum rege postulatus sit in conloquio pacis, et alternis vicibus audierit locutusque fuerit. Sicut enim fit deminutive a macro macellus, a vafro vafellus, ita ab 35 alterno altellus. Altus ab alendo dictus, alias ab altitudine altus. b PAULI EXCERPTA EX LIB. POMP. FESTJ 7—9 Alterplicem duplicem. Altertra* alterutra. Alcedo dicebatur ab antiquis pro alcyone. ut pro Gany- rnede Catamitus, pro Nilo Melo. . Alica dicitur quod alit corpus. ALicariae meretrices appellabantur in Campania solitae ante pisti"ina alicariorum versari qusestus gratia, sicut hse. qufe ante stabula sedebant, dicebantur prostibula. Almities habitus almarum rerum. 1 j Allus pollex seandens proximum digitum, quod velut in- siluisse in alium videatur, qund Graece a/./.sil^-a'. dieitur. Alveolum tabula aleatoria. Alvus venter fpminte ab alendo dicta. Est euim generis feminini. 15 Angor id est animi vel corporis cruciatus. proprie a Grteco a'cysiv Tr|V Ssipr^v* id est strangulatione, dictus ; unde et faucium dolor angina vocatur. Antigerio antiqui pro valde dixerunt. Antehac " Terentius pro antea ponit. 20 Anteurbana prsedia urbi propinqua. Antarium bellum, quod ante urbem geritur. Axare nominai*e. Antipagmenta valvarum ornamenta, quse antis adpin- guntur, id est adfiguntur. 2.-. Antefixa, quae ex opere tigulino tectis adtiguntur sub + stillicidio. Aureax auriga. Aurcas enim dicebant * frenum, quod ad aures tquorum religabatur: (irids, quo ora cohercebantur. Auritus a magnis auribus dicitur, ut sunt asinorum et le- 30 porum, alias ab audiendi facultate. Aurum dictum, quia praecipue custoditur. Grsce enim w/isiv custodire dicitur, unde et thesam'um. Hippocrates me- dicus t de nomine inventoris id dictum putat. quem voci- tatum ait Aurion. Quidam ad similitudinem aurorae colo- 35 ris nomen traxisse existimant : nonnulli. quia mentes ho- minum avertat : alii a Sabinis translatum putant, quod illi aasunr dicebant. '.»—10 DE SIGNIFICATIONE VERBOKTTM. / Auriclialcum vel orichalcum quidam putant compositum ex sere et auro, sive quod colorem habeat aureum. Ori- chalcum sane dicitur, quia in montuosis locis inveuitur. Mons etenim Grsece of>oc appellatur. Acus dicitur, qua sarcinatrix vel etiam ornatrix utitur. 5 Palese etiam quaedam de frumento acus dicuntur; exer- citus quoque instructio, quod ea pars militum vehemen- tissima est ad hostem vuhierandum acumine telorum. Totum autem ex Graeco sermone trahitur, quoniam sarcire apud illos axsaaai^-at dicitur. 10 Assiduus dicitnr, qui in ea re, quam frequenter agit, quasi consedisse videatur. Alii assiduum locnpletem, quasi mul- toram assium, dictum putarunt. Alii eum, qui sumptu proprio militabat, ab asse dando vocatuiu existimarunt. Andruare id est recnrrere a Gr;eco verbo avaopa;j.siv venit ; 15 hiuc et (Iriia vocata est. Antroare gratias referre. Triiant moventur. Triiam quo- qne vocant, quo permovent coquentes exta. Acupedius dicebatur, cui praecipuum erat in currendo acumen pedum. yn Adrumavit rumorem fecit, sive commurmuratus est, quod verbum qnidam a rumine, id est parte gutturis, putant deduci. lu Acceris* securis gerea, qua in sacriiiciis utebantur sacerdotes. Aplustria navium ornamenta, quse quia erant amplius, 25 quam essent necessaria usu, etiam amplustria dice- bantur. Agina est, quo inseritur scapus trutinae, id est, in quo fora- iiiine trutina se vertit, unde aiiinatorrs dicuntur, qui parvo lucro moventur. 30 Agonium dies appellabatur, quo rex hostiam immolabat : hostiam enim antiqui agoniam vocabant. Agonium etiam putabant deum dici praesidentem rebus agendis ; Agonalia eius festivitatem. Sive quia agonos dicebant montes, Agonia sacrificia, quse fiebant in monte ; hinc Roma' mons Quiri- 85 nahs Agonus* et ColHiia porta Agonensis*. Agoniumid estludum, o))hocdictum, quia locus.in qno ludi 8 PAULI BXCEKPTA EX LIB. POMP. FESTI 10—12 initio facti sunt, fiierit sine angulo ; cuius festa Agonalia dicebantur. Agea via in navi dicta, quod in ea maxime quseque res agi solet. 5 Agonias hostias putant ab agendo dictas. Albogalerus a galea nominatus. Est enim pilleum capitis, quo Diales ilamines, id est sacerdotes Tovis, utebantuv. Fiebat enim ex hostia alba lovi csesa, cui adfigebatur apex virgula oleagina. 10 Apluda est genus minutissimae paleae frumenti sive panici, de qua Naevius : « Non hercle apluda est hodie, quam tu, nequior.» Sunt, qui apludam sorbitionis liquidissimum il putent genus, quod flatu deiciatur et quasi adplodatur. Aridum proprie est, quod naturalem humorem amisit. Di- 15 citur autem per contrariam significationem, quod inrigari desierit. Nam ap3s6siv Graece inrigare est. Aptus cum propria significatione intellegatur, poni tameii solet pro adepto, sicut apisci pro adipisci. Area proprie dicitur locus vacuus, quasi exaruerit et non 20 possit quicquam generare. Angulus a Grseco (^yxuXov venit, sive ab eo, quod est bypk, id est j)rope. Aduncantur*, quae ex diverso coacta faciunt anguli formam. Adflnes in agris vicini, sive consanguinitate eoniuncti. 25 Anclare haurire a Grseco descendit. Livius : «Florem an- clabant Liberi ex carchesiis.» Anclabris mensa ministeriis aptata divinis. Yasa quoque iii ea, quibus sacerdotes utuntur, auclahria appellantur. ^ Ancunulentse feminse menstruo tempore appellantur : 30 unde trahitur inquinamentum. Antras f convalles vel arborum f intervalla. Arferia aqua, quse inferis libabatur, dicta a ferendo'; sive vas vini, quod sacris adhibebatur. Affatim dictum a copia fatendi, sive abundanter. Livius : 35 «Affatim edi, bibi, lusi.» Terentius altatini dixit pro eo, quod est ad lassitudinem. Ammenta, quibus. ut mitti possiut, vinoiuntur iacula, 12 12—13 PE SIGNIFICATIONE VEKBORUM. \i sive solearum lora ; ex Grseco, quod est a[j.|j.aTa, sic ap- pellata, vel quia aptantes ea ad mentum trahant. Adtegrare est vinum in sacrificiis augere. Integrare enim et adtegrare minus factum est in statum redigere. Adtritum et tritum ex Gneco descendit, quia illi vestem 5 tritam tpijicovac appellant. Adtestata dicebantur fulgora, qufie iterato fiebant, videlieet signifieationem prionun adtestantia. Adtibernalis habitator continuae tabernse. quod genus do- micilii antiquissimum Eomanis fuisse testimonio sunt ex- 10 terse gentes, quse adhuc tabulatis habitant eedificiis ; unde etiam tecta castrensia, quamvis pelUbus contegantur, ta- bernacula tamen dicuntur. Attae appellantur. qui propter vitium crurum aut pedum phintis insistunt et adtingunt magis terram, quam ambu- 15 lant, quod cognomen Quintio poetse adhsesit. Attam* pro reverentia seni cuilibet dicimus, quasi eum avi uomine appellemus. Adagia ad agendum apta. Adasia ovis vetula recentis partus. 20 Abrogare irfirmare. Ad aut proiJiie personam significat, ut : eo ad Pompeium : aut locum, ut : abit ad theatrum. Apud mutuam loci et personue coniunctionem demonstrat, at cum dicimus : ceno apud amicum. 25 At difterentiam rerum significat, ut cum dicimus : Scipio est bellator, at Marcus Cato orator. Addicere est proprie idem dicere et adprobare dicendo ; alias addicerc damnare est. Aedis domicilium in edito positum simplex atque unius so aditus. Sive ideo sedis dicitur, quod in ea aevum degatur, quod Graece aiwv vocatur. Itaque asdificare cum sit proprie aedem facere, ponitur tamen xaTa/pYjOTixw^ in omui ge- nere constructionis. Aedituus sedis sacrse tuitor, id est curam agens. 35 Aeditimus redis intimus. Aedilis initio dictus est magistratus, qui sedium non 10 PAULT EXCERPTA EX LIB. POMP. FESTI \H~U tantum sacrarum, sed etiam privatarum curam gerebat. Postea boc nomen et ad magistratus+ translatum est. Dic- tus est autem sedilis, quod facilis ad eum plebi aditus esset. Sed et aedilatus dicebatur eadem dignitas, sicut ponti- 5 ficatus, magistratus. Atrium proprie est genus sediticii ante aedem continens mediam aream, in quam collecta ex orani tecto pluvia descendit. Dictum autem atrium vel quia id genus sedificii Atrige primum in Etruria sit institutum, vel quod in a terra oriatur, quasi aterrium. Avus, patris matrisque pater, dictus aGraeco vocabulo, quod est apud eos TrdTrxoc, mutatis quibusdam litteris. Alii vo- lunt, quod ex ea voce appelletur, quod apud eosdem Graecos auc * appellatur, significatque magnum, quoniam 16 veluti magnus pater sit avus. Alii putant ariun dictum esse, quia ad duos attineat, quasi adduum, vel quia ad patrem sit additus. Abavns dicitur, quia abest ab avo et est avus avi. Atavus*, quia atta est avi, id est pater, ut pueri usurpare 20 solent. Avunculus, matris mese frater, traxit appellationem ab eo, 14 quod aeque tertius a me, ut avus, est, sed non eiusdem iuris; ideoque vocabuli facta deminutio est. Sive avun- culus appellatur, quod avi locum optineat et proximitate 2o tueatur sororis filiam. Amita patris mei soror, quia similiter tertia a me sit atque avia, videri potest dicta ex eo, quod ab antiquioribus avita sit vocitata. Sive amita dicta est, quia a patre meo amata est. Nam plus sorores a fratribus, quam fraires diligi so- 8(1 lent, videlicet propter dissimilitudinem personarum, quse ideo minus habent dissensionis, quo minus eemulationis. Avillus* agnus recentis pai-tus. \ Agnus dicitur rf.Tzb xoh aYvou, quod significat castum, eo 1 quod sit hostia pura et immolationi apta. 80 Avere nihil aliud est, quam cupere. Argumento esse* avidum et aviditatem, ex quibus pnecipua cupiditas intellegitur, cum sisnificet et gaudere. 14—15 PE SIGNIFICATIONK VERBORUM. 11 Adscripti dicebantur, qui iii colonias nomina dedissent, ut essent coloni. Adsciscere est adiungere vel adsumere. Adscripticii veluti quidam scripti dicebantur, qui sujj- plendis legionibus adscribebantur. Hos et accensos dice- 5 bant, quod ad legionum censum essent adscripti. Quidam vclatos , quia vestiti inermes sequerentur exercitum. Non- mxWi ferentarios, quod fundis lapidibusque proeliaturi ea modo ferrent, quae in hostes iacerent. Alii rorarios, quod id genus hominum, antequam acies coirent, in modum ro- 10 rantis tempestatis dimicaret. Auctarium dicebant antiqui, quod super mensurani vel pondus iustum adiciebatur, ut cumulus vocatur in modiot Auctum vocabatur spatium ciici, quod super detinitum, modum victoriie adiungitur. i£ Argennon argentum percandidum. 15 Arbiter dicitur iudex, quod totius rei habeat arbitrium e facultatem. Amicinum utris pediculum, cx quo vinum defunditur. Arbosem pro arbore antiqui dicebant et robosem pro robore. 20 Arbitrium dicitur sententia, quse ab arbitro statuitur. Arbitrarium, cum adhuc res apud arbitrum geritur. Amicitiae vocabulum ab amore deducitur, quamvis in- terdum vituperandus sit amor. Ab antiquis autem aincci et amccac per E litteram efferebantur. 25 Adpromissor est, qui, quod suo nomine promisit, idem pro altero quoque promittit. Adversus aut contrarium signilicat aut idem quod ergo. Arcere est continere. Unde et arcus in sediticiis dictus est, quia se ipse continet. x\hi dicinit arciini dictum esse ab 30 opere arrigendo in altitudinem. Arcirma genus plaustri est modici, quo homo gestari possit. Argeos vocabant scirpeas effigies, quseper virgines Yestales annis siugulis iaciebantur in Tiberim. «e Arcere prohibere est. Similiter abarcet, prohibet. Porcrt ■ quoque dictum ab antiquis, quasi porro arcet. et pro eo, \2 PAULI EXCERPTA EX LIB. POMP. PESTI 16—17 quod est continet, ponitur ; unde coercere continere di- 16 cimus. Trahitur autem hoc verbum a Graeeorum magistratu, quem illi o.r/ff^^i vocant, in cnius potestate est vel cogere, vel prohibere. Arcani sermonis significatio trahitur sive ab arce, quse I tutissima pars est urbis ; sive a genere sacrificii, quod in / arce fit ab auguribus, adeo remotum a notitia vulgari, ut ne litteris quidem mandetur, sed per memoriam sacces- sorum celebretur; sive ab arca, in qua quse clausa sunt, 10 tuto manent, cuius ipsius origo ab arcendo pendet. Arculum appellabant circuhim, quem eapiti iuponebant ad sustinenda commodius vasa, quae ad sacra publica capite portabantur. Arculus putabatur esse deus, qui tutelam gereret arcarum. 15 Arculata dicebantur circuli, qui ex farina in sacrificiis fiebant. Arcula dicebatm- avis, quse in auspiciis vetabat aUquid fieri. Asseres dicti, quod assideant parieti trabibusque. Assaratum apud antiquos dicebatur genus quoddam po- 2 0 tionis ex vino et sanguine temperatum, quod Latini prisci sanguinem r^s.s//?* vocarent. Ambrices regulae, quse transversae asseribus et tegulis in- terponuntur. Antes sunt extremi ordines vinearum. Unde etiam nomen 25 trahunt antac, quae sunt latera ostiorum. Ambitus proprie dicitur inter vicinorum sedificia locus duo- rum pedum et semij)edis ad circumeundi facultatem rehctus. Ex quo etiam honoris ambitus dici coeptus est a circumeundo supplicandoque. Ambitio est ipsa actio am- 80 bientis. Amnis proprie dicitur a circumnando, quoniam am ex ^ I Graeca praepositione sumptum, quse est a{j.cp(, significat circum, et nare fluere. Ambiguum est, quod in ambas agi partes animo potest. 17 35 Huiusmodi apud Grsecos (i[j.cciiioXa dicuntur. Ambrones fuerunt gens qusedam Galhca, qui subita inun- datione maiis cum amisissent sedes suas, raj^inis et prseda- 17—18 DE SIGNIFICATIONE VERBORUM. 13 tionibiis se suosque alere coeperunt. Eos et Cimbros Teo- tonosque C. Marius delevit. Ex quo tractum est, ut tur- pis vitae homines aDihroncs dicerentur. Antiae muliebres cajDilli demissi in froutem appellati ex Graeso videntur; quod enim nos lontnt, illi avitov dicunt. s Amneses appellantur urbes sita! prope amnem, ut a mari maritimae. Unde Interamnae et Antemnas dictae simt, quod inter amnes sint positae, vel ante se habeant amnes. Amptermini, qui circa terminos provincise manent. Unde amiciri, amhurhium, amharralia, amplexm dicta sunt. lo Angiportus iter compendiarium in oppido, eo quod sit angustus portus, id est aditus in portum. Angeronae dese saera a Romanis instituta sunt, cum angina omne genus animalium consumeretur, cuius festa Anfieronalia dicebantur. 15 Actus modo significant in comoediis et tragoediis certa spa- tia canticorum ; modo iter inter vicinos quattuor pedum latum : raodo in geometrica minorem partem iugeri, id est centum viginti pedum ; modo motum corporis, ut histrio- nuin et saUatorum, qui etiam ex hoc ipso actuosi dicuntur. 20 Auxiliares dicuntur in bello socii Romanorum exterarum nationum, dicti ex Graeco vocabulo yJKt^iiz, qnod nos dici- mus rerum crescentium auctionem. 18 Ausoniam ai^pellavit Auson, UHxis et Calypsus filius. eam primum partem Italiae, in qua sunt urbes Beneventum et 25 Cales ; deinde paulatim tota quoque Italia, quee Appennino finitur, dicta est Ausonia ab eodem duce, a quo urbem etiam conditam Auiuncam ferunt. Alumento pro Laumedonte a veteribus Eomanis necdum adsuetis Graecae linguae dictum est. Sic Melo pro Nilo, Cata- 30 mitus pro Ganymede, Alphius pro Alpheo dicebatur. Accensi dicebantur, qui in locum mortuorum militum subito subrogabantur, dicti ita, quia ad censum adicie- bantur. Acerra ara, quae ante mortuuui poni solebat, in qua odores 35 incendebant. Alii dicunt arcuhim esse turariam, scilicet ubi tu8 reponebant. 14 PAULI EXCERPTA EX LIB. POMP. FESTI 18—19 Apex, qiii est sacerdotum insigne, dictus est ab eo, quod eomprehendere antiqui vinculo apere dicebant. Unde aptus is, qui convenienter alicui iunctus est. Athanuvium est poculi fictilis genus, quo in sacrificiis 5 utebantur sacerdotes Eomani. Atroces appellantur ex Grseco, quia illi aipcoxTa * appel- lant, quae cruda sunt ; sive atrox dicitur ab eo, quod nihil timeat; tpsaai enim Graeci dicunt timere. Auguraculum appellabant antiqui, quam nos arcem dici- lu inus, quod ibi augures publice auspicarentur. Arseverse averte igiiem significat. Tuscorum enim lingua arsc averte, rcrsc ignem constat appellari. Unde Afranius ait : «Inscribat aliquis in ostio arseverse.» Aborigines appellati sunt, quod errantes convenerint in 19 15 agrum, qui nunc est populi Komani. Fuit enim gens anti- quissima Italise. Ab oloes dicebant i»ro ab illis ; antiqui enim litteram non geminabant. Aventinus mons intra urbem dictus est, quo ibi rex Alba- 20 norum Aventinus bello luerit extinctus atque sepultus. Adorare apud antiquos significabat ageiv; unde et legati oratores dicuntur, quia mandata populi agunt. Armilustrium festum erat apud Romanos, quo res divinas armati faciebant, ac, dum sacrificarent, tubis ca- •25 nebant. Adeo duas habet significationes. Nam cum prima acuta effertur, idem significat, quod accedo, cum dicimus : adra praetorem. Cum autem secunda, idem quod usque eo, non quidem secundum rationem, quia ad praepositio accusa- 30 tivis accomodata est, sed vetusta quadam* loquendi consue- tudine. Argea loca Romae appellantur, quod in his sepulti essent quidam Argivorum inlustres viri. Asparagus herba dicta, quod in aspero virgulto nascatur. 35 Adsidelae mensae vocantur, ad quas sedentes flamines sacra faciunt. Anceps significare videtur id, quod ex utraque parte caput 19-21 DE SIGNIFIOATIONE VERBORUM. 1 5 habeat, iit seciires bipennes ; sed magis a capieudo, quod ex utraque parte seque captatur, appellatum est. Ancus appellatur, qui aduncura brachium habet, et ex- porrigi non potest. Ancillae dict» ab Anco Martio rego, quod in bello magnum 5 feminarum numerum ccperit. Sivc ideo sic appellantur, 20 quod antiqui anrularr dicebant pro ministrare. cx quo di quoque ac deae feruntur coli, quibus nomina sunt AncuU et Anculae. Ancaesa dicta sunt ab antiquis vasa, quiB cjelata appel- 10 lamus, quod ckcumcsedendo talia fiunt. ipsum quoqiie caclarc verbiim ad eadem causa est dictum, 1) littera ciim L permutata. Aerosam appellaveriint antiqui insulam Cyprum, quud in ea pliirimum aeris nascatiir. 15 Aenesi dicti sunt comites Aenea?. Aeneatores cornicines dicuntur, id est cornu canentes. Aenariam appellavere locum, ubi Aeneas classem a Troia veniens appulit. Audacia ab avide, id est cupide, agendo est dicta. 20 Aceratum hitiim cum paleis mixtum. Aclassis tiinica ab hiimeris nou consiita. Arillator, qui etiam coctio appellatiir, dictus videtur a voce Graeca, quae est aips, id est tolle, quia sequitur merces, ex quibus quid cadens lucelli possit tollere. Lucellum demi- 25 nutivum est a lucro. Artitus bonis instructus artibus. Arn^ caput agni caput. Arsineum ornamentum capitis muhebris. Artus ex Graeco appellantur, quos ilh api^fya dicunt: sive 30 artus dicti, qiiod membra membris artentur. Arquites arcu proeliantes. qui nunc dicuntur sagittarh. Arbilla arvina, id est pinguedo corporis. • Artifices dicti, quod scientiam suam per artus exercent, sive quod apte opera inter se artent, qua ex causa etiam et 35 artcs sunt appehatae. Arytaenam sive artoiani.vAS ab hauriendo sic appellabant. 1 6 PAULI EXCERPTA EX LIB. POMP. FESTI 21-22 Amsegetes diciintur, quorum ager viam tangit. Amites perticae aucupales. Ampendices dicebantur ab antiquis, quod circumpende- rent, quos nunc aijpcndices appellamus. ;; Ablegmina partes extorum, quas dis immolabant. Ambulacra ambulationes. Amian genus piscis. Ameria urbs in Uinbria ab Amiro sic appellata. Adsipere et praesipere dicebant antiqui, sicut nos quo- 10 que modo dicimus ab aequo iniquum, ab quaerendo in- quirere. Admissiv® aves dicebantur ab auguribus, quse consulentem iuberent. Adulari est compositum ex accedendo et ludeudo. * ir Addubanum dubium. Adulter et adultera dicuntm-, quod et ille ad alteram et 22 haec ad alterum se conferunt. Aquilus eolor est fuscus et subniger, a quo aquila dicta esse videtur, quamvis eam ab acute volando dictam volunt. 20 Aquilus autem color ab aqua est nominatus. Nam cum antiqui duos omnino naturales nossent, id est album et nigrum, intervenerit autem is quoque, qui ita neutri si- milis est, ut tamen ab utroque proprietatem trahat, potis- simum ab aqua eum denominarunt, cuius incertus est 25 color. Aquilo ventus a vehementissimo volatu ad instar aquilae appellatur. Anquirere est circumquirere. Andron locus domicihi appellatur angustior longitudine, in 30 quo viri plurimi morabantur, ut gynaeceum * a mu- lieribus. Apud et penes in hoc differunt, quod alterum personam cum loco significat, alterum personam et dominium ac potestatem, quod trahitur a penitus. 85 Anxur vocabatur, quae nunc Tarracina dicitur Vulscae gentis, sicut ait Ennius : « Vulsculus perdidit Anxur. » 22—23 PE SIGNIFICATTONE VERBORUM. 17 Aquarioli dicebantiir mulienim iupudicarum sordidi ad- seciilse. Aquipenser genus piscis. Apellinem antiqiii dicebant pro Apollinem. Aperta idem Apollo vocabatur, quia patente cortina re- 5 sponsa ab eo dentiir. Abditivi abortivi. Ape apud antiquos dicebatur proliibe, compesce. Apua genus minimi pisciculi. Abs praepositio a Graeco deducitur. Signiticat autem retrac- 10 tationem in partem posteriorem. 23 Apollinares ludos, hoc est in laudem Apollinis, populus laureatus spectabat, stipe data pro cuiusque copia. Apiculum iilum. qiio tiamines velatiim apicem gerunt. Abacti magistratu* dicebantiir, qiii coacti deposiierant im- 15 perium. Agere modo significat ante se pellere, id est minare. Vir- giliiis : «Etpotiim pastas age.») Modo signilicat iurgari, ut dicimus : agit ciim eo fiirti ; modo rependere, ut cum di- cimiis : gratias ago ; modo verbis indicare, ut cum dicimus : 20 caiisam ago ; qiiin etiam si accessit gestiis et viiltus quidam decor, ut cum scfenici agere dicuntur. Abitionem antiqui dicebant mortem. Abgregare est a grege ducere : adfircfjnrr ad gregem du- cere : HCijrcgarr ex pliiribiis gregibus partes seducere, iinde 25 et etjregius dicitur e grege lectus. Quorum verborum fre- quens usus non mirum si ex pecoribus pendet, cum apud antiqiios opes et patrimoniaexhis paecipue constiterint, ut adhiic etiam prcniiias et pcculia dicimiis. Acetare dicebant, quod nunc dicimus agitare. 30 Autumnum qiiidam dictum existimant, quod tunc maxime augeantur hominum opes, coactis agrorum fructibus. Agedum significat age modo. Est enim adhortantis sermo. Aulas antiqui dicebant, quas nos dicimus oUas, quia nul- 35 lam litteram geminabant. Itaque aulicocta* exta, qua? in ollis coqiiebantiir, dicebant, id est elixa. 2 \3 18 PAULI EXCERPTA EX LIB. POMP. FESTI 23-24 Avidus a non videndo propter nimiam cupiditatem appel- latur : sicut amens, qui mentem suam nou habet. Aureliam familiam ex Sabinis oriundam a Sole dictam putant, quod ei publice a populo Romano datus sit locus, 5 in quo sacra faceret Soli, qui ex hoc Aiiseli dicebantur, ut Valesii, Papisii pro eo, quod est Valerii, Papirii. Aemiliam gentem appellatam dicunt a Mamerco, Pytha- gorae philosophi filio, cui propter unicam humanitatem cognomen fuerit Aemylos. Alii, quod ab Ascanio de- 10 scendat, qui duos habuerit filios, luhim et Aemylon, Aerumnulas Plautus refert furcilhis, quibus religatas sar- cinas viatores gerebant. Quarum usum quia Gaius Marius retuHt, Muli Mariani postea appenabantur. Itaque seTumn» hibores onerosos signifieant ; sive a Graeco sermone dedu- 16 cuntur. Nam alpsiv Graece, Latine tollere dicitur. Aemidum tumidum. Aequidiale apud antiquos dictum est, quod nunc dicimus sequinoctiale. quia nox diei potius, quam dies nocti adnu- merari debet. Grseci quoque in hoc consentiunt, toyjjxsptav, 2f, id est aequidiale, dicentes. Aeruscare aera undiqur, id est i3ecunias colligere. Aequilavium significat ex toto dimidium, dictum a lava- tione lanse, quae dicitur gequilavio redire, cum dimidium decidit sordibus. 96 Aegeum mare appellatur, quod* crebrae in eo sint insulse, ut procul aspicientibus species caprarum videatm*; sive quod in eo Aege, Amazonum regina, perierit ; sive quod * eo Aegeus pater Thesei se prsecipitaverit. Aestimata poena ab antiquis ab sere dicta est, qui eam 80 aestimaverunt aere, ovem decussis, bovem centussis, hoc est decem vel centum assibus. Alucinatio erratio. Adigas darc cogas. Acies, acumen, acus et acuere dicuntur ab axovr;, quam La- tine dicimus cotem. Auxilla olla parvula. Amputata, id est clrcunii)utata, dieuutur ab eo, quod an- 24-26 DE SIGMFICATIONE VERBORUM. 10 tiqui p II I II 1)1 pro jjiiro rlicebant, unde deducuntui' piidor et pudiciis. Appia via et aqua ab Appio Claudio est appellata. 25 Ariminum a nomine fluminis propinqui est dictum. Animiila uibs paivarum opum fuit in Apulia. 5 Arca deminutivum facit arculam et arcellam, ut a porco porculum etporcellum,a mammamammulam et mamillam. Alebria bene alentia. Agasones equos agentes, id est minantes. Arcubii, qui excubabant in arce. 10 Armillas ex auro, quas viri militares ab imperatoribus do- nati gerunt, dictas esse existimant, quod antiqui humeros 1 cum brachiis armos vocabant : unde anmi ab his depen- dentia sunt vocata. Abalienatus dicitur, quem quis a se removerit. Alienatus 15 qui alienus est factus. Adserere manum, est admovere : quo ea quoque, qu» in terram demittuntur ^ , srri dicuntur ; unde etiam serae appellantur, quia foribus admotae opponuntur defixae pos- tibus, quemadmodum ea, quae terrse inseruntur. ao Arvum dicimus agrum necdum satum. Apica dicitur ovis, quae ventrem glabrum habet. Ae syllabam antiqui Graeca consuetudine per ai scribebant, ut anlai, Musai. Auceta* saepe aucta. 26 Abercet prohibet. * Advosem, adversarium, hostem. 2t) «Axe adglomerati universi stantes», id est cohor- tibus aut legionibus. Aeruma * utensilia ampliora. so Afvolant* avolant. Astasint * steterint. «Ambaxioque circumeuntes», catervatim. Apor apud. Amosio annuo. ss Anticum* veteres etiam pro ianua * posuere. Aestimias aestimationes *. /f 20 PAULI EXCEKPTA EX LIB. POMP. FESTI 26-28 Abisse pro adisse dicebant. Abambulantes abscedentes. Aquilius proenomen ab aquilo colore, id est nigro, est dictum. .-, Antiquare est iu morem pristinum reducere. Attinge pro attingam posuere. Appellitavisse saepe * appellasse. 2" Alteras ponebant pro eo, quod est adverbium alias. Argutum iri in discrimen vocari. 111 Aureas dicebant frenos. quibus equorum aures religantur. * Audacias pluraliter Cato dixit. Ausis audeas. Audax deminutivum facit audaculns. Arvocitat saepe advocat. 15 Annaria lex dicebatur ab antiquis ea, qua liniuntur unni magistratus capiendi. Aliorsum et illorsum sicut iutrorsum dixit Cato, Abietaria negotia dicebantur, quam materiariam * nunc di- cimus, videlicet ab abietibus coemendis. •jii Aletudo corporis pinguedo. Aeribus pluraliter ab sere, id est geramento, Cato dixit. Addues addideris. Aristophorum vas, in quo prandium fertur, ut discus. Adlicit est i^erducit aliquem in rem, dictum a verbo lacit, 25 id est decipit. Hinc descendit inliirrc et obkctarc, id est frustrantem inducere. Abnutare seepe abnuere. Aliae * rei dixit Plautus pro eo, quod est ali * rei. Adfabrum fabrefactum. 2^ •iu Alimodi pro alius modi. Aeneolo, quod ex sere fit dicimus. Aenulum vas ex aere parvum. Ad exitam 8eta.tem ad ultimam setatem. Amatio "^ ab amore denominatum. 35 Anginam vinariam habere dicuntur, qui vino suffo- cantur. Adulterina signa dicuntur alienis anulis facta. iS-t{\ DE SIGNIFICATIONE VEKBORUM. 21 Arabice olet, id est ex odoribus Arabicis. Ansculari dicebant antiqui pro osculari, quod est os cum ore conferre. Adaxint adegerint. Argus oculeus, Argus nomen est hominis, qui fuisse fin- 5 gitur oculis plenus. Amasso amavero, Amiculum genus vestimenti, a circumiectu dictum. Auditavi* ssepe audivi Adlivescit, livere incipit, hoc est hvidum fierit. 10 Atticissat Attice loquitur. Plautus : «Non atticissat, sed si- ciUcissat» ; id est Sicule loquitur. Atritas atri coloris. Aegyptinos Aethiopas. Advelitatio iactatio qugedam verborum figurata ab hastis ir. veHtaribus. Iflilfs dicuntur expeditimilites quasi volantes. '9 Auctor communis erat generis apud antiquos. Adnictat ssepe et leviter oculo adnuit. Nsevius in Taren- tilla: «Ahi adnutat, alii adnictat, ahum amat, alium tenet. » 20 Atriplexum herba, quae nunc atriplex dicitur. Adoptaticius ex adoptato filio natus. Aleonem aleatorem. N«vius : «Pessimorumpessime audax, ganeo, lustro, aleo.» Aditiculum parvum aditum. 25 Atrabilis ab atro, id est animi vitio dLctus. Est enim atrum nigrum, id est a candore remotum. Anctos, * excruciatos. Anatem dicebant morbum anuura, id est vetularum, sicut Sfniitm morbum senum. 30 Altaria ab altitudine sunt dicta, quod antiqui diis superis in sedificiis a terra exaltatis sacra faciebant ; diis terres- tribus in terra, diis infernahbus in effossa terra. Assa dicebantm- cantus tibiarum. Aves ab adventu earum dicuntur, quod inde veniant, unde sr. nequis suspicetur. Agolum pastoralc baeulum, quo pecudes aguntur. 22 PAULI EXCERPTA EX LIB. POMP. FESTI -29-31 Abortum gi-avidae mulieris dicitur, quod non sit tempe- stive oi-tum. Bona, id est substantia rerum.. dicta sunt, quod digna sint bonis. % 0 Bombizatio est sonus apium ab ipso sonitu dictus : ut mugitus boum, hinnitus equorum. Boare, id est clamare, a Graeco descendit. Boarium forum Romse dicebatur, quod ibi boves veii- derentur. 1(1 Bocas genus piscis a boando, id est vocem emittendo, apel- latur. Barrire elephanti dicuntur, sicut oves dicimus balare, uti- que a sono ipso vocis. Ballenam beluam marinam ipsam dicunt esse pistricem, \r. ipsam esse et cetum. Bacclianalia dicebantur Bacchi festa. Basilica a basileo, hoc est rege, est dieta. Basilicum regale. Bovinatur* conviciatur. •M Bova serpens est aquatilis, quem Graeci oopov vocant, a qua icti obturgescunt. Crurum quoque tumor viae labore col- lectus bovd appellatur. Batus genus herbae. Bacrionem dicebant genus vasis longioris manubri. Hoc 31 ^r, ahi trullani appellant. Bacar vas vinarium simile bacrioni. Barathrum Graeci appellant Jocum pntcipitem, unde emergi non possit, dictum ab eo, quod est ^ocl^-j;. Ballenae nomen a Graeco descendit. Hanc illi f aXatvzv di- 3u cunt antiqua consuetudine, qua rcof-f-ov ])uirum, -ocov bu- xum dicebant. Burrum dicebant antiqui, quod nuuc dicimus rufum ; unde rustici burram appellant buculam, qua:' rostrum habet ru- fum. Pari modo rubens cil)0 ac potione ex prandio burrus 33 appellatur. Basiliscus appellatm- genus serpentis, vel quod in capite Hl— 3S! DE SIGNIFICATTOKK YERBORUM. 23 album habeat instar diadematis, vel quod reliqiia serpen- tium genera vim eiiis fugiant. Barbaricum appellatur elamor exeiritus, videlicet quod eo genere barbari utantur. Breve a Grseco descendit, quod est ppay6. 5 Brutiani dicebantur, qui officia servilia magistratibus prae- stabant ; eo quod hi primum se Hannibah tradiderant et cum eo perseverarant, usque dum recederet de Italia. Bruma a brevitate dierum dicla. Brutum antiqui gravem dicebant. in Bracllium nos, Graeci dicunt Ppayiojv, quod deducitur a "ppaytj, id est breve, eo quod ab hiimeris* manus bre- viores sint. quam a coxis planta?. Brassica a praesecando est dicta. Brutianae parmae dicebanturscuta, quibusBrutiani suntusi. 15 yl Bubinare est menstruo mulierum sanguine inquinari +. Lucilius : «Hwcd, inquit, «te* inbubinat, at contra te in- bulbitat.» Iiihulhitan' est pueriH stercore inquinare, dic- tum ex fimo, quod Gneci appellant poXptxov. Bucerum pecus de bubus dicimus. 20 Bustum proprie dicitur locus, in quo mortuus est com- bustus et sepultus, diciturque bustum, quasi bene ustum ; iibi vero combustus quis tantummodo, alibi vero est se- pultus, is locus ab urendo iistrina vocatur; sed modo busta sepulchra appellamiis. 25 Buteo genus avis, qiii ex eo se aht, quod accipitri eripuerit, vastitatisque esse causam his locis, quae intraverit, ut bubo, a quo etiam appellatur buteo. Bucina quam nos appellamus, Grseci fj-r/.axrjV * a simiH- tudine soni dicunt. 30 Bulimum* Grseci magnam famem dicunt, adsueti magnis et amplis rebus praeponere Jioo. a magnitudine scilicet bovis. Hinc est, quod grandes pueros ^ioDTtaioac appellant, et ma- riscam ficum [iouaoxov. Bubleum* est genus quoddam vini. 35 Buceplialus vocatus est equus Alexandri regis propter quaudam biibuh ' capilis similitudinem. 24 PAULI EXCERPTA EX LIB. POIFP. FESTI :^-2— 34 Benna lingua Gallica genus vehiculi appellatur, unde vo- cantur conhennones in eadem benna sedentes. Besem appellatum esse, quod bis triens sit, quamvis dura33 compositio fiat besis ex triente ; besis novem sunt uncisB, 5 triens tres f. Bellum a beluis dicitui;, quia beluarum sit pernitiosa dis- sensio. Barium urbem Italie appellarunt conditores eius expulsi ex insula Barra, quas non longe est a Brundisio. 10 Brundisium quidam poetee brevitatis causa Brendinn di- xerunt. Beneficiari* dicebantur milites, qui vacabant muneris + beneficio : e contrario munitices vocabantur, qui non va- cabant, sed munus reipublicse faciebant. 15 Benignus proprie dicitur is, qui bonis et dignis largitur. Est autem compositum ex bono et gignendo. Bellona dicebatur dea bellorum, ante cuius templum erat columella, quff" heUica vocabatur,super quani hastam iacie- bant, cum bellum indicebatur. 20 Bidental dicebant quoddam templum, quod in eo biden- tibus hostiis sacrificaretur. Bidentes autem siint oves duos dentes longiores ceteris habentes. Bisaeta porca dicitm-, cuius a cervice saetse bifariam divi- duntur, cum iam esse incipit maior sex mensium. 25 BignaB geminae dicuntur. quia bis una die nata- sunt. Bigenera dicuntur animaha ex diverso genere nata, ut leo- pardalis ex leone et panthera ; cicur ex apro et scrofa do- mestica ; muH ex equo et asina, Billis apud Afrosappellatursemenhumanumhumiprofusum. 34 30 Blatterare est stulte et praecupide loqui, quod a Graeco pXd^ originem ducit. Sed et camelos, cum voces edunt, blatterare dicimus. Balatrones et blateas buUas * luti ex itineribus. aut quod de calciamentorum soleis eraditur, ;ippellabant. 35 Bilbit factum est a similitudine sonitus. qui fit in vase. Na-vius : «Bilbit amphora»» inquit, Biblioth.eC8e et apud Graecos et apud nos tam librorum 34—36 DE SIGNIFICATTONE VERBOiaTjr. 2D magnus i^er se numerus, quam locus ipse, in quo libri coii- locati sunt, appellatur. Blitum genus holeris a saporis stupore appellatum esse ex Grgeco putatur, quod ab his pXd^ dicatur stultus. Bardus stultus, a tarditate ingenii appellatuv. Ca^cilius : s «Nimis audacem nimisque bardum barbarum.'» Trahitur autem a Graeco, quod iUi ''^afjooc. dicunt. IBardus GalHce cantor appellatur, qui vivorum fortium laudes canit, a gente Bardorum, de quibus Lucanus: «Plu- rima securi fudistis carmina Bardi. » lo Belutus bestiae similis. Beneventum, colonia cum deduceretur, appellari coep- tum est melioris ominis causa. Namque eam urbem autea Grffici incolentes MaXosvtov* appellarunt. 3» Bulgas GalH sacculos seorteos appellant. 15 Bovem bitendem a dentium numero dicunt appellari. Bellicrepam saltationem dieebant, quando cum arinis saltabant, quod a Komulo institutum est, ne simile pate- retur, quod fecerat ipse, cum a ludis Sabinorum virgines rapuit. 20 Bilingues Bruttaces Ennius dixit, quod Brutti et Osce et Graece loqui soliti sint. Sunt autem Itaha? popuH vicini Lucanis. Bitienses dicuntur, qui peregrinantur assidue. Baiulos dicebant antiqui, quos nunc dicimus operarios. Unde 25 adhuc baiularl dieitur. Blandicella verba blanda per deminutionem sunt dicta. Bellarium et bellaria res belHs aptas appellabant. Bellitudinem sicut magnitudinem Verrius dixit. Boiae, id est genus vinculorum, tam Hgnea?, quam ferreae su dicuntur. Botulus genus farciminis propter conexionem a boHs sic appellatur. Blennos stultos esse, Plautus indicat, qui ait: «Stulti, sto- Hdi, fatui, fungi, bardi, blenni, buccones.» s: 36 Binominis, cui geminum est nomen, ut Numa PompiHus, Tullus HostiHus. ^6 l^AULI EXCERPTA RX LIB. POMP. FESTI 36— :i7 Barbari dicebantur antiquitus omnes gentes, exceptis Graecis. Unde Plautus NaBvium poetam Latinum barbarum dixit. Fortasse et ob hoc noster apostolus Graecis ac bar- ])aris sc debitorem esse fatetur. 5 Bellule apud Plautum deminutivum adverbium cst a bene, quod facit belle et bellule. Burranicum genus vasis. Bucar Bimliter genus eet vasis. Buttubatta Naevius pro nugatoris posuit, hoc est, nuUius dignationis. II) Bulla aurea insigne erat puerorum praetextatorum, quae dependebat eis a pectore, ut significaretur eam ffitatem al- terius regendam consilio (dicta est autem bulla a Gra^co sermone ^ooXtj, quod consilium dicitm- Latine) vel quia eam partem corporis bulla contingat, id est pectus, in ir. quo naturale manet consiHum. Boicus ager dicitur, qui fuit Boiorum Gallorum. Is autem est in Gallia citra Alpes, quae togata dicitur : in quibus sunt Mediolanenses. Burranica potio appellatur lacte mixtum sapa a rufo co- 20 lore, quem burrum vocant. Corona cum videatur a choro dici, caret tamen aspii*a- Ti tione. Sive coronae dicuntur quod honorent eos, quibus inponuntur. Coturnix appellatur a sono vocis. Cornua Liberi patris simulacro adiciuntur, quem inven- torem vini dicunt, eo quod hominesnimio vinotruces fiunt. Corgo apud antiquos pro adverbio, quod est profecto, po- uebatur. Corbitae dicuntur naves oneraria;, quod in malo earum summo pro signo corbes solerent suspendi. Colurna hastilia ex corno arbore facta. Cothones appellantur portus in mari interiores arte et manu facti. Conlatia oppidum fuit prope Romam, eo quod ibi opes aliarum civitatum fuerint conlat*, a qua porta Romae Con- latina dicta est. 37—39 DE SIGNIFICATIONE VEKBORUM. Z/ Conlucare dicebant, cum profanse silvae rami deeide- rentur officientes lumini. Conlativum sacrificium dicitur, quod ex conlatione offertur. Coloplion dixerunt, cum aliquid finitum significaretur. 38 Concinnare est apte componere. Concinere enim conve- s uire est. Concilium dicitur a populi consensu ; sive concilium di. citui* a concalando, id est vocando. Conciliabulum locus, ubi in* concilium convenitur. Contio significat conventum, non tamen alium, quam euui, i" qui a* magistratu vel a sacerdote publico per praeconem convocatur. Contubernales dicuntur a tabernis, qua^ fiebant ex ta- bulis. Unde et tdhirvdcnUi sunt dicta, licet ex tentoriis * pellibus fiant. is Contubernium dicitur contubernalium babitatio. Conclavia dicuntur loca, qu» una clave clauduntur. Contemplari dictum est a templo, id est loco, qui ab omni parte aspici, vel ex quo omnis pars videri potest, quem antiqui templum nominabant. ^o Comitiales dies appellabant, cum in comitio convenie- bant : (]ui locus a coeundo, id est insimul veniendo est dictus. Calatores dicebantur servi, 7.716 ro6 xaXsiv, quod est vo- care, quia semper vocari possent ob necessitatem ser- 25 vitutis. Condulus anulus. Condalium similiter anuli genus. Contestari est, cum uterque reus dicit : Testes estote. Codeta ager, in quo frutices existunt in modum codarum so equinarum. 39 Condictum est, quod in commune* est dictum. Coctum a cogendo dicitur, quia coquendo* coartetur*, ut ad utilitatem vescendi perducatur. Cocula vasaaenea, coctionibus apta. Aliicoculadicuntligna ai minuta, quibus facile decoquantur obsonia. 28 VAULI EXCERPTA EX LIB. POMP. FESTI :?9— 41 Cohum lorum, quo temo buris cum iugo conligatur, a co- hibendo dictum. Cohum poettc caelum dixerunt, a chao, ex quo putabant cselum esse formatum. 5 Comcedias constat appellari ex eo, quod initio in vicis iuvenes cantare soHti essent crebro convenientes. Cicuma avis noctua. Coclacae dicuntur lapides ex flumine, rotundi ad coclearum similitudinem. 10 Cocetum* genus eduhi ex melle et papavere factum. Confugelam antiqui confugium dicebant. Compraedes eiusdem rei populo sponsores. Compascuus ager, rehctus ad pascendum communiter 40 vicinis. 15 Compescere est velut in eodem pascuo continere. Compitalia festa, qute in compitis peragebant. Congruere dictum est a gruibus, quae non fere segregantur, sive cum volant, sive cum pascuntur. Cognomines dicuntur, qui eiusdem sunt nominis. 20 Cerrones leves et inepti, a cratibus dicti, quod Sicuh ad- versus Athenienses cratibus pro scutis sunt usi, quas Grgeci •(sppa? appellant. Comptum genus Hbaminis, quod ex farina conspersa fa- ciebant. 25 Comptum Afranius pro ornatu et excultu posuit. Conflages loca dicuntur, iu; qua- undique confluunt venti. Copona taberna a copiis dicta. Compilare cogere est et in unum condere. Compernes uominantur homines genibus plus iusto con- 41 ao iunctis. Confoedusti foedere coniuncti. Commissatio a vicis, quos Gra?ci xcojxa- dicunt, appellatur. In his enim habitabant, priusquapi oppidar conderentur, quibus in locis ahi ahos convictus causa invitabant. 35 Committere proprie est insimul mittere : nunc eo utimur et pro facere, aut pro hnquere, aut pro incipere. Condere proprie est iu unum et interiorem locum dare 41—42 DE SIGNIFTCATtOXE VERBORrM. :29 • ■ ad custodiam faciliorem : (^iiod verbuin uiinc signifieat eonscriberej nunc facere, nunc comijonere et instruere. Consulas antiqui ponebant non tantum pro consilium petas et perconteris, sed etiam pro iudices et statuas. Cossi ab antiquis dicebantur uatura rugosi corporis homi- 5 nes, a similitudine vermium liguo editorum, qui cossi appellantur. Consilium vel a consulendo dicitur, vel quod in unam sententiam plimum mentes consiliant et conveniant; sed a silentio credibilius dictum putatm', quo maxime inve- 10 nitur. Conscripti dicebantur qui ex equestri ordine patribus adscribebantur, ut numerus senatorum expleretur. Consposos antiqui dicebant tide mutua conligatos. Consualia ludi dicebantur, quos in bonorem Consi faeie- 15 bant, quem deum consilii putabant. Conventus quattuor modis intellegitur. Uno, cum quem- libet hominem ab aliquo conventum esse dicimus. iVltero, cum signilicatur multitudo ex compluribus geueribus ho- minum contracta in unum locum. Tertio, cum a magistra- 20 tibus iudicii causa populus congresgatur. Quarto cum aliquem in locum frequentia hominum supplicationis aut gi-atulationis causa conligitur. Convicium a vicis, in quibus prius habitatum est, videtur dictum. vel inmutata littera quasi convocium. as Coniuoli* ocuH sunt in angustum coacti coniventibus pal- pebris. Consternatio, quie est concitatio qu;edam subita ex ali- quo metu, a sternutamento deducta est, quod eo toto con- cutimur coi-pore. 30 Considerare a contemplatione siderum videtm- appellari. Constitutus hominum a consistentium multitudine appel- latur. GonvaUis est planities ex omni parte comprehensa monti- bus collibusve. Valles duobus lateribus inchisa phmities. 35 ^'alles deminutivum valleada facit. Convoti isdem votis obligati. x^' 30 PAULI EXCERPTA EX LIB. POMP. FESTI 42-43 Cibus* appellatur ex Gneco, quod illi peram, in qua cibum recondunt, cibisim* appellant. Ciccum membrana tenuis malorum punicorum. Cispius mons est in urbe Esquilime regionis de nomine 5 cuiusdam hominis dictus. Citimus extremus. Uls enim facit iiltra, ultinms : cis, citra, citimus. Cicindela genus muscarum, quod noctu lucet, videlicet a candela, unde etiam candelahra putantur appellata. 10 Citrosa vestis appellata est a similitudine citri. Civicam coronam civis salutis sute causa servatus in proelio dabat, quie erat ilignea,* frondem habens perennem. Circanea dicitur avis, qute volans circumitum facit. Circites cii'culi ex sere facti. 13 Cilium est folliculum, quo oculus tegitur, unde fit super- ciliiim. Cimmeri dicuntur homines, qui frigoribus occupatas terras incohmt, quales fuerunt inter Baias et Cumas in ea re- gione, in qua convallis satis eminenti iugo circumducta 20 est, qu* neque matutino, neque vespertino tempore sole contingitur*. Cimbri lingua GalHca latrones dicuntur. Cingulos appellabant homines, qui in his locis, ubi cingi solet, satis sunt tenues. 25 Cillibae mensif rotundiy. Chilo dicitur cognomento a magnitudine labrorum. Cilo sine aspiratione, cui frons est eminentior, ac dextra sinistraque velut recisa videtur. Cisterna dicta est, quod cis, id* est infra, terram. 30 Camillus proprie appellatur puer ingenuus. Capuam in Campania quidam a Capye appellatam ferunt, quem a pede introrsus curvato nominatum antiqui nostri Falconem vocant ; ahi a planitie regionis. Camense Musie a carminibus sunt dictae, vel quod canunt 3> antiquorum laudes, vel quod sint castte mentis praesides. Camara et camuri boves a curvatione ex Gneco di- cuntur. 44 -4o DE SIGNIFICATIONE VERBOKUM. 31 ^^ Cappas+ marinos equos Gneci a flexu posteriorum partium appellant. Catampo genus est lusus. Carissam apud Lucilium vafrum significat. CaBrimoniamm causam alii ab oppido CiPre dictam exis- 5 timant ; alii a caritate dictam iudicant. Cselibem dictum existimant, quod dignam c;elo vitam agat. Catamitam pro Ganymede dixerunt, qui fuit lovis concu- biniis. Caeculus condidit Pneneste. Unde putant C:ecilios ortos, in quorum erat nobilis familia a})ud Komanos. Alii appella- tos eos dicunt ;i Citcade Troiano, Aene;e comite. Cselius mons dictus est a Cade quodam ex Etruria, qui Romulo auxilium adversum Sabinos pra>buit, eo quod in eo domicilium babuit. 15 Caecum vallum dicitur, in quo paacuti pali terra' adfisi herbis vel frondibus occuluntur. Catillones * appellabant antiqui gulosos. Catillatio grave obprobrium hominibus generosis obicie- batur, si qui provincias amicas populi Komani expoliassent. 2u ^•T Caesticillus appellatur circulus, quem superponit capiti» qui aliquid est laturus in capite. Caespes est terra in modum lateris ciesa cum herba, sive frutex recisus et truncus. Catulinam carnem esitavisse, hoc est comedisse, Ro- 2.-. manos, Plautus iii Saturione refert. Catax claudus. Caecultare est c^ecos imitari. C^sariati comati. Catularia porta Rom;r dicta est, quia non longe ab ea ad yo placandum canicula- sidus frugibus inimicum ruf;p canes inmolabantur, ut fruges iiavescentes ad maturitatem per- ducerentur. Caedem putant ex Gra^co diei, quod apud illos xatvsiv* signi- ficet interficere. 30 Csenina urbs, qu;e fuit vicina liom;p, a Cienite conditore appcUata est. 32 PAULI BXCERPTA EX LIB. POMP. FESTI 45-4« Catulus genus quoddam vinculi, qui interdum cauis ap- pellatur. Casstus vocantur et hi, quibus pugiles dimicant, et genus quoddam ornatus mulierum. 5 Caeditiae tabernie in via Appia a domini nomine sunt vo- catie. Cavillatio est iocosa calumniatio. Cati fons, ex quo aqua Petronia in Tiberim lluit, dictus, quod in agro fuerit cuiusdam Cati. 10 Cacula servus militis. Plautus : «Videocaculam militarem.» Dicitur autem a Gr;pco xaXov, quod fustibus clavisque lig- ueis ad tutelam dominorum armari soliti sunt. Canalicolse forenses homines pauperes dicti, quod circa canales fori consisterent. 15 Cana dicunt Grieci, iios (•aiustra et per deminutiouem cani- stdla. Canicse furfures de farre a cibo canum vocatie. 46 Cancri dicebantur ab antiquis. qui nunc per deminutionem cancelli ; ex quo genere sunt ralccs, qui per deminutionem •2u appenantur calculi. Canentas capitis ornamenta. Canta pro cantata ponebant. Caudicariae naves ex tabulis grossioribus facti«. Candelabrum dictum, quod in eo candebe figantur. 25 Cantherius hoc distat ab eqno, quo maialis a verre, capo a gallo, berbix ab ariete. Est enim cantherius equus, cui testicuH amputantur. Cavillum cavillatio, id est inrisio. Caudeae cistelhe ex iunco, ad similitudinem * equinie cauda^ 30 factie. Caulae a cavo dictie. iVntiquitus enim ante usum tectorum oves in antris claudebantur. Cavum a chao dictum et eius inanitate. Caculatum servitium. 35 Calones calcei ex ligno facti. Clacendix genus condhic. Calpar genus vasis fictihs. 46—48 DE SIGNIFirATIONE A^ERBORUM. 33 Calces ampiilke phimbete. Calbeos armillas dicebant, quibus triiimphantes iitebantur, et quibus ob virtutem milites donabantur Calix, quod in eo calidum bibitur. Calpurni* a Calpo, Numie regis filio, sunt oriundi. o Callim antiqui dicebant pro clam. ut ;?/.s' pro nobis, mm, pro suam, iin pro eum. Calicata ledificia calce polita. Caliptra genus vestimenti, quo capita operiebant. Calathos Gra'ci, nos dicimus qtiasUloi^. in Caduceatores legati pacem petentes. Cato : « Caduceatori » , inquit, «nemo bomo nocet». Carinantes probra obiectantcs, a carina dicti, qu.e est infima pars navis ; sic illi sortis intimie. Cadmea terra, quie in :es coicitur, ut fiat orichalcum. li Casa a cavationc dicta. Cascum antiquum. Casnar senex Oscorum lingua. Cassiculum reticuhim a cassibus per deminutionem dictiim. 20 Caseus a coeundo dictus. Casilam antiqui pro casside ponebant. Cassabundus crebro cadens. Casaria, qu;e custodit casam. Cassia via a Cassio strata. 25 Caput ex Gr;eco dictum quod ilh interdum '/.apa ty//' xspaXyjV* dicunt. Caperratum rugosum a coinuum caprinorum simihtudine dicitur. Capis pocuh genus, dictum a capiendo. sn Capsae a Gr;eco appehantur ; has illi xaa^rpac dicunt. Capital facinus, quod capitis poena luitur. Capronse equorum iub;p in h-ontem devex;e, dictir quasi a capite pron;F. Capidulum genus vestimenti, quo caput tegebatur. ss Caprae dictie, quod omne virguhum carpant, sive a crepitu criirum. Unde et cri'i>as eas prisci (hxerunt. FentUK. *"• 34 PAULI EXCERPTA EX IJB. POMP. P^ESTI 48-49 Cuppes et cupedia antiqui lautiores cibos nominabant; inde et macellum forum cupedinis appellabant. Cupedia autem a cupiditate sunt dicta, vel, sicut Varro vult, quod ibi fuerit Cupedinis equitis domus, qui fuerat ob latroci- 5 nium damnatus. Caprunculum vas fictile. Curatores dicuntur, qui pupillis loco tutorum dantur: sive illi, qui rei frumentariie agrisve dividendis pr;cpositi sunt. 10 Curia locus est. ubi publicas curas gerebant. CdUthra* !^% curia dicebatur, ubi tantum ratio sacrorum gerebatur. Guri/r, etiam nominantur, in quibus uniuscuiusque partis populi Komani quid geritur, quales sunt h;e, in quas Ro- mulus populum distribuit, numero triginta, quibus postea 15 additte sunt quinque, ita ut in sua quisque curia sacra publica faceret feriasque observaret, hisque curiis singulis nomina Curiarum virginum inposita esse dicuntur, quas virgines quondam Eomani de Sabinis rapuerunt. Curriculo pro cursim ponebaiit. Plautus : «Licet», inquit, 20 «vos abire curriculo». Curriculus deminutivum est a curru. Curtilacum appellatur a Curtio , qui eo loco in pro- fundissimum se ob salutem Komani populi proiecit hiatum. 25 Curionium ;es dicebatur, quod dabatur curioni ob sacer- dotium curionatus. Curis est Sabine hasta. l nde Romulus Quirinus, quia eam ferebat, est dictus ; et Romani a Quirino Qiiiritvs dicuntur. Quidam eum dictum putant a Curibus, qu;c fuit urbs opu- 30 lentissima Sabinorum. Curitim lunonem appellabant, quia eandem ferre hastam putabant. Curiales eiusdem curije, ut tribules et municipes. Currules equi quadrigales. 35 Curiata comitia a curiis sunt appelhita. Centurionus antea, qui nunc centurio, et curionus et clc- rurioiius dicel)antur. W— 51 DE SIGNIFICATIONE VERBORUM. o5 Currules magistratus appellati sunt, qiiia curru vehe- bantur. Curia Tifata * a Curio dicta est, quia eo loco domum ha- buerat. 50 Cura dicta est, quasi coreda, vel quia cor urat. 5 Cum imperio estdicebatur apud antiquos, ciiinominatim a populo dabatur imperium. Cum potestate est dicebatur de eo, qui a populo alicui uegotio prieficiebatur*. Cuniculum, id est foramen sub terra occultum, aut ab 10 animali, quod simile est lepori, appellatur, cui subterfossa terra latere est solitum, aut a cuneorum similitudine, qui omnem materiam intrant findentes. Clunaclum cultrum sanguiiiarium dictum , vel quia ad clunes dependet, vel quia clunes hostiarum dividit. 15 Cumerum vas nuptiale a similitudine cumerarum, qute fiunt palmcie vel sparteie ad usum popuhu'em, sic appel- latum. Culcita, quod tomento inculcatur appellata. Culcitula fusticulus quidam ligneus in sacris dicebatur. 21) Cumulter significat cum altero, dictum ab antiquis ita brevitatis causa, ut sodes pro si audes, scilicet pro scias licet, sis pro si vis. Culliola cortices nucum viridium dicta a similitudine cul- leorum, quibus vinum sive oleum continetur. 25 Cussilirem pro ignavo dicebant antiqui. Cum populo agere, hoc est populum ad concilium ;iut comitia vocare. Cuncti significat quidem omnes, sed coniuncti et congre- gati, at vero uiiiiies etiam si diversis locis sint. 30 Cunire est stercus facere, unde et inquinan'. bl Cuturnium vas, quo in sacrificiis vinum fundebatur. Culigna vas potorium. Cato : "Culignami), inquit, «in fteno Grffico ponit, ut bene oleat.» Coctiones dicti videntur a cunctatione, quod in emendis 35 vendendisque mercibus tarde perveniant ad iusti pretii 3* 36 PAULI EXCERPTA EX LIB. POMP. FESTI 51—52 finem. Itaque apud antiquos prima syllaba per U litteram scribebatur. Custodelam dicebant antiqui, quam nunc dicimus custo- diam. 5 Cumbam Gntci xufiprjv appellant. Cutis Grii'eam habet originem. Hanc enim illi dicunt x-jtiv. Cutiliae* lacus appellatur, quod in eo est insula, KotoXyj nominata a Griecis. Cnepliosum antiqui dicebant tenebricosum. Grjeci enim 10 xvs'x;ac appellant obscurum. Cymbium poculi genus a similitudine navis, qu;e x')jj.[t;(; dicitur, appellatum. Calasis tunicie geiius, quod Gr;eci xaXaotvov dicunt. Alii dicunt nodum esse tunic;e muliebris, quo couexa circa 15 cervicem tunica submittitur. Cyparissiae dicuntur ignes prodigiosi a similitudine cy- pressorum. Cybebe Mater, quam dicebant Magnam, ita appellabatur, quod ageret bomines in furorem,quod Gr;eci x6p-/][5ov dicunt. 20 Cybele vero eadem dicta a loco, qui est in Phrygia. 59 Cytherea Venus ab urbe Cythera, in quam primum de- vecta esse dicitur concha, cum iii mari esset concepta. Cyllenius Mercurius dictus, quod omnem rem sermo sine manibus conficiat, quibus partibus corporis qui carent 25 xoXXot vocantur, ideoque quadratum eum fingunt. x\Hi volunt sic appellatum, quod in Cyllenia via sit nutritus. Alii, quod in monte Arcadia:" Cyllene. AHi, quod a Cyllene sit nympha educatus. Cypria Venus, quod ei primum in Cypro insula templum 30 sit constitutum, vel quia pcirientibus pr;esideat, quod Gruece x6s'.v parere sit. Cyntbius Apollo a Cyntho Deli monte vocatus. Chalcidicum genus ;edificii ab urbe Chalcidica dictum. Choragium* instrumentum scaenarum. 35 Chaos appellat Hesiodus confusam quandam ab initio uni- tatem, hiantem patentemque in profundum. Ex eo et yaoxstv Gr;eci, et nos hiare dicimus. Unde lanus detracta rrl-U DE SIGNIFICATIONK VERr.ORrM. 37 aspiratione nominatiir id, qiiod fuerit omnium primum ; cui primo supplieabant velut parenti, et a quo rerum om- nium factum putabant initium. Choenica mensune genus. Cybium dictum, quia eius medium leque patet in omnes 5 partes, quod genus ageometricis xL»[io; dicitiir. Unde etiam tessella^ quadratae 7.0^0-.. Hinc et ciibios genus piscis, quia piscantes id genus piscium velut aleam ludant. Cnasonas acus, quibus mulieres caput scalpunt. Creperum dubium, unde increpitarr dicimus;, quia male- 10 dicta fere incerta et dubia sunt. Crepitulum ornamentum capitis ; id enim in capitis motu crepitum facit. Crocotillum valde exile. Plautus : «Extortistalis ciim cro- cotillis crusculis.» 15 Crusculum deminutivum a crure. Crines a discretione dicti, quam Gra^ci x^otT.v appellant. Nam idem eos xfytvwacf vocant. Crocatio corvorum vocis appellatio. Crucium, quod cruciat. Unde Lucilius vinum insuave cru- 20 cium dixit. Crocotinum geniis operis pistorii. Crustariae taberna^ a vasis potoriis crustatis dictae. Cracentes graciles. Ennius: «Succincti gladiis media re- gione cracentes.» 25 Crevi modo significat hereditatem adii : modo maior *tate vel ceiisu sum : modo iudicavi : modo divisi. Quae omnia a duobus verbis cresco et eerno veniunt, cuius unius origo ex Grsco tiahitur, quod illi xpaivsiv dicimt perficere. Creterrse vocabulum trahitur a cratere, quod vas est vini. 30 Craticulum a Graeco y.paTS-jTai* deducitur. Centuria in agris significat ducenta iugera ; in re militari centum homines. Centuriatus ager in ducena iugera definitus, quia Romu- lus centenis eivibus ducena iugera tribuit. 35 Centuriata comitia item curiata comitia dicebantur, quia populus iiom nus per centenas turmas divisus erat. 38 PAULI EXCERPTA EX LIB. PO>[P. FESTI .54—5.", Centenariae cenge dicebantur, in quas lege Licinia non plus centussibus praeter terra enata* inpendebatur, id est centum assibus, qui erant breves nummi ex a?re. Cena apud antiquos dicebalur, quod nunc est prandium : 5 vcspmia, quam nunc ca^-nam appellamns. Censionem facere dicebatur censor, cum multam equiti inrogabat. Cenacula dicuntur, ad quae scalis ascenditur. Centumviralia iudicia a centumviris sunt dicta. Nam 10 cum essent Eomff' triginta et quinque tribus, qua et curia; sunt dictie, terni ex singulis tribubus sunt electi ad iudicandum, qui centumviri appellati sunt : et, licet quin- que amplius, quam centum, fuerint; tamen, quo facilius nominarentur, centumviri sunt dicti. 15 Centaurion medicamentum aChirone centauro inventum. Censere nunc significat putare, nunc suadere, nuiic de- cernere. Censio liastaria dicebatur, cum militi multa' nomine ob delictum militare indicebatur, quod hastas daret. ■io Cercolopis* genus simia:', qui ultimam partem cauda' vil- losam habet. Cerritus furiosus. Cervus, quod vtspata, id est cornua, gerat, dictus. Cereos Saturnalibus muneri dabant humiliores potentiori- 25 bus, quia candelis pauperes, locupletes cereis utel^antiu-. Celsus ex Gra^co xsXXs-.v dictus. 55 Celeres antiqui dixerunt, quos nune equites dicimus, a Celere, interfectore Eemi, qui initio a Romulo his pr;tpo- situs fuit; qui primitus electi fuerunt ex singulis curiis 30 deni, ideoque omnino trecenti fuere. Cermalus locus in Urbe sic nominatus. Columnae dicts', quod culmina sustineant. Cernuus calciamenti genus. Crepidines* saxa prominentia. 35 Cloacse a conluendo dictae. Cluras* simias a clunibus tritis dictas existimant. Crustumina tribus a Tuscorum urbi^ Crustumeria* dicta est. o-o7 DE SIGNIFICATIONE VERBOKUM. 39 Clucidatum dulce et suave dicebatur. Cloelia familia a Cloniof , Aenea' comite, est appellata. Clumse folliculi hordei. Clutum Graeci xXutov dicunt. Unde accepta praepositione titinclitus. lu enim sa^pe augendi causa adicimus*,ut invo- 5 cavit, inclamavit. fiG Clipeum antiqui ob rotunditatem etiam corium bovis ap- pellarunt, in quo foedus Gabinorum cum Romanis fuerat descriptum. Classes clipeatas antiqui dixerunt, quos nunc exercitus lo vocamus. Clcelise fossae a Cloelio, duce Albanorum, dicta'. Claudere et clavis ex Graeco descendit, cuius rei tutelam penes Portunum csse putabant, qui clavim manu tenere fin- gebatur et deus putabatur esse portarum. 15 Clavim consuetudo erat mulieribus donare ob significau- l dam partus facilitatem. Clausula, quam Graeci sTitooov vocant, a brevi conclusione est appellata. Clavata dicuntur aut vestimenta clavis intertexta aut cal- 20 ciamento clavis confixa. Clavus annalis appellabatur, qui figebatur in parietibus sacrarum ;tdium per annos singulos, ut per eos numerus colligereiur annorum. Classis procincta, exercitus instructus. 25 Clingere, cingere, a Grffico xoxXoov dici manifestum est. Cercopa Graeci appellant lucrari undique cupientem, quasi xspiotova, quem nos quoque lucriontim vocamus. Classici testes dicebantur, qui siguandis testamentis adhi- bebantur. 30 Commoetaculum genus virgula?, qua in sacrificiis ute- bantur. 51 Cervaria ovis, qua' pro cerva immolabatur. Crepos*, id est lupercos, dicebant a crepitu pellicularum, quem faciunt verberantes. Mos enim erat Romanis in Lu- sr, percalibus nudos discurrere et pellibus obvias quasque feminas ferire. 40 PAULI EXCERPTA EX LIB. POMP. FESTI 57—58 Condere componere. Cincia locus Eomie, ubi Cinciorum monumentum fuit. Capital linteum quoddam, quo in sacrij&ciis utebautur. Castrensi corona donabatur, qui primus hostium castra 5 pugnando introisset, cui insigne erat ex auro vallum. Colluviaris porcus dicitur, qui cibo jDermixto et colluvie nutritur. Cognitor est, qui litem alterius suscipit coram* eo, cui datus et. Procurator autem absentis nomine actor fit. m Claudiana tonitrua appellabantm-, quia Claudius Pulcher instituit, ut ludis post sca^nam coiectus* lapidum ita fieret, ut veri tonitrus similitudinem imitarotur. Xam antea leves admodum et parvi sonitus fiebant, cum clavi et lapides in labrum leneum coicerentm\ 1.-. Cdesones appellantur ex utero matris exsecti. I Caesar, quod est cognomen luliorum, a c;esarie dictus est, / quia scilicet cum c:esarie natus est. ' Capsit prenderit. Capreoli, vitium cincinni intorti, quia ad locum capien- 20 dum tendunt, appellati. Capillatam* vel capillarem arborem dicebant, in qua capillum tonsum suspendebant. Contestari litem dicuntur duo aut plures adversarii, quod ordinato iudicio utraque pars dict-re solet : testes estote. 25 Caviares liostise dicebantur, quod caviae +, id est pars hostia? eauda tenus, dicitur, et ponebatur in sacrificio pro collegio j)ontificum quinto quoque anno. Confeta sus dicebatur, quse cum omni fetu adliibebatur ad sacrificium. 30 Conclavatae dicebantur, quae sub eadem erant clave. 58 Colossus a Caleto artifice, a quo formatus est, dictus. Fuit enim apud Rhodum insulam statua sohs alta pedes cen- tum et quinque. Codeta appellatur ager trans Tiberim, quod in eo virgulta 8". nascuntur ad t-audarum equinarum similitudinem. Censui censendo agri proprie appellantur, qui et emi et venire iure civili possunt. 58—59 PE SIGNIFICATIONE VERP.ORUM. 4 1 Comedum bona sua consumentem antiqui dixerunt. '. Comedo, comedonis, qui, ut supra, bona sua consumit. Censores dicti, quod rem suam quisque tanti lestimarie solitus sit, quantum illi censuerint. Consiluere Ennius pio conticuere posuit. 5 Claritudinem claritatenh Casus dicimus non modo ea, quae fortuita hominibus acci- dunt, sed etiam vocabulorum formas, quia in aliam atque aliam cadunt effigiem. Catachresin tropum nos abusionem dicimus, cum alienis 10 abutimur perinde ac si propriis, cum propria deficiunt. Cocum et pistorem apud antiquos eundem fuisse accepi- mus. Naevius : «Cocus»), inquit, «editNeptunum, Venerem, Cererem». Significat per Cererem panem, per Neptunum pisces, per Venerem holera. 15 Cammensemf cursorem Titinnius pro pistore dixit. Conlativum ventrem magnum et turgidum dixit Plautus, quia in eum omnia edulia congeruntur. Convexum est ex omiii parte declinatum, qualis est natura caeh, quod ex omni parte ad terram versus declinatum est. 20 59 Calicatis calce politis. Confecerunt una fecerunt. Crebrisuro apud Ennium significat valhim crebris suris, id est palis, munitum. Cyprio bovi merendam Ennius sotadico versu cum 25 dixit, significavit id, quod solet lieri in iiisula Cypro, in qua boves humano stercore pascuntur. Idem cum dicit : "Propter stagna, ubi laiiigerum* genus piscibus pascit» : esse paludem demonstrat, in qua nascuntur pisces similes ranunculis, quos oves conseetatae edunt. 30 Consponsor coniurator. Canturnus nomen loci. Centenas pondo dicebaut antiqui referentes ad libras. Coepiam futurum tempus al) eo, quod est coepi. Cato : (i(;oepiam seditiosa verba loqui.» Invcnitur quoque a})ud ;i5 maiores et infinitivi modi cdtpcre. Contionem antiqui masculino genere posuere. 4i PAULI EXCERPTA EX IJ?.. POMP. FESTI o9— 61 Cognitu facilia eadem ratione dieitur, qua dictu facilia, et perspectu et factu facilia. Contagionem esse dicendum, non contagium. Clitellae dicuntur non tautum eie, quibus sarcinic conliga- tit' mulis portantur, sed etiam locus Romif propter simili- tudinem, et in via Flaminia loca qua^dam devexa subinde et adcliva. Est etiam tormenti genus eodem nomine appel- latum. Cloacale flumen dixit Cato pro cloacarum omnium con- luvie. Compluriens a compluribus significat stepe. Cato : «Con- tumelias mibi dixisti comiDluriens»). Citeria appellabatur effigies quajdam arguta et loquax ridi- culi gratia, quie in pompa vehi solita sit. Cato in Marcum Ca.^cilium : «Quid ego cum illo dissertem amplius, quem ego denique credo in pompa vectitatum ire ludis pro cite- ria, atque cum spectatoribus sermocinaturum.» Curionem agnum Plautus i^ro macro dixit, quasi cura macruisset. Coniector interpres somniorum. Comperce pro compesce dixerunt antiqui. Comparsit Terentius pro compescuit posuit. Creduas credas. Plautus : «Ipsus nec amat, nec tu creduas.» I Ipsus pro ipse.j Corius ab antiquis masculino genere dicebatur. Plautus : «lam tibi tuis meritis crassus corius redditus est.» Pari modo diverso genere dicebant hm- lupus*, hm metus, hirc amnis, hic frons. Cullus quoque masculine dixerunt. Est enim genus tor- menti e corio. Crumina sacculi genus. Plautus: «Di bene vertant, tene cruminam, inerunt* triginta minie.» Corinthienses ex eo dici coeperunt, ex quo coloni Corin- thum sunt deducti, qui ante Corinthii sunt dicti ; quam consuetudinem servamus etiam , cum Romanenses et Hispanenses et Sicilienses negotiatores dicimus, qui in alienis civitatibus negotiantur. »51— 0-2 OE SIGNIFICATIONE VERJiORUM. 1;! Cavitionem dicebant, quam modo dicimus cautionem. Consuetioneni Plautus pro consuetudine dixit. Corculum a corde dicebant antiqui sollertem et acutum. Plautus in Casina : «Ego sum liber, meum corculum, mel- liculum, verculum. » 5 Casinam fabulam Plautus iuscripsit ab ancilhe nomine Casina*, quam amari a sene* introduxit. Conivola occulta. Cogitatim adverbialiter pro cogitate. Clientam pro cliente Plautus dixit. 10 Comcedice figuratum a comoedo.Plautus: «Euge cuscheme* adstetisti et dulice* et comoedice ! « Capulum et manubrium gladii vocatur, et id, quo mortui \ efferuntur, utrumque a capiendo dictum. Saue a capulo fit capularis. 15 Celassis celaveris. Custoditio est opera ad custodiendum quid sumpta. Citior comparativum a cito. Plautus : «Nullam ego rem citiorem apud homines esse, quam famam, reor». Clunes masculine. Plautus : «Quasi lupus ab armis valeo, 20 clunes infractos fero.» Coquitare pro coetitare, id est frequenter coquere, Plautus posuit. 02 Canitudinem pro canitie. Plautus : «Stultus est adversum letatem et capitis canitudinem.» 25 Conruspari, conquirere. Plautus: «Conrusparetuaconsilia in pectore». Ceecultant ciecis proximi sunt oculorum acie obtusa. Phiu- tus: «Numnam* mihi ocuH caecultant. Estne hic noster Hermio ? » 3ti Cudere a ciedendo dictum. Concipilavisti dictum a Nievio pro corripuisti et involasti. Clava teli genus, qua Hercules utebatur. Calones militum servi dicti, quia ligneas clavas gerebant, qua^ Gneci xaXa vocant. Is quoque qui huiusmodi telo :j5 utitur, davator appellatur. Consiptum apud Ennium pro conseptum invenitur. 44 PAULT EXCERPTA EX LIB. POMP. FESTI 62-6:^ Curionia sacra, qua^ in curiis fiebaut. Corpulentis Ennius pro magnis dixit; nos corpulentum dicimus corporis obesi hominem. Conciliatrrx dicitur, qute viris conciliat uxores et uxoribus* viros. Conventae condicio dicebatur, eum primus sermo de nuptiis tt earum condicione habebatur. Conceptivae feriae talia* festa dieebantur, quie incertis diebus observabantm' quotannis, ut Sementivie, Compi- taliciie. Caelibari hasta caput nubentis comebatur, quie in cor- pore ,£;ladiatoris stetisset abiecti occisique, ut, quemadmo- dum illa coniuncta fuerit cum corpore gladiatoris, sic ipsa C3 cum viro sit; vel quia matron:e lunonis Curitis in tutela sint, quie ita appellabatur a ferenda hasta, quie lingua Sabinorum Curis dicitm"; vel quod fortes viros genituras ominetur ; vel quod nuptiali iure imperio viri subicitur nubens, quia hasta summa armorum et imperii est. Quam ob causam viri fortes ea donantur, et captivi sub eadem veneunt, quos Graeci dopuaXtoTOoc et oopoy.tfjTooc vocant. Cingillo* nova nupta pnecingebatur, quod vir in lecto sol- vebat, factum ex lana ovis, ut, sicut illa in glomos sublata coniuucta inter se sit, sic vir suus secum cinctus vinctus- que esset. Hunc Herculaneo nodo vinctum vir solvit ominis gratia, ut sic ipse felix sit in suscipiendis liberis, ut fuit Hercules, qui septuaginta liberos reliquit. Camelis virginibus supplicare nuptur;e solitie erant. Cinxiae lunonis nomen sanetum habebatur in nuptiis, quod initio coniugii solutio erat cinguli, quo nova nupta erat cincta. Cumeram vocabant antiqui vas quoddam quod opertum in nuptiis ferebant, in quo erant nubentis utensilia, quod et camUlum dicebant, eo quod sacrorum ministrum xdo{j.tXov appellabant. Comptus, id est ornatus, a Graeco descendit, apud quos xoa[xsiv dicitur comere, et x6o[jl'.o;;, qui apud nos comis ; et comin dicuntur capilli eum ahqua cura eompositi. 63—65 DE SIGNIFICATIOKE VEEBORUM. 15 Corolla demmiitivnm est a corona. Corollam riova nupta de tloribus. verbenis herbisqiie a se lectis sub amiculo ferebat. Cupressi mortuorum domibus ponebantur ideo, quia huius generis arbor excisa non renascitur. sicut ex mortuo nihil -, iam est sperandum, quam et ob causam in tutela Ditis patris esse putabatur. 64 Curiales flamines curiarum sacerdotes. Cyparissae' appeUantur acies quiedam igne;c, (iu;r noctu apparere solent ad similitudinem cuprcssi. lo Coninquere, deputare. Carnificis loco habebatur is, qui sc vulnerasset, ut more- retur. Capita deorum appeUabantur fasciculi facti ex verbenis. Consiptum clavis pnelixum. 15 Corniscarum divarum locus erat trans Tiberim corni- cibus dicatus, quod in lunonis tutela esse i^utabantur. Caelestia auguria vocant, cum fulminat aut tonat. Caduca auspicia dicunt, cum aliquid in templo excidit, vehiti virga e manu. 20 Clivia auspicia dicebant. qu;i' aliquid fieri prohibebant; omnia enim difiicilia clivia vocabant, unde et clivi loca ardua. Curiales mensse , in quibus immolabatur luDoni, (^u^e Curis appellata est. 25 Contrarium aes, grave ;cs. Centumviralia iudicia, qu;c centumviri iudicabant. Circumluvium ius pr;cdiorum. Cumbam Sabini vocant eam, quam militares lecticara, unde videtur derivatum esse ruhiculuvi, ^" Condicere est dicendo denuntiare. Commoetacula virgte, quas flamines portant pergentes ad sacriticium, ut a se homines amoveant. 65 Casta mola genus sacrilicii, quod Vestales virgines facie- bant. 3.. Culigna vas vinarium a Gr;eco dicta, quam ilii (hcunt x6X'.xa. 46 PAT'LI EXCERPTA EX LIB. POMP. FESTI 65—66 Cincta flaminica veste velata. Captus locus dicitur ad sacrificandum legltime constitutus. Capralia* appellatur ager, qui vulgo ad capro' paludes dici solet. 5 Canifera mulier appellatur, quiP fert canuam, id est qua- lum, quod est cistie genus. Contignum frustum carnis cum septem costis demptum. Comauditum coauditum, sicut comangustatum* dicitur. Censio lestimatio, unde ccnsores. 10 Corda frumenta, quie sero maturescunt, ut fenum cordum. Consentia sacra, quii' ex multorum consensu sunt statuta. Culina vocatur locus, in quo epuhe in funere comburuntur. Calpar vinum novum, quod ex dolio demitur sacrificii causa, antequam gustetur. lovi enim prius sua vina liba- 15 bant. quie appellabant festa Vinalia. Cicatricare cicatricem inducere. Compescere lucum est lucum suis finibus cobibere. Commugento convocanto. Capitarium aes, quod capi potest.f 20 Coinquere coercere. Capitalis lucus, ubi, si quid violatum est, caput violatoris expiatur. Cloaeare inquinare. Unde et cloacce dictie. Conregione e regione. 25 Condictio in diem certum eius rei, quie agitur, denuntiatio. Cubans auspicatur, qui in lecto quitrit augurium. Contio conventus, dicta quasi convocatio. Cogitatio dicta velut coagitatio, id est longa eiusdem rei agitatio in eadem mora consilii explicandi. 30 Clam a clavibus dictum, quod his, quie celare volumus, claudimus. \ Cella, quod ea celentur, quiie esse volumus occulta. Ciere nominare. 6fi— 68 DE SIGNTFICATIONE VERBORUM. 47 Duco cum pro puto ponimus, ex Gra^co deducitur, quodilli dicunt ooY.(h. Duplionem antiqui dicebaut, quod dos duplum. Venit autem a Grieco olxXodv. Duicensus dicebatur cum altero, id est cum iilio census. 5 Duis duas habet significationes. Nam et pro olc ponebatur et pro dederis. Duidens hostia bidens. Duellum belhim, videlicet quod duabus partibus de victo- ria contendentibus dimicatur. Inde et pcrducllio, qui per- lu tinaciter retinet belium. 67 Duonum bonum. Duplabis dupHcabis. Duodeviginti dicendi consuetudinem a Gnecis traxisse videmur, qui sic enuntiant ooolv osovtoiv slxoaiv, et ivoc 10 osovTOc; elxoaiv*. Dumosa frondosa. Dubat dubitat. Dubenus apud antiquos dicebatur, qui niinc dominus. Dusmo in loco apud Livium signitieat dumosum*'locum. ao Antiqui enim interserebant S Htteram, et dicebant rosniit- terr pro committere, et (Jasniour pro Camena'. Dumecta antiqui quasi dumiceta appellabant, qua^ nos dumeta. Dumus a Gneco venit o6p.o?. 25 Dracones dicti a-o too ospxsai^a'., quod estvidere. Clarissi- mam enim dicuntur habere oculorum aciem ; qua ex causa incubantes eos thesauris custodice causa finxerunt antiqui. Ideoque Aesculapio adtribuuntur, quod vigilantissimi ge- | neris putantur, qutv res medicina' maxime necessaria est. so Dici mos erat Komanis in omnibus sacrificiis precibusque : pn/mio Bomano Quiritibiisquc, quod est Curensibus, qua^ civitas Sabinorum potentissima fuit. 68 Dalivum supinum ait esse Aurelius, Aelius stultum. Osco- rum quoque lingua significat insanum. Santra vero dici 35 putat ipsum, quem Gra^ci osiXaiov, id est, propter cuius fatuitatem quis misereri debeat. 48 PAULI EXCERPTA EX LIB. POMP. FESTI 68-69 Daps apud antiquos dicebatur res divina, qua? tiebat aut hiberna sementi, aut verna. Quod vocabulum ex Gneco deducitur, apud quos id genus epularum oalc dicitur. Itaque et dapatice se acceptos dicebant antiqui, signili- 5 cantes magnifice , et dapaticuiii* negotium amplum ac magnificum. Daedalam a varietate rerum artificiorumque dictam esse apud Lucretium terram, apud Ennium Minervam, apud Virgilium Circen, facile est intellegere, cum Gneci oawaX- 1(1 Xstv significent variare. Damium sacrificium, quod fiebat in operto in honorem Bonie Dea^*, dictum a contrarietate, quod minime esset dciL\),6aiov, id est publicum. Dea quoque ipsa Damia et sacerdos eius damiatrix appellabatur. 15 Dacrimas pro lacrimas Livius ssepe posuit, nimirum quod Gneci appellant oaxpoa ; item dautia, quie lautia dicimus, et dantur legatis hospitii gratia. Danunt dant. Dasi dari. •2(» Danistse feneratores. Dagnades sunt avium genus, quas Aegyptii inter potan- dum cum coronis devincire soliti sunt, quie vellicando morsieandoque et canturiendo adsidue non patiuntur dormire potantes. 2.:^ Daunia Apulia appellatur a Dauno, Illyrica^ gentis claro 69 viro, qui eam, propter domesticam seditionem excedens patria, occupavit. Dorsum dictum, quodpars eacorporis devexasit deorsum. Donum ex Gneco est, quod illi vocant owpov. so Donaticae coronse dictie, quod his victores in ludis do- nabantur, qua^ postea magnificentije causa institua^ sunt super modum aptarum caj)itibus, quali amplitudine fiunt, cum Lares ornantur. Dotem manifestum est ex Gneco esse. Nam StSovat dicitur ■.i, apud eos dare. Doliola locus in Urbe sic vocatus, quia invadentibus Gallis SenonibuR Urbem sacra iii eodem loco doliolis reposita 69—70 DE SIGNIFICATIONE VERBORUM. 49 fuerunt. Qua de causa in eodem loco ne despuere alicui. licebat. Doli vocabulum nunc tantum in malis utimur, apud anti- quos autem etiam in bonis rebus utebatur. Unde adhuc dicimus !>inc dolo malo, nimirum quia solebat dici et 5 bonus. IDirus dei ira natus. Derogare proprie est, cum quid ex lege vetere, quo minus fiat, sancitur lege nova. Derogare ergo detrahere est. Dierectum dicebant per antiphrasin, volentes significare 10 malum diem. Dirigere apud Plautum invenitur pro discidere. Derunciunt depurgant. Dirutum sere militem dicebant antiqui, cui stipendium ignominiii' causa non erat datum, quod ;es diruebatur in 15 fiscum, non in militis sacculum. Delicata dicebantdis consecrata, quie nunc dedicata. Unde adhucmanetf/t'/?'tY/f?/s, quasilusui dicatus. Z)<'(//tY/r<' autem proprie est dicendo deferre. Depuvere ciedere. Lucilius : nPalmisque misellam Depu- 20 vit me», id est verberavit me, quod ipsum ex Gneco est aro roO -a^siv. Dedita intellegitur valde data. Deperire significat valde perire. Ji/jf)s:c Grieci appellant pelles nauticas, quas nos vocamus 2-^ .'^efiestria. Demum, quod significat post, apud Livium dcvuis legitur. Alii demum pro dumtaxat posuerunt. Denicales feriae colebautur, cum hominis mortui causa familia purgabatur. Gneci enim vixov mortuum dieunt. 30 Deminutus capite appellatur, qui civitate mutatus est; et ex alia famiha in aliam adoptatus; et qui liber alteri mancipio datus est; et qui in hostium potestatem venit; et cui aqua ignique interdictum est. Dividicula antiqui dicebant, qu;e nunc sunt castella. ex 35 quibus a rivo communi aquam quisque in suum fundum ducit. 50 PAULI EXCEBPTA EX LIB. POMP. FESTI 70-71 Defriii dicebant antiqui, ut dcamare, depcrire, significantes, omuem fructum percipere. Dividiam discordiam. Deversus dicebant deorsum versus. 71 5 Deinceps, qui deinde coepit, ut princcps, qui primum coepit. Deus dictus, quod ei nihil desit, vel quia omnia commoda hominibus dat; sive a Gneco osoc, quod significat metum, eo quod hominibus metus sit. Sed magis constat, id voca- 10 bulum ex Gneco esse dictum, aspiratione dempta, qui mos antiquis nostris frequens erat. Dium antiqui ex Gneeo appellabant ut a deo ortum et diurnum sub Ccclo lumen, a:r6 too Atoc. Unde adhuc suh diu fieri dicimus, quod non sit sub tecto, et interdiu, cui 15 contrarium est noctu. Devitare vakle vitare. Demagis pro minus + dicebant antiqui. Denariae cserimoni» dicebantur et tricenaricv, quibus sacra adituris decem continuis diebus*, vel triginta certis qui- 20 busdam rebus carendum erat. Decrepitus est desperatus crepera iam vita, ut crepuscu- lum extremum diei temjjus. Sive decrepitus dictus, quia propter senectutem nec movere se, nec ullum facere potest crepitum. 25 Decimanus appellatur limes, qui tit ab ortu solis ad occa- sum ; alter ex transverso currens appellatur cardo. Decumana ova dicuntur et decumcmi fiiictus, quia sunt magna. Nam et ovum decimum maius nascitur, et fluctus decimus fieri maximus dicitur. 30 Deprensa dicitur genus militaris animadversionis, castiga- tione maior, ignominia minor. Decima quteque veteres dis suis offerebant. Decuriones appellantur, qui denis equitibus pr^sunt. Depolitum perfectum , quia omnes perfectiones antiqui 35 pohtiones appellabant. Degunere degustare. Decures decuriones. 71—73 DE SIGNIFICATIONE VERB0RL'5r. 5 1 Depubemporcum lactantem, qui probibitus sit pubesfieri. 72 Decotes tog;e detritw. Dictynna Diana, quam esse lunam putabant, dicta, quod fulgore suo noctu omnia ostendat. Deblaterare est stulte loqui. Nam Grwci pXdxac stultos 5 appellant. Dicaearcliia vocabatur, quw nunc Puteoli, quod ea civitas quondam iustissime regebatur. Demoe apud Atticos sunt, ut apud nos pagi. Dice pro dicam antiqui posuere. 10 Decermina dicuntur, quffi decerpuntur purgandi causa. Disertiones divisiones patrimoniorum inter consortes. Dispensatores dicti, quia aes pensantes espendebant, non adnumerabant. Hinc deducuntur expcnsa sive dispensata vel conpensata. Item conpendium , dispendium, assipon- 15 dium, dupondium. Dispescere est proprie pecus a pastione deducere, ut conpcscerc una pascere et in uno loco continere. Despretus valde spretus. Desivare desinere. 20 Dissnlcus porcus dicitur, cum in cervice saetas dividit. Disertus a disserendo dictus. Dignorant, signa inponunt, ut fieri solet in pecoribus. Disertim pro diserte dixerunt antiqui. Distisum et pertisum dicebant, quod nunc distsesum et 25 pert;esum. 73 Delubrum dicebant fustem delibratum, hoc est decortica- tum, quem venerabantur pro deo. Delicia est tignum, quod a culmine ad tegulas angulares infimas versus fastigatum collocatur ; unde tcctuni delicia- 30 tum et tcguhr deliciares. Degere antiqui posuerunt pro expectare. Deterias porcaB, id est macilentie. Delibare aquam sulco derivare. Delicare ponebant pro dedicare. 35 Deliquium solis a delinquendo dictum, quod delinquat in cursu suo. 4* 52 PAULI EXCERPTA EX LIB. POMP. FESTI 73-75 Delinquere est pnftermittere, quoduon oportet pr;eteriri; hinc ihiiquia et diiicta. Deliquum apud Plautum significat minus. Detudes esse detunsos*, deminutos. f. Delaniare est discindere et quasi lanam trahere, uude lacinia et laniiis dicitur, qui pecus discindit*. Delapidata lapide strata. Dextans dicitur, quia assi deest sextaus, quemadmodum duodevigiuti et deunx.* 10 Deluit solvit, a Gneco S-.aXosiv. Dilectus miHtum, et is, qui significatur amatus, a legendo dicti sunt. Deliberare a Ubella, qua quid perpenditur, dictum. 74 Detrectare est male tractare. 15 Dextimum et sinistimum antiqui dixeruut. Dextera auspicia prospera. Dextrarum tibiarum genus est, qu;e dextra teuentur. Diobolares meretrices dicuutur, qu;;:' duobus obolis ducuutur. 20 Dies dictus, quod diviui sit operis, sive ab love, eius, ut pu- tabant, rectore, qui Gnece Aia appellatur ; sive quod aer diurnus dehiscat in caudorem. Diabathra genus solearum Gr;ecauicarum. Deorata perorata. 25 Deactio peractio. Dianius locus Dian;e sacratus. Diffarreatio genus erat sacrificii, quo iuter virum et mu- lieremfiel)at dissolutio. Dicta diftarreatio, quiafiel)at farreo libo adhibito. 30 Dium, quod sub calo est extra tectum, ab love dicebatur, et Dialia jicnnen, et Dius heroum aliquis ab love genus ducens. Defrensam detritam atque detunsam*. Deinde compositum est ex pnepositioue et loci significa- ;& 35 tioue, ut cxindc. pcrinde, proindc, suhindc, qu;e item tem- pus siguificant. Diox geuus piscis frequens in Pouto. 75—76 DE SIGNIFICATIONE VERBOEUM. 53 Deincipem antiqui dicebant proximo quemque captum, ut priucipem primum captum. Diomedis campi in Apulia appellantur, qui ei in divisione regni, quam cum Dauno fecit, «esserunt. Diomedia insula, in qua Diomedes sepultus est, excedens r. Italia. Depontani senes appellabantur, qui sexagenarii de ponte deiciebantur. Desiderare et considerare a sideribus dici certum est. Decnres* decuriones. lo Defomitatum* a fomitibus succisum, quibus confoveri erat solitum. DepecTilatus a pecore dicitur. Qui enim populum fraudat, peculatus pcena tenetur. Decultarunt valde occultarunt. 15 Decalicatum calce litum. Dium fulgur appellabant diurnum, quod putabant lovis, ut nocturnum Summani. Dicassit dixerit. 20 £luciim signilicat languidum ac semisomnum, vel, ut alii volunt, alucinatorem et nugarum amatorem, sive halonem, id est besterno vino languentem, quod ewXov vocitant Grteci. 25 7fi Emere, quod nunc est mercari, antiqui accipiebant pro sumere. Elices sulci aquarii, per quos aqua collecta educitur e liris. Ennam etiamne. Elaudare plus quam nominare. 30 Elecebrse argentariae meretrices ab eliciendo argento dicta?. Electabo eliciam. Enumquam ecquando. Emussitata ad amussim facta. 35 Endoitium initium. Em tum. 54 PAULI ESCERPTA EX LIB. POMP. FESTI 76—78 Empanda paganorum dea. Emem eundem. Elumbum evulso lumbo. Elinguem sine lingua. 5 Elacatena genus salsamenti, quod appellatur vulgo me- landrea. Enubro inhibenti. Elixa a liquore dicta. Endoplorato inplorato, quod est cum questione incla- -j-j 10 mare. Inplorare namque est cum fietu rogare, quod est proprie vapulantis. Endo procinctu in procinctu : significat autem, cum es castris in proelium exitum est, procinctos, quasi praecinctos atque expeditos. Nam apud antiquos togis incincti pugni- 15 tasse dicuntm\ Emptivum militem mercennarium. Emancipati duobus modis intelleguntur, aut hi, qui ex patris iure exierunt, aut hi, qui aliorum fiunt dominii ; quo- rum utrumque tit mancipatione. 20 Eum antiqui dicebant pro eorum. Em pro eum, ab eo, quod est is. Egeriae nymphae sacrificabant praegnantes, quod eam putabant facile conceptum alvo egerere. Escariae mensae quadrata; vocantur, in quibus homines 25 epulantur. Anclahris ex qua* in sacrificando dis anclatur*, quod est hauritur ministraturque. Escit erit. Eapse ea ipsa. Evelatum eventilatum, unde celahra, quibus frumenta 30 ventilantur. Egens velut exgens, cui ne gens quidem sit rehqua. Eiuratio significat, id, quod desideretur, non posse prae- stari. Plautus: «Eiuravit militiam)». Everriator vocatur, qui iure accepta hereditate iusta fa- 35 cere defuncto debet ; qui si non fecerit, seu quid in ea re turbaverit, suo capite luat. Id nomen ductum a verrendo. 73 Nam^a;y6m'fc*suntpurgatioquaedamdomus, ex qua mortuus 78—7^ DE SIGNIFICATIONE VERBOKUM. 55 ad sei^ulturam ferendas est, quae fit per everriatorem certo genere scoparum adhibito, ab extra verrendo dictarum, Egretus et adgretus ex Graeco sunt ducta a surgendo et proficiscendo. Unde et Nyctegrcsia quasi noctisurgium. Eccere iurisiurandi est, ac si dicaturper Cererem, ut ecas- 5 tor, edepol. Alii ecccre pro ecce positum accipiunt. Eamus ex Graeco l'a)[j.sv. Europam tertiam orbis partem ab Europa, Agenoris filia, certum est appellari. Sed alii de amore lovis in taurum versi narrant : alii eam a priedonibus raptam, et navem, 10 quae lovis tutelam, effigiem tauri, habuerit, in eam regio- nem esse delatam. Quidam ob pulchritudinem regionis per simulationem raptae filiae occupatam eam terram ab Age- nore et Phoenicibus ferunt. Epolonos dicebant antiqui, quos nunc epulones dicimus. 15 Datum est autem his nomen, quod epulas indicendi lovi ceterisque dis potestatem haberent. Eudioeoii lineum filum, quod medici extremo iu clysterio relinquunt, per quod xXooixoc* emittitur. Euboicum talentum nummo Grfeco septem milium et 20 quingentorum cistophorum est, nostro quattuor milium de- naiiorum. Extrarium ab extraneo sic distinguitur : extrarius est, qui extra focum sacramentum iusque sit; cxtrancus ex altera terra, quasi exterraneus. 25 Exta dicta, quod ea dis prosecentur, quae maxime extant eminentque. Extimum extremum ita significat, ut intimo sit contra- rium. 79 Exterraneus ex alia terra. 30 Exterraneus quoque dicitur et, qui ante tempus natus vel potius eiectus est. Dictus autem exterraneus, quod eum mater exterrita alvo eiecit. Externus est alienus terrse. Experrectus a porrigendo* se vocatus, quod fere facimus ss recentes a somno. Expreta antiqui dicebant, quasi expertia habita. 56 PAULI EXCEEPTA EX LIB. POMP. FESTI 79—80 Excudere, procudere et incudis ipsa a ctedendo dicta sunt. £]xplorare antiquos pro exclamare usos, sed postea pro- spicere et certum cognoscere ccEpit significare. Itaque spe- 5 culator ab exploratore hoc distat, quod speculator hostilia silentio perspicit, explorator pacata clamore cognoscit. Expapillato brachio, exerto; quod cum fit, papilla nudatur. Exbures exinteratas, sive exburas, qute exhiberunt, quasi epotae. 10 Exdorsua dorsum confringe ; ahi, exime. Exfir purgamentum, uude adhuc manet suffitio. Escendere egredi. Experitos imperitos. Explenunt explent. 15 Exdut^ exuviie. Excipuum, quod excipitur, ut pracipuiun, quod ante eapitur. Exciet excutiet. Expatare in locum patentem se dare, sive in spatium se 20 conferre. Edecimata electa. Expectorat, ex pectore eicit. Experrectus est, qui per se vigilare coepit : cxpergitus ab alio excitatus, quem solemus dicere expergefactum. 25 Excidionem urbis a caedendo dictam manifestum est. Effata elocuta. Exporgere porro agere, exporrigere. Exoletus, qui adolescere, id est crescere desiit. Exanclare exhaurire. 30 Examen estetsequamentum et iudicii investigatio etapium congregatio vel locustarum. Examussim regulariter: amussis enim regula fabrorum est : vel, ut alii vohmt, ferramentum, quo in poliendo utuntur. 35 Exagogen evectionem. Exurguentes exprimentes. Exgregiae, egregiie, id est e grege lectse. 8I>^82 DE SIGNIFICATIONE VEKBOEUM. 57 Exodium exitum. Exoriri surgere. Exuviae ab exuendo dictue. Exercitus et militum copia dicitur, et homo multis nego- tiis exercitus ; sed superius quarti ordinis, boc secundi est. 5 Exomides sunt comici vestitus exertis bumeris. Exiles et ilia a tenuitate inarum, quas Gneci in chartis ita ajDpellant, videntur esse dicta. Exilica causa, quse adversus exulem agitur. Exitium antiqui ponebant pro exitu ; nunc exitium pessi- 10 mum exitum dicimus. Exercirent, sarcirent. Exercitionem exerciti dicebant antiqui exercitationem exercitati. liem exercitiorem, exercitissinmni* , sicutabexer- citato exercitatiorem, exercitatissimum. 15 Exfuti effusi, ut nwrtat pro mersat. Effari et effata a fando, quod ipsum ex Grajco toc rpato. Equirria ludi, quos Romulus Marti instituit per equorum cursum, qui in campo Martio exercebantur. EcLuirine iusiurandum per Quirinum. 20 Equestre ses, quod equiti dabatur. Equitare antiqui dicebant equum publicum merere. Equus Marti immolabatur, quod per eius efligiem Troiani capti sunt, vel quod eo genere animalis Mars delectari putaretur. 25 Equo vehi Hamini DiaH non licebat, ne, si longius digre- deretur, sacra neglegerentur. Exinfulabat exerebat* : infulas enim sacerdotum tila- menta vocabant. Existimare dictum ab ffistimatione. 30 Exr ogar e est ex lege vetere aliquid eximere per no vam legem. Eximium inde dici coeptum, quod in sacrificiis optimum pecus e grege eximebatur, vel, quod primum erat natum. Exemplum est, quod sequamur, aut vitemus. Exemplar, ex quo simile faciamus. Ilhid animo iestimatur, istud 35 ocuHs conspicitur. Exliaustant, eiferunt. 58 PAULI EXCERPTA EX LIB. POMP. FESTI 82—8;? Exim metri causa dicitur pro exinde. Exesto, extra esto. Sic euim lictorin quibusdam sacris cla- mitabat : bostis, vinctus, mulier, virgo exesto ; scilicet interesse probibebatur. 5 Epulares appellabantur, qui in quibusdam ludis nocte epulabantur. Epistylium trabs, qua? super columuas ponitur. Epeus nomen cuiusdam fabri, qui equum Dureum fecit. Epicrocum genus amiculi croco tinctum, tenue et perlu- 10 cidum. Epulam antiqui etiam singulariter posuere. Epilimma + genus vilissimi unguenti. Erctum citumque f fit inter consortes, ut in libris legum Romanorum legitur. Erctum a coercendo dictum. Unde et 15 erciscendae et ercisci. Citum autem est vocatum a ciendo. Ederam flamini Diali neque tangere, neque nominare fas erat, pro eo, quod edera vincit, ad quodcumque se appli- cat. Sed ne anulum quidem gerere ei licebat solidum, aut aliquem in se habere nodum. 20 Edeatrce, qui praesunt regiis epulis, dicti (XTro tcbv sS£0[j.dTCDv. Ervum et ervilia a Graeco sunt dicta, quia illi ervum opo[ioc, erviliam sp£^ivi>oc api^ellant. Ergo correijtum significat idem, quod apud Gnecos odxoDv ; producte idem, quod yd^jiv, hoc est gratia, cum scilicet 25 gratia intellegitur pro causa. Sed illud superius etiam sine exemplis notum est ; hoc inferius sic formatur, cum dici- mus de aliquo : statua donatus est honoris virtutisque ergo, id est honoris virtutisque causa. Eritudo servitudo. 81 80 Erugere semel factum significat, quod eructare siepius. Illud enim perfectae formae est, hoc frequentativie. Erebum YirgiHus interdum obscuritatem quandam esse describit apud inferos, cum ait : « Imas Erebi descendit ad umbras.» Interdum flumen eiusdem loci, dicens : «Et 85 magnos Erebi transnavimus amnes». Yarro vero Erebo natam noctem ait. Unde est et iUud: «Erebo creata fuscis crinibus nox, te invoco.» 83—84 DE SIGNIFICATIONE VERBORUM. 59 Effafilatum, exertum, quod scilicet omnes exerto brachio sint exfilati, id est extra vestimentum filo contextum. Fomacalia sacra erant, cum far iu fornaculis torrebant. 5 Formiae oppidum appellatur ex Gra;co , velut Hormias, quod cii-ca id crebrae stationes tutaeque erant, unde profi- ciscebantur navigaturi. Forma significat modo faciem cuiusque rei, modo calidam, ut, cum exta, qua& dantur, deforma appellantur. Et Cato 10 ait de quodam aedificio aestate frigido, hieme formido. Item forma appellatur puls miliacia ex melle. Fordicidis boves fordae, id est gravidae, immolabantur, dictte a fetu. 84 Foedus appellatum ab eo, quod in paciscendo foede hostia 15 necaretur. Yirgilius : «Et caesa iungebant foedera porca.» Vel quia in foedere interponatur fides. Forcipes dicuntur, quod his forma,id est calida, capiuntur*. Forbeam antiqui omne genus cibi appellabant, quam Gneci f op^Vjv vocant. 20 Fedum antiqui dicebant pro hedo, /o/w.s pro holere, fodim pro \iOBib, fostiam pro hostia. Furvum nigrum, vel atrum. Hinc dicta furnus, Furice, funus, fulif/o, fulgus, fumus. Fodare fodere. 25 Forctes, frugi et bonus, sive validus. Forum sex modis intellegitur. Primo negotiationis locus, ut forum Flaminium, forum lulium, ab eorum uominibus, qui ea fora constituenda curarunt ; quod etiam locis pri- vatis et in viis et agris fieri solet. Alio, in quo iudicia fieri, 30 cum populo agi, contiones haberi solent. Tertio, cum is, qui provinciie pneest, forum agere dicitur, cum civitates vocat et de controversiis eorum cognoscit. Quarto, cum id forum antiqui appellabant, quod nunc vestibulum se- pulchri dicari solet. Quinto, locus in navi, sed tum* mas- 35 culiui generis est et plurale. Sexto fori significant et Cir- censia spectacula, ex quibus etiam minores forulos dicimus. GO PAULI EXCERPTA EX LIB. POMP. FESTI 84—85 Inde ei forare, foras dare, et fores et/'ora.s et foreculr, id est ostiola, dicuntur. Fons a fundendo dictus. Fomites sunt assulseex arboribus, dum casduntur, excus- sa? : dictie, quod in eo opere occupati cibis potuque confo- ventur. At Opilius adustas iam fomites vocari existiniat. §& Fomites alii vocari putant scintillas, quie ex ferro can- denti malleis excutiuutnr ; dictse autem ita, quia igni sunt confotae. Pari modo assulfe, quae sunt securibus ex- cussge. Fontinalia, fontium sacra. Unde et Eoma^ Fontinalis porta. Folium a Grasco venit, quod illi dicuut cp6XXov, sed ideo per unum L, quia antiqui uon geminabant consonantes. Focus, fomenta, focilationes, foculi a fovendo, id est calefaciendo, dicta sunt. Folliculare appellatur pars remi, quie folliculo est tecta*, a quo vita follicularis. Ferentarii auxiliares in bello, a ferendo auxilio dicti, vel quia fundis et lapidibus pugnabant, quie tela feruntur, non tenentur, ita appellati. Ferctum* genus libi dictum, quod crebrius ad sacra fere- l)atur, nec sine strue, altero genere libi, quas qui adfere- bant struferdari appellabantur. Feralia dis manibus sacrata festa, a ferendis epulis, vel a feriendis pecudibus appellata. Feria a feriendis victimis vocata. Februarius mensis dictus, quodtum, idestextremo mense anni, populus februaretur, id est lustraretur ac purgare- tur, vel a lunone Februata, quam alii Februalem, Romani Februlim* vocant, quod ipsi eo mense sacra tiebant, eius- que feriie erant Lupercalia, quo die mulieres februaban- tur a lupercis amiculo lunonis, id est pelle caprina ; quam ob causam is quoque dies Februatus appellabatur. Quas- cumque denique purgamenti causa in quibusque sacrificiis adhibentur, februa appellantur. Id vero, quod purgatur, dicitur februatum. Fescennini versus, qui canebantur in nuptiis, ex urbe 83—87 DE SIGNIFICATIONE VEEBOEUM. 61 Fescennina dicuntiir allati, sive ideo dicti, quia fascinum putabantur arcere. Fenus et feiieratores et lex de credita pecunia fenehris, a fetu dicta, quod crediti nummi alios pariant, ut apud Grajcos eadem res toxo; dicitur. — Fenum quoque prato- 5 rum ab hac causa est appellatum, quando id ipsum manens quotannis novum parit. Unde etiam et festiica vocata est. Felicata patera dicta, quod ad felicis herbse speciem sit caelata. Fescemnce vocabantur, qui depellere fascinum crede- 10 bantur. Ferias antiqui fesias* vocabant ; et ali;e erant sine die festo, ut nundinfp ; alia* cum festo, ut Saturnalia, quibus adiungebantur epulationes ex proventu fetus pecorum frugumque. is Ferire dictum, quod ferientes feriantur. Felicones mali et nullius usus, a fehce dicti. Ferus ager, incultus. Factio et factiosus initio honesta vocabula erant ; unde adhuc factiones histrionum et quadrigariorum dicuntur. 20 Modo autem nomine factionis seditio et arma vocantur. Fama a fando dicta, sic apud Graecos f/j;j.T/ ^~o zr^z cpdascoc. Familia antea in liberis hominibus dicebatur, quorum dux et priuceps generis vocabatur pater et mater familise. Unde familise nobilium Pompiliorumf, Valeriorum, Cornelio- 25 rum. Et fenniliares. ex eadem famiha. Postea hoc nomine etiam famnli appellari coeperunt, permutata I cum U littera. Facessere significat interdum facere, ut est: «lussa faces- sunt». Interdum vero pro abeat pouitur. Pacavius : «Fa- 30 cessite omnes hinc», id est abite. Facul antiqui dicebant et faculter pro facile ; unde facultas et difficultas videntur dicta. Sed postoa facilitas morum facta est, facvltas rerum. Famuletium dicebatur, quod nunc servitium. 35 Famicosam terram palustrem vocabant. 62 PAULI EXCERPTA EX LIB. FOMP. FESTI 87-88 Famiili origo ab Oscis dependet*, apiid quos servus famel nominabatur, unde et familia vocata. Fagutal sacellum lovis, in quo fuit fagus arbor, qua? lovis sacra babebatur. 5 Fovi, qui nunc Favi aj)pellantur, dicti, quod princej)s gen- tis eius ex ea natus sit, cum qua Hercules in fovea concu- buit. Alii putant, eum primum ostendisse, quemadmodum ursi et lupi foveis caperentur. Faces antiqui dicebant, ut lides. 10 Famino, dicito. Facem in nuptiis in bonorem Cereris pr^eferebant ; aqua aspergebatur nova nupta, sive ut casta puraque ad virum veniret, sive ut ignem atque aquam cum viro communicaret. Fabam nec tangere, nec nominare Diali llamini licet, quod 15 ea putatur ad mortuos jiertinere. Nam et Lemuralibus iacitur larvis, et Parentalibus adbil^etur sacrificiis, et in flore eius luctus litterae apparere videntur. Flamen Dialis dictus, quod filo assidue veletur ; indeque appellatur fiamen, quasi filamen. Dialis autem appellatur 20 a Dio, a quo vita dari putabatur bominibus. Famella deminutivum a fama. Faviani et Quintiliani appellabantur luperci, a Favio et Quintilio praepositis suis. Fastorum libri appellantur, in quibus totius anni fit de- 25 scriptio. Fasti enim dies festi sunt. Fanum a Fauno dictum, sive a fando, quod dum pontifex dedicat, certa verba fatur. Fastiginm ledificii summum. Favi a fovendo. 30 Favisae locum sic appellabant, in quo erat aqua inclusa circa templa. Sunt autem, qui putant, favisas esse in Ca- pitolio cellis cisternisque similes, ubi reponi erant solita ea, qu;e in templo vetustate erant facta inutilia. Faventia bonam ominationem significat. Nam praecones 35 clamantes populum sacrificiis favcre iubebant. Favere enim est bona fari, at veteres poetse pro silere usi sunt favere. 88—89 DE SIGNIFICATIONE VERBORUM. 63 Falcones dicuntur, quorum digiti pollices in jDedibus intro sunt curvati, a similitudine falcis. Farreuin genus libi ex farre factum. Falarica genus teli missile, quo utuntur ex falis id est ex locis extructis, dimicantes. 5 Fatantur, multa fantur. FalsB dicta:! ab altitudine, a falado, quod apud Etruscos signilicat cselum. Farfen"am+ virgulti genus. Fascinnm et fas a fando nominantur. 10 Fartores, nomenclatores, qui clam* velut infercirent no- mina salutatorum in aurem candidati. ^11^^11^+ sacra Furin», quam deam dicebant. Furcilles sive fnrcilla, quibus homines suspendebantur. Fundns dicitur ager, quod planus sit ad similitudinem 15 [ fundi vasorum. Fundus quoque dicitur populus esse rei, ' quam* alienat, hoc est auctor. Futare arguere est, unde et confutare. Sed Cato hoc pro ssepius fuisse posuit. Futtiles dicuntur, qui silere tacenda nequeunt, sed ea effun- 20 dunt. Sic et vasa futtilia a fundendo vocata. Flagratores dicebantur genus hominum , quod mercede tiagris caedebantur. Flustra dicuntur, cum in mari liuctus non moventur, quam Grieci jj.aXax'lav vocant. 25 Flator tibicen. Flemina dicuntur, cum ex labore viffi sanguis detluit circa talos. Flaminius circus et via Flaminia a Flaminio consule dicta sunt. qui ab Hannibale interfectus est ad lacum Thrasi- 30 mennum. Flaminia aedes domus flaminis Dialis. Flammeari, infectores tiammei coloris, Violari violacii dicuntur. Flumentana porta Eom» appellata, quod Tiberis partem 35 ea tluxisse adfirmant. Flammeo amicitur nubens ominis boni causa, quod eo 64 PAULI EXCERPTA EX LIB. POMP, FESTI 89-91 assidue utebatur flaminica, id est flaminis uxor, cui non licebat facere divortium. Fidusta a fide denominata, ea quae maximae fidei eraut. Fides genus citbarae dicta, quod tantum inter se cordae 5 eius, quantum inter homines fides concordet; cuius demi- nutivum fidimla est. Fixulas fibulas. 90 Fiscellus casei mollis appetitor, ut catillones* catillorum ligurritores. 10 Fiber genus bestiae* quadripes. Plautus : «Sic me subes cottidie, quasi fiber salicem» ; quo nomine extremae orae fluminis appellantur. Unde et fihras iocinerum et fimhrias vestimentorum dicimus. Fratria, uxor fratris. 15 Frivola sunt proprie vasa fictilia quassa. Unde dicta verba frivola, quae minus sunt fide subnixa. Frater a Grsco dictus est cppfjTpTj, vel quod sit fere alter. Frontem autiqui masculino genere dixere. Fremitum dictum velut ferimentum. 20 Fracilli* villi sordidi in tapetis. Fracebunt, displicebunt. Forago, filum, quo textrices diuruum opus distinguunt, a forando dictum. Frutinal templum Veneris Fruti. 25 Fringilla avis dicta, quod frigore cantet et vigeat ; unde et friiiiittire. Fratrare puerorum mammge dicuntur, cum primum tu- 91 mescunt, quod velut fratres pares oriuntur, quod etiam in frumento spica facere dicitur. 30 Frigere et frictum a Gneco venit cppDvstv. Fregellae locus in Urbe, in quo civitatis eius* hospites habitaverunt. Festram antiqui dicebant, quam nos fenestram. Firmum az6 tod spjJLaro; dictum. 35 Frausus erit, fraudem commiserit. Faleri oppidum a fale+ dictum. Fraxare vigiliam circuire. •91-92 DE SIGNIFICATIONE VERBORUM. 65 Florifertum dictum, quod eo die spicae feruntur ad sa- crarium. Frugamenta a frugibus appellata. Prendere est frangere ; unde at faba frcsa ; unde et denti- bus dicimus frendere. 5 Formucapes * forcipes dictae, quod fdrma capiant, id est ferventia. Farrago appellatur id, quod ex pluribus satis pabuli causa datur iumentis. Fetiales a faciendo* dicti: apud hos enim belli pacisque 10 faciendie ius est. Feretrius luppiter dictus a ferendo, quod pacem ferre pu- taretur ; ex cuius templo sumebant sceptrum, per quod iurareut, et lapidem silicem, quo foedus ferirent. Femur, femoris, et femeu, feminis. 15 Fenero et feneror dici potest. ^ Frux, frugis dixerunt antiqui. Friidam et fructmn. Ferocit apud Catonem ferociter agit. Fivere item pro figere. Fruniscor et frunitum dixit Cato ; nosque cum adhuc 20 dicimus infrunitum, certum est antiquos dixisse frunitum. Felices arbores Cato dixit, qufp fructum ferunt, infeliccs, quft nou ferunt. Falsius et falsior cum rationabiliter dici possint, non tamen sunt in consuetudine. 25 Furum genetivus pluralis a fure. Fucilis, falsa ; dicta autem. quasi fucata. Ferias statae appellabantur , quod certo statutoque die observarentur. Fluoniam lunonem mulieres colebant, quod eam san- 30 guinis tluorem in conceptu retinere putabant. Flammeo vestimento flaminica utebatur, id est Dialis uxor et lovis sacerdos, cui telum fulminis eodem erat colore. Fulguritum, id quod est fulmine ictum, qui locus statim fieri putabatur religiosus, quod eum deus sibi dicasse vi- 35 deretur. Fanatica dicitur arbor fulmine icta. 6B PAULI EXCEEPTA EX LIB. POMP. FESTI 9:;-91- Falmen dictum a fulvore* flamma;. "Fulgere prisci pro ferire dicebant, undefulgu>> dictum est. 5 Funebres tibi^ dicuntur, cum quibus in funere canitur, 93 quas llamini audire putabatur inlicitum. Flaminius camillus puer dicebatur ingenuus patrimes et matrimes, qui iiamini Diali ad sacrificia prseministrabat : antiqui enim ministros camillos dicebant. Alii dicunt 10 omnes pueros ab antiquis camilHs appellatos, sicut habe- tur in antiquo carmine, cum pater tilio de agricultura prgeciperet: «Hiberno pulvere, verno luto, grandia farra Camille metes.» Flaminia dicebatur s.acerdotula , quge Elaminicse Diali prffiministrabat, eaque patrimes et matrimes erat, id est 15 patrem matremque adhuc vivos habebat. Ficolea palus iiculneus. i^laminius lictor est, qui llamini Diali sacrorum causa prtesto est. Frequentariiim frequentem. 20 Fornacalia feriie instituta sunt farris torrendi gratia, quod ad fornacem, qua; in pistrinis erat, sacrilicium fieri solebat. Fiirvnm bovem, id est nigrum, immolabant Aterno*. Ferentarii levis armaturae pugnatores. Faustulum porciJIum, feturam porcorum. 25 Familiaris Komanus, privatus Romanus. Fana, quod fando consecrantur. Fastis diebus iocunda + fari licebat, ncfastis quaedam non licebat fari. Fenus appellatur naturalis terrse fetus ; ob quam causam 94 so et nummorum fetus fenus est vocatum, et de ea re leges fcnehrcs. Gerrae crates vimineEe. Athenienses cum Syracusas obside- rent et crebro gerras poscerent, irridentes Siculi gerras 35 clamitabant. Unde factum est, ut gerrae pro nugis et con- temptu dicantur. Genas Ennius palpebras putat, cumdicit hoc versu: «Pan- dite, sulti'*, genas, et corde relinquite somnum.» Alii eas 94—95 DE SIGNIFICATIONE VERBORUM. 67 partes putant genas dici, quae sunt sub oculis. Pacuvius genas putat esse, qua barba primum oritur, hoc versu : «Nunc primum opacat tiore lanugo genas.» Gentilis dicitur et ex eodem genere ortus, et is, qui simili nomine appellatur, ut ait Cincius : «Gentiles mihi sunt, 5 qui meo nomine aijpeilantur.» Genialis lectus, qui nuptiis sternitur in honorem genii, unde et appellatus. Gens Aeliaf appellatur, quae ex multis familiis conficitur. Gerusia curia ab atatis vocabulo dicta. 10 Genuini dentes, quod a genis dependent. Gestus, quo indicatur, quid geratur, praster. participium, quod a gerendo deducitur. Genium appellabant deum, qui vim optineret rerum om- nium gerendarum. Aufustius : «Genius», inquit, «est deo- 15 95 rum fiKus, et parens hominum, ex quo homines gignuntur. Et propterea Genius meus nominatur, quia me genuit.» Alii genium esse putarunt uniuscuiusque loci deum. Germen est, quod ex arborum surculis nascitur ; unde et (jcrmani, quasi eadem stirpe geniti. 20 Gemursa sub minimo digito pedis tuberculum, quod ge- mere faciat eum, qui id gerat. Gingrire anserum vocis proprium est. Unde genus quod- dam tibiarum exiguarum gimjriva'. Gingriator* tibicen. 25 Gizeria ex multis obsoniis decerpta. Geniales deos dixerunt aquam, terram, ignem, az^rem : ea enim sunt semina rerum, quse Grgecorum alii GTOi/sca, alii aroaooc vocant. Duodecim quoque signa, lunam et solem inter hos deos computabant. Geniales autem dicti a gerendo, 30 quia plurimum posse putabantur, quos postea geridos appellarunt, Gnarus cum significet id, quod scius, peritus, tamen in- venimus prognarc significare aperte. Gnepliosum obscurum , videlicet ex Grseco , quod esi 35 •/.vs'iac. Galli, qui vocantur Matris Magnse comites, dicti sunt a flu- 68 PAULI EXCERPTA EX LIB. POMP. FESTI 93—97 mine, cui nomen est Gallo ; quia qui ex eo biberint, in hoc furere incipiant, ut se privent virilitatis parte. Ali putant, ideo eos sibi genitalia incidere, quia violaverint numen* patris matrisve, ne possint ipsi fieri parentes. 5 Gnarigavit apud Livium significat narravit. Gnarivisse narrasse. Gaia Caecilia appellata est, ut Romam venit, quae antea Tanaquil vocitata erat, uxor Tarquinii Prisci regis Ro- manorum, quse tantee probitatis fuit, ut id nomen ominis 96 10 boni causa frequentent nubentes, quam summam asseve- rant lanificam fuisse. Gallain bibere ac rugas conducere ventri, cum ait Lucilius, praemonet, parsimonia esse utendum, neque gulae indulgendum, ventremque coartandum. 15 G-aulus genus navigii paene rotundum. Galbeum ornamenti genus. Gestit, qui subita felicitate exhilaratus nimio corporis motu praeter consuetudinem exultat. Gneus et eorporis insigne et praenomen a generando dicta 20 esse, et ea ipsa ex Graeco YtYvsGtJ-at, apparet. Ganeum antiqui locum abditum ac velut sub terra dixe- runt. Terentius : «Ubi illum quaeram ? credo abductum in ganeum. » Galearia* a galearum similitudiue dicta. 25 Gnitor* et gnixus a genibus* prisci dixerunt. Gnotu, cognitu. Gravastellus, senior. Plautus : « Qui est gravastellus, qui advenit.») Ut puto, gravastellus a gravitate dictus. Gramiae oculorum sunt vitia, quas alii (ilamas vocant. 30 Groma appellatur genus machinulae cuiusdam, quo regio- nes agri cuiusque cognosci possunt, quod genus Graeci Yvtoji-ova dicunt. Grumus terrae collectio, minor tumulo. Gracchuris urbs Hiberae regionis, dicta a Graccho Sem- 97 35 pronio, quae antea Ilurcis nominabatur. Graeca sacra festa Cereris ex Graecia translata, quae ob inventionem Proserpinae matronne colebant. Quae sacra. 97—98 DE SIGNIFICATIONE VERBORUM. 69 dum non essent matronae, quse facerent j^ropter cladem Cannensem et freqiientiam lugentium, institutum est, ne amplius centum diebus lugeretur. Gruere dicuntur grues, ut sues grunnire. Unde tractum est congriwrc, boc est convenire, quia id genus volucrum mi- 5 nime solivagum est. Gradivus Mars appellatus est a gradiendo in bella ultro citroque ; sive a vibratione hastai, quod Grsci dicunt xpaoaivsiv; vel, ut alii dicunt, quia gramine sit ortus,quod interpretantur, quia corona graminea in re militari maxi- 10 mae est honorationis. Grassari antiqui ponebant pro adulari. Grassari autem dicuntur latrones vias obsidentes ; gradi siquidem ambu- lare est, unde tractum grassari, videlicet ab impetu gra- diendi. 15 Grallatores appellabantur pantomimi, qui, ut in salta- tione imitarentur Aegipanas , adiectis perticis furculas habentibus atque in his superstantes, ob similitudinem* crurum eius generis, gradiebantur, utique propter difficul- tatem consistendi. Plautus: «Vinceretis cursu cervas et 20 grallatorem* gradu.» Gravida est, quse iam gravatur conceptu; jmrgnans vehit occupata in generando, quod conceperit; incicns propin- qua partui, quod incitatus sit fetus eius. Graculi a sono oris vocati, sive a gerendo dicti, quod iacta 25 segetum semina i^lurimum gerant, vel quod ex ohvetis cubitum se recipientes duas pedibus bacas, tertiam ore ferant. Greges ex Gneco dicti, quos ilh YspYspa solent appellare. Grave aes dictum a pondere, quia deni asses, singuli pondo 30 hbras, efficiebant denarium, ab hoc ipso numero dictum. Sed bello Punico populus Romanus, pressus ;ere aheno, ex singuhs assibus hbrariis senos fecit, qui tantundem, ut ilh, valerent. Item nummi quadrigati et bigati a figura cifilaturie dicti. 35 Glomus in sacris crustulum, cymbi tigura, ex oleo coctum appellatm\ 70 PAULI EXCERPTA EX LIB. POMP. FESTI 98—99 G-los, viri soror, a Gneco YaXowc. Gluttire et glocidare gallinarum proprium est, cum ovis incubituTie sunt. Glittis, subactis, levibus, teneris. 5 Gluma hordei tunicula, dictum, quod glubatur id granum. Unde et pecus gluhi dicitur, cuius pellis detrahitur. Gliscere crescere est. Gliscerct, menste gliscentes, id est crescentes, per instructionem epularum scilicet. Glucidatum, suave et iucundum. Gneci etenim yXoxov 10 dulcem dicunt. Gloria a Gneca voce dicta : hanc enim illi /Xirjc vocant. GulliocaB nucum iuglandium summa et viridia putamina. Gutturnium vas, ex quo aqua in manus datur, ab eo, quod propter oris angustias guttatim fluat. 15 Gaudium y.zb Toij 7^0,0 '4v dictum. Grenus dictum putatur a terra? Gneco vocabulo, quam yt^v* dicunt. Gannitio canum querula murmuratio. Gesum grave iaculum*. •20 Gurgustium genus habitationis angustum, a gurgulione dictum. Gricenea funis crassus. Grando guttte aqute concretie solito grandiores. Herbam do cum ait Plautus, significat, \dctum me fateor ; quod est antiquie et pastoralis vitie indicium. Nam qui in prato cursu, aut viribus contendebant, cum superati erant, io ex eo solo, in quo certamen erat, decerptam herbam adver- sario tradebant. Heluo dictus est inmoderate bona sua consumens , ab eluendo ; cui aspiratur, ut aviditas magis exprobretur ; fit enim vox incitatior. 35 Helvacea genus ornamenti Lydii, dictum a colore boum, qui est inter rufum et album, appellaturque helvus. Herma a Gnecis ponitur pro firmamento. Unde etiam ^9-101 DE SIGNIFICATIONE VERBORUM. 71 Mercurii nomen inventoris, ut putabant, firmae orationis dictum. Interdum etiam saburram significat. Here, id est adverbium temporis beri, dictum a Grseco Hetta res minimi pretii, quasi hieta, id est hiatus hominis s atque oscitatio. AHi pusulam dixerunt esse, quie in co- quendo pane solet adsurgere, a qua accipi rem nullius pretii, cum dicimus : uon hcttn te facio. Heres apud antiquos pro domino ponebatur. Heredium priedium parvulum. . lo Hecate Diana ;edem putabatur et Luna et Proserpina. 100 Helus et helusa antiqui dicebant, quod nunc holus et holera. Herem Marteam antiqui accej^ta hereditate colebant, qu;t a nomine appellabatur heredum , et esse una ex 15 Martis comitibus putabatur. Heus adverbium vocandi a Gneco a?j; venit. Hemona humana, et hcmonem hominem dicebant. Hariuga dicebatur hostia, cuius adh;erentia inspiciebantur exta. 20 Hebes retunsi acuminis. Helucus ab hiatu et oscitatione dictus. Hemina ex Grreco Isotod rj|icasia* ; quod est dimidia pars sextarii. Heliconides Musie a monte Helicone vocatie. 25 Hedera dicta, quod hiereat, sive quod edita petat, vel quia id, cui adhitserit, edat. Qu;e in tutela Liberi putabatur esse, . quia, ut ille iuvenis semper, ita hiec viret ; vel quia ita omnia, sicut ille mentes hominum, inUgat. Herbilis anser herlia pastus, qui gracilior est, quam fru- 30 mento altus. Hercules astrologus dictus, quod eo die se flammis inie- cit, quo futura erat obscuratio solis. Hernici dicti a saxis, quie Marsi herna dicunt. 101 Histriones dicti, quod primum ex Histria venerint. 35 Hercius luppiter intra conseptum domus cuiusque coleba- tur, quem etiam deum penetralem api^ellabant. 72 PAULI EXCERPTA EX LIB. POMP. FESTI 101—102 Hippagines naves, quibus equi vebuntur, quas Gneci iz~a7co70'jc dicunt. Hirtipili durorum pilorum homines. Hirqmtalli pueri primum ad vii-ilitatem aceedeutes, a libi- 5 dine scilicet bircorum dicti. Hira, quse deminutive dicitur hilla, quam Gneci dicunt Yfpzvj, intestinum est, quod ieiunum vocant. Hippacare est celeriter animam ducere, ab equi halitu, qui est supra modum acutus. 10 Hilum putant esse, quod grano fabie adhieret, ex quo uihil et nihilum. Hirrire garrire, quod genus vocis est cauis rabiosse. Hilarodos lascivi et delicati carminis cantator. Hippius, id est equester, Neptunus dictus est ; vel quod 15 Pegasus ex eo et Pegaside natus sit ; vel quod equuleus, ut putant, loco eius suppositus Saturno fuerit, quem pro Neptuno devoraret ; vel quod tridentis ictu terra equum excierit, cui ob hoc in Illyrico quaternos equos iaciebant nono quoque anno in mare. 20 Hippocoum vinum ex insula Coo dictum ab agro gene- roso, cui nomen est Hippo. Hastae subiciebant ea, quje publice venundabant, quia si- gnum prascipuumf est hasta. Nam et Carthaginenses cum belhim vellent, Romam hastam miserunt, et Ptomani for- 25 tes viros s;epe hasta donarunt. Habitudo habitus corporum. Halapanta signilicat omnia mentientem, ab eo, quod halet omuia. "AXtjV enim Gr;eci r/^v -Xavr^v, id est fallentem, ap- pellant. 30 Habitior pinguior. Hostilis Laribus immolabant, quod ab his hostes arceri putabant. -102 Hallus pollex pedis scandens super proximum, dictus a sa- liendo. 35 Hammo cognominatus, quia in harena putatur inventus, quie Grtece hoc nomine appellatur ; cui cornua adfingun- tur arietis a genere pecoris, inter quod inventus est. 102— lOS DE SIGNIFICATIONE VERBOKUM. 73 Horreum itntiqm farreum dicebant a farre. Hostis apud antiquos peregriniis dicebatiir, et qiii uimc hostis, perdueUio. Hostia dicta est al) eo, quod est hostire lerire. Hordiarium aes, quod j)ro hordeo equiti Romano dabatur. 5 Hostiment"am beneticii pensatio. Hortus* apud antiquos omnis yilla dicebatur, quod ibi, qui arma capere possint, orirentur. Horctum et forctum pro bono dicelmnt. Hosticapas hostium captor. 10 Hamotraliones alii piscatores, alii, qui unco cadavera trahunt. Horda pnegnans, unde dies, quo gravid.e hostiie immola- bantur, Hordicidia. Honorarios ludos, quos et LiberaHa dicebant. 15 103 Hodoedocos* latro atque obsessor viarum. Homeltium pillei genus. Hyperionem alii patrem soHs, aHi ipsum, quod eat super terras, ita appellatum putabant. Humanum sacrilicium dicebant, quod mortui causa tiebat. 20 Hyperborei supra aqurlonis Hatum habitantes dicti, quod humanie vitie modum excedant vivendo ultra centesimum annum, id est uTispiiatvovusc opov SiecuH humani. Helvella holera minuta. Hanula parva deHibra, quasi fanula. 25 Im ponebant pro eum, a nominativo is. laneus, ianitor. 30 lusa* iura. lubere ponebatur pro dicere, quod valet interdum pro de- cernere, ut: populus iussit. lunium mensem dictum putant a Hmone. Hlem ipsum di- cebant lunonium et lunonalem. 35 lulium, quod eo mense dicitur HiHus natus. lurgatio, iuris actio. 74 PAULI EXCEEPTA EX LIB. POMP. FESTI 104—105 lusti dies dicebantur triginta, cum exercitus esset imperatus et vexillum in arce positum. luges auspicium est, cum iunctum iumentum stercus fecit. 104 lubar stella, quam Gneci 'f ojc'f opov appellant vel ia;r£pov, 5 hoc est lucifer, quod splendor eius diffunditur in modum iubi^e leonis. lugula stella Orion, quod amplior sit ceteris, quasi nux iuglandis. lugum sub quo victi transiebant, boc modo fiebat. Fixis 10 duabus hastis super eas ligabatur tertia ; sub his ^ictos dis- cinctos transire cogebant. lugere milvi dicuntur, cum vocem emittunt. luges eiusdem iugi pares. Unde et coniuges et seiuges. lubilare est rustica voce inclamare. 15 luventutis sacra pro iuvenibus sunt instituta. lurare flamini Diali fas non erat. luvenalia fingebantur Diante simulacra, quia ea tetas fortis estad tolerandam viam. Dianaenim viarum putabatur dea. lugarius vicus dictus Komai, quia ibi fuerat ara lunonis 20 lugd, quam putabant matrimonia iungere. HLa dicta ab ina, qua^ pars chartse est tenuissima. ILLcet, sine dubio. laniculum dictum, quod per eum Eomanus popuhis pri- mitns transierit in agrum Etruscum. 25 Idulis ovis dicebatur, quw omnibus idibus lovi mactabatm'. lanual libi genus, quod lano tantummodo dehbatur. lambi vocabantur, qui singuli ex proscenio loquebantur, 105 triambi*, qui terni. Igitur nunc quidem pro coupletionis significatione valet, 30 quffi est ergo. Sed apud antiquos ponebatur pro inde et postea et tum. Irceus* genus farciminis. Irquitallus puer, qui primo \-irilitatem suam experitur. lovLstae compositum a love et iust*. 35 Ignitabulum ignis receptaculum. Ignia vitia vasorum fictilium. Ipsippe ipsi, neque alii. 105-107 DE SIGNIFICATIONE VERBOKUM. 75 Icit ijercussit. Insipere far in olam*, iacere piiltis. Unde dissipare, obsipare, ut cum rustici dicunt : obsipa pullis escam. Irnela vasis genus in sacris. Ibi dicitur, cum locus semel demonstratur, ibidem, cum 5 s;epius. Ipsilles* bratteie in virilem muliebremque speeiem ex- pressit'. Itonida Minerva a loco sic appellata. Irpices genus rastrorum ferreorum, quod plures habet den- 10 tes ad extirpandas herbas in agris. 'loe Irpini appellati nominehipi, quemirjmm dicunt Samuites; eum enim ducem secuti agros occupavere. Ignis Vesta; si quando interstinctus esset, virgines verberi- bus afficiebantur a pontifice , quibus mos erat tabulam 15 fehcis materia? tamdiuterebrare, quousque exceptum ignem cribro aeneo virgo in ledem ferret. Ignem ex domo flaminia efierri non licebat, nisi divimt rei gratia. Icadion nomen sievissimi piratit. 20 Iracundia dicta, quod iram iucendat. Italia dicta, quod magnos italos, hoc est boves, habeat. Vituli etenim ab Italis sunt dicti. Italia ab Italo rege. Eadem ab Atte Lydo* Atya appellata. Indoles, incrementum, industria. 25 Indigetes dii, quorum nomina vulgari non hcet. Indeptare, consequi. Industrium antiqui dicebant indostrnum, quasi qui, quic- quid ageret, intro strueret et studeret domi. Indictivnm funus, ad quod per pneconem evocabantur. 30 Indepisci, adsequi, adipisci. Indiges indigetis facit, Hoc nomine Aeneas ab Ascanio appcllatus est, cum pugnans cum Mezentio nusquam apparuisset ; in cuius nomine etiam templum construxit. 10/ Inqnilinus, qui eundem colit focum, vel eiusdem loci 35 cultor. 76 PAULI EXCERPTA EX LIB. POMP. FESTI 107—108 Incilia* fosste, qiim in viis fiunt acl deducendam aquam, sive derivationes de rivo commimi fact;e. Incitega macbinula, in qua constituebatur in convivio vini ampbora, de qua subinde deferrentur vina. 5 Incomitiare significat tale convicium facere, i^ro quo necesse sit in comitium, boc est in conventum, venire. Plautus : «Quieso ne me incomities. « Incita, incitata. Inchoare videtur ex Gneco originem trabere, quod Hesio- 10 dus omnium rerum initium esse dixerit cbaos. Increpitare, arguere, conviciari. Inconciliasti, comparasti, commendasti, vel, ut antiqui, per dokim decepisti. Incliitiis, nobilis, clarus. 15 Inceps, deinceps. Incestus a Grseco trabitur. Nam illi facinus dicunt avfjxs^jtov. Inconspretum, non inprobatum. Incoctae dicebantur muHeres phis lequo calamistris usje. Incavillatio per despectum inrisio. 20 Incalationes invocationes. Inconditum non ordinate conpositum. Incnria neglegentia. Incensit, incenderit, sicut incrpsit, inceperit. Incomitem sine comite. 25 Incessere inmittere ac iactu vel verbis petere. Inclamare conviciis et maledictis insectari. lOS Incicorem, inmansuetum et ferum. Pacuvius : «Keprime incicorem iracundiam.» Interdum cicur pro sapiente poni- tur, ut idem Pacuvius : «Consilium cicur.» 30 Inpolitias censores facere dicebantur , cum equiti ccs abnegabant ob equum male curatum. Inpages dicuntur, quie a fabris in tabulis figuntur, quo firmius cobiereant, a pangendo, id est figere. Unde et -poetis pangere versiis dicuntur et SLgrieolie pangere plantas. 35 In non semper abnuitionem significat, sed interdum etiam pro adnuendo ponitur, ut involando, inclamando, invo- cando. 108—100 DE SIGNIFICATIONE VERBORUM. 77 Inporcitor, qui porcas in agro facit arando. Porca autem est inter duos sulcos terra eminens. Inpetritura, inpetratum. Inpercito, parcito, futurum ab imperativo. Inprolus vel inprolis, qui nondum esset adscriptus in 5 civitate. InpeLimenta inpedimenta dicebant. Inpluvinm, quo aqua inpluit collecta de tecto. Conjdu- cium, quod de diversis tectis aqua pluvialis confiuit in eun- dem locum. 10 Inpensam stipem, ;es sacrum, quod nondum erat pensum. Inpescere in l^etam segetem pascendi gratia inmittere. Inpomenta, quasi inponimenta, quie post cenam mensis inponebant. Inportunum , in quo nullum est auxilium , velut solet 15 portus esse navigantibus. Inputatum nondum purgatum. Putum enim est purum. Unde jyutarc vites dicimus, hoc est detrahere, qute inpedi- mento sunt ad fructum. 109 Imbrica tempestate pluviam videtur significare. 20 Inparentem, non parentem, hoc est oboedientem. Inplorare inclamare, ad auxilium invocare. Inpudicatus stupratus, inpudicus factus. Inpos est, qui animi sui potens non est, qui animum suum in potestate non habet. 25 Inbarbescere barbatum tieri. In procinctu factum testamentum dicitur, quod miles pugnaturus nuncupat praisentibus commilitonibus. Inbutum est, quod cuiuspiam rei sucum perbibit. Unde infantibus an velint bibere dicentes, hu syllaba contenti 30 . sumus. Inpenetrale, cuius ultimum penetrale intrare non licet. Inplexum, inplicatum, quod Gneci s[jLzs7rX37[j.3vov* dicunt. In mundo dicebant antiqui, cum aliquid in promptu esse volebant intellegi. 35 Imbrex nomen cuiusdam comici. Inpares tibiae numero foraminum discretie. 78 PAULI EXCEEPTA EX LIB. POMP. FESTI 109-110 Inparem numerum autiqui prosperiorem hominibus esse crediderunt. Inpetix, inpetigo. Inpiatus, sceleratus. 5 Inipite, inpetum facite. Inhibere iniungere, sed melius cbhibere. Inebrae aves, quie in auguriis aliquid fieri probibent; et l^rorsus omnia inebra appellantur, quie tardant vel moran- tur agentem. 10 In pi- Intergerivi parietes dicuntur, qui inter conlines struuntur et quasi intergeruntur. Internecio vitie privatio, interfectio, a nece denominato vocabulo. Inter cutem flagitatos dicebant antiqui mares, qui stu- lo prum passi essent. 111 Interduatim et interatim dicebant antiqui, quod nunc interdum et interim. Intraliere est contumeliam intorquere. Intercapedo tempus interceptum, cum scilicet mora est ad is capiendum. Instaurari ab instar dictum, cum aliquid ad pristinam si- militudinem relicitur. Insulas dicta? proprie, quie non iunguntur communibus parietibus cum vicinis, circumituque* publico aut privato 2» cinguntur ; a similitudine videlicet earum terrarum, qute in fluminibus ac mari eminent, suntque in salo. Instigare incitare. Insimulare crimen in aliquem confingere. Insuasum* appellabant colorem similem luteo, qui fiebat 25 ex fumoso stillicidio. Insitum ab inserendo tractum, sed aliquotiens significat inpositum. Inseque apud Ennium dic. Inscxit dixerit. Insignis tam ad laudem, quam ad vituperationem inflecti so potest. Inseptum non septum, ponitur tamen et pro non ;edifi- catum. Insecta non secta, sed et aliquotiens significant secta. Insupare inicere, unde fit dissipare. 35 Insons extra culpam, a quo dici morbus quoque existima- tur sonticus, quia perpetuo noceat. 80 PAULI EXCERPTA EX LIB. POMP. FESTI 111—113 Inscitia stultitia. Insessores latrones, quod circa vias insidientur sedentes. Tnmanis ferus, sive magnus. Imago ab imitatione dicta. 112 5 Ingluvies a gula dicta. Hinc et ingluviosus et gluto, gulo, gumia, guttur, gutta * gutturosus et gurgulio. Inmnsulus avis genus. cum alii regulum, alii ossifragam dicunt. Infindere intercipere, interponere. 10 Inferiae sacritia, quie dis manibus inferebant. Infectores, qui alienum colorem in lanam coiciunt. Ofec- torcs, qui proprio eolori no^iim officiunt*. Infrequens appellatur miles, qui abest afuitve a signis. Involvus vermiculi genus, qui se invohit pampino. 15 Infit incipit. Sed diversfe significationis est ab eo, quod est fit. Nam infit agentis est, fit patientis. Infiteri non fateri. Infitiari creditum fraudare. Infulae sunt filamenta lanea, quibus saeerdotes et hostiie 113 20 templaque velantur. Inferium vinum id, quod in sacrificando infra lal)rum pa- terae ponebatur. Inlicium vocare antiqui dicebant ad contionem vocare. Inlices canales, in quos aqua confluit in viis lapide stratis, 25 ab inliciendo* dicti. Inlecebree item ab inliciendo dictte. Inlex producta sequenti syllaba significat*, qui legi non paret. Inltx correpta sequenti syllaba significat inductor, ab inliciendo. Plautus : «Esca est meretrix, pectus inlex.» 30 Inlitterata pax est, quae litteris conprehensa non est. Inlaqueatum alii pro vincto utuntur, alii pro soluto. In conventione in contione. lustum vadem idoneum sponsorem. Infra classem significantur, qui minore summa, quam 35 centum et viginti milium* s^iis, censi sunt. Intercutitus vehementer cutitus, hoc est valde stupratus. InLicitator emptor. 113-114 DE SIGNIFICATIONE VERBORUM. 81 Inflbulati sacrificabant flamines propter usiim leris anti- quissimum aereis fibulis. Inmusulus ales ex genere aquilarum est, sed minor virium, quam aquihe ; quie volucris raro et non fere prieterquam vere apparet, quia lestum algoremque metuit. Appellatur 5 autem ita, quod subito et inexpectata se inmittat. Inarculum virgula erat ex malo Punico incurvata, quam regina sacrificans in capite gestabat. Iniuges boves, qui sub iugo non fuerint. Insanum pro valde magnum usus est Plautus. 10 114 Ircei genus farciminis in sacrificiis. Incalative vocative. Indigitanto inpreeanto. Inlicium* dicitur, cum populus ad contionem elicitur, id est evocatur. Unde et coJUdac, teguhe, per quas aqua in vas 15 defiuere potest. Indigitamenta incantamentu, vel iudicia. Insignes appellantur boves, qui in femine et inpede album habeut, quasi insigniti. Internecivum * testamentum est, propter quod domi- w nus eius necatus est. Increpitato* IVrito. Increpitare clamare, maledicere. InbeUiam belli inscientiam. lecunanum -^-ictimarium. 25 Inori inores*. Incalanto invocanto*. Ingens dicitur augendi consuetudine, ut inclamare, invo- care. Quia enim gens populi est magnitudo, ingentem per conpositionem dicimus, quod significat valde magnum. 80 In pelle lanata nova nupta considere* solet, vel proptee morem vetustum, quia antiquitus pellibus horiiines erant induti,velquodtesteturlanificiiofficiumsepriestaturam\-iro. 82 PAULI EXCEEPTA EX LIB. POMP. FESTI 114—116 liHcetiiim lovem appellabaut, qiiod eum lucis esse causam credebant. Lemnisci, id est fasciola? coloriw, dependentes ex coronis, 115 propterea dicuntm*, quod antiquissimum fuit genus coro- 5 narum lanearum. Lectus dictus vel a collectis foliis ad cubitandum, vel quod fatigatos ad se alliciat, vel a Gneco Xsxipov. Xjapidem silicem tenebant iuraturi per lovem, biec verba dicentes: «Si sciens fallo , tum me Dispiter salva urbe 10 arceque bonis eiciat, ut ego hunc lapidem.» Lepista genus vasis aquarii. Legio Samnitum Untcata appellata est, quod Samnites iutrantes singuli ad aram velis liuteis circumdatam non cessuros se Romauo militi iuraverant. 15 Lenones ab alliciendo adulescentulos appellati. Letum ab oblivione, quam Grteci Xfji)-r]v vocaut, dictum. Lemonia tribus a pago Lemonio appellata, qui est a porta Capena \"ia Latina. Levir est uxori meie frater meus. 20 Leria* ornamenta tunicarum aurea. Lesbium geuus vasis cielati a Lesbis inveutum. Legimns aut scriptum, aut oleam glaudemve et alia quie- dam; et addita prtepositioue dicimus colliant, quosque ab inferis ad superos ema- nare credelmut. Sunt, qui Maniam larvarum matrem ^o aviamve putant. 94 QU. Vni. 10. FESTI FBAGM. EX APOGK. L. XII. P- 129 M, 10 Manceps 20 Manduci 128 PAULI EXCERPTA. 95 Manceps dictiis, quod manu capiatur. Manduci eftigies in pompa antiquorum inter ceteras ridiculas formidolosasque ire solebat magnis malis ac late dehiscens et ingentem sonitum dentibus fa- ciens, de qua Plautus ait : « Quid si ad ludos me ]3ro manduco locem? Quapropter? elare crepito den- tibus ») . 96 QU. yill. 11. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XII. P. 130 M. 15 Mancina tifata 30 131 PAULI EXCERPTA. 97 Mancina tifata* appellabantur, quod Mancinus habuit insignem domum, quae publicata est eo inter- fecto. 98 QU. VIU. 12. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XII. P. 130 M. II Mamercus praenomen Oscum est ab eo, quod hi Martem Mamertem apj)ellant. Mamuri Veturi 15 Mamers Martialis 30 II Mamiliorum familia pro genita sit + a Mamilia Telegoni filia , quam Tusculi procreavit , quando id oppidum ipse condidisset. Mamilia turris 131 PAULI EXCEEPTA- 91) Mamercus prienomen est Oscum ab * eo, quod hi Martem Mamertem dicunt. Municeps, qui in municipio liber natus est. Item, qui ex alio genere hominum munus functus est. Item, qui in municipio a servitute se liberavit a mu- 5 nicipe. Item municipes erant, qui ex aliis civita- tibus Eomam venissent, quibus non licebat magistra- tum capere, sed tantum muneris partem, ut fuerunt Cumani, Acerrani, Atellani, qui et cives Romani erant, et in legione merebant, sed dignitates non 10 capiebant. Mamuri Veturi nomen frequenter in cantibus Ro- mani frequentabant hac de causa. Numa Pompilio regnante e caelo cecidisse fertur ancile, id est scutum breve, quod ideo sic est appellatum, quia ex utroque 15 latere erat recisum ; ut summum intimumque eius latius medio pateret, unaque edita vox omnium po- tentissimam fore civitatem, quamdiu id in ea man- sisset. Itaque facta sunt eius dem generis plura, qui- bus id misceretur, ne internosci caeleste posset. 20 Probatum opus est maxime Mamuri Veturi, qui prae- mii loco petiit, ut suum nomen inter earmina Sahi canerent. Mamers Mamertis facit, id est lingua Osca Mars Martis, unde et Mamertini in Sicilia dicti, qui Messa- 25 nae habitant. Martialis campus in Caelio monte dicitur, quod in eo Equirria solebant fieri, si quando aquae Tiberis campum Martium occupassent. Mamiliorum familia a Mamilia Telegoni * filia, 30 quam Tusculi procreaverat, est appellata. Mamilia turris intra Suburae regionem a Mamilio nomen accepit. 7* 100 QU. VUI. 14. FESTI FKAGM. EX APOGR. L. XII. P. 133 M. Mamphur 10 Mansiictum 15 II Mautare saepe manere. Caecilius in Epistola : «lam ne adeo manta. iam hoc vide , caecus animum ..... adventus angit.» II Manticularum usus pauperibus in nummis recondendis etiam nostro saeculo fuit. 20 Unde manticulari dicebantur, qui furandi gratia manticulas attrectabant. Inde poetae pro dolose quid agende usi sunt eo verbe. Pacuvius: «Ad manticulandum astu adgreditur. scit enim quid pro- meruerit.» «modici manticulatur , . . Ita 25 me facti oppressi iugo.» Item deinde : «Adgrediar astu rogem ; manticulandum est mihi,» et «Machi- nam ordiris novam manticula» «tactu, an sanctiora dicis iuraiuranda.» 80 Plautus hoc Fignificare videtur, quibus quotidie parvae noxae extergeantur •. fre- quens enim antiquis ad manus tergendas usus fuit mantelorum. m PAULI EXCEKPTA. 101 Mamphur appellatur loro circumvolutum mediocris longitudinis lignum rotundum, quod circumagunt fabri in operibus tornandis. Mansuetum ad manum venire suetum. Alii aiunt mensuetum dictum neque ex misericordia maestum, neque ex crudelitate saevum, sed modestia tempe- ratum. Mantare saepe manere. Manticulari dicuntur, qui manticulas attrectant, ut furentur. Uude poetae pro dolose quid agendo boc verbo utuntur. Pacuvius: «Ad manticulandum astu adgreditur. » Manticularia dicuntur ea, quae frequenter in usu habentur, et quasi manu tractantur. Frequens enim antiquis ad manus tergendas usus fuit mantelorum, unde baec trahitur similitudo. 102 QU. Vra. 15. FESTI FRAGM. EX APOGR L. XII. P- 1=^ M. 15 Mantisa 132 PAULI EXCERPTA, 103 Mantisa additamentum dicitur lingua Tusca, quod ponderi adicitur, sed deterius et quod sine ullo usu est. Lucilius : « Mantisa obsonia vincit. » 104 QU. VIII. 15. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. VII. P. 1.% M. 10 Malleoli 25 Mollestras 135 PAULI EXCERPTA. 1 O^ Malleoli vocantiir non solum parvi mallei, sed etiam hi qui ad incendium faciendum aptantur, vide- licet ad similitudinem priorum dicti. Mollestras dicebant pel'es ovillas, quibus galeas extergebant. 106 QU. vm. 16. FESTI FKAGM. EX APOGR. L. XII. P. 134 : Malta II Maeson i^ersona comica appellatur, aut coci, 20 aut nautae, aut eius generis. dici ab inventore eius Maesone comoedo, ut ait Aristophanes Gramma- ticus. II Maeniana appellata sunt a Maenio censore, qui primus in Foro ultra columnas tigna proiecit, quo ampliarentur superiora spectacula. 25 II Maior Graecia dicta est Italia, quod eam Siculi qnondam obtinuerunt : vel quod multae magnaeque civitates in ea fuerunt ex Graecia profectae. || Maius mensis in compluribus civitatibus Latinis ante Urbem conditam fuisse videtur. qua ex causa f utrum a ma- 30 ioribus, ut lunius a iunioribus, dictus sit ; an a Maia, quod Mercurio filio eius res divinae f fiant solennes ; an quod ipsi deae in multis Latinis civitatil)us sacrifi- cia fiebant ... 135 PAULI EXCERPTA. 107 Malta dicitur a Graecis pix cum cera mixta. Maeson persona comica ab inventore dicta. Maeniana sedificia a Maenio sunt appellata. Is enim primus ultra columnas extendit tigna, quo amplia- rentur superiora. 1 08 QU. VIII. 17. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XII. P. 137 M Maesius Maiestas 10 Maior magistratus 20 25 Mas 30 Mattrtera 136 FESTI EXCERPTA. 109 Maesius lingua Osca mensis Maius. Osci enim a re- gione Campaniffi, quae est Oscor, vocati sunt. Maiestas a magnitudine dicta. Maior magistratus consul dicitur. Mas deminutive facit masculus. Matertera matris soror, quasi mater altera. Matertera patris et matris mihi magna matertera est. 110 QU. VIII. 18. FESTI FRAGM. EX APOGE. L. XII. P. 137 M. Maior patruus Maior avunculus 10 Maior amita 15 Maio)' soccr 20 Maior socrus 25 Maeandrum 30 Maecia trihus im PAULI EXCERPTA. 1 1 I Maior patmiis avi et aviae patruns. Maior avanculus avi et aviae aviinculus. Maior amita avi et aviae amita. Maior socer uxoris mege proavus. Maior socrus uxoris mes proavia. Maeandrum geuus picturse dictum est a similitudine ffexus amnis, qui appellatur Mieandrus. Maecia tribus a quodam castro sic appellatur. 112 QU. vm. 19. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XII. P. 138 M. Masucium Mox 15 Morhosurn Mortuiii Moracias . ■ i;^9 PAULI EXCERPTA. 1 1 3 Masucmm edacem a mandendo Bcilicet. Mox paulo post. Morbosum hominem morbo aliquo adfectiim. Mortuus ab emerita vita dictus. Moracias nuces Titinnius duras esse ait, unde fit de- 5 minutive moracillum. 114 QU. ^in. 20. FESTI FEAGBI. EX APOGR. L. XII. P. 138 M. Mommcntum 10 II Monstrum, ut Aelius Stilo iuterpretatur, a mo- nendo dictus est, velut monectrum. f Item Sinnius ao Capito, quod monstret futurum, et moneat volun- tatem deorum. quod etiam prodigium , velut praedictum et quasi praedictum f, quod praedi- cat eadem. et portentum, quod jDortendat et signi- ficet indici. Apparet f id quartum, quod mihi 25 visum est adiciendum, praesertim cum ex eadem significatione pendeat, et in promptu sit omni- bus, id est ostentum : quod item ab ostendendo dictum est apud auctores : 11 Mointorcs qui monent histriones 30 in scaena sed etiam ubi adiciuntur + commentarii. II Monile dictum est ornatus mulieris : qualem ha- buisse Eriphilam f fabulae ferunt. ex eo etiam equis praependens a collo ornamenta f monile appellant. PAULI EXCERFTA. Moniinentum est, quod et mortui causa aedificatum est et quicquid ob memoriam alicuius factum est, ut fana, porticus, scripta et carmina. Sed monimen- tum quamvis mortui causa sit factum, non tamen significat ibi sepultum. 115 Monitores dicuntur, et qui in scaena monent histrio- nes, et libri commentarii. Monile et mulierum ornatus dicitur et equorum prae- pendens a collo. 1 I () QU. vni- 21 FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XII. P- 14-1 M. Moiiuir f. Moiiien Modo 10 20 II Molucriim non solum qui f molae teruntur f dicitur, id (juod Graeci |j.oXY|>c6pov appellant, sed etiam tumor ventris, qui etiam virginibus incidere solet : cuius meminit Afranius in Virgine : «Ferme vir- gini, tanquam f gravidae mulieri, molu- 25 crum vocatur, transit sine doloribus.» Cloatius, fetiam in libris sacrorum molucrum esse, aiunt. lignum quoddam quadratum, ubi immolatur. » Idem Aelius in explanatione carminum Saliarium eodem nomine appellari ait, quod sub mola suppo- 30 natur. Aurelius Opilius ajjpellat ubi molatur. II Mo!a etiam vocatur far tostum et sale sparsum : quod eo molito, bostiae aspergantur, molas avias inepte quidam, dictas putant 140 PAULI EXCERPTA. 117 Momar Siculi stultum appellant. Momen momentum * Lucretius: «Momine si parvo possint inpulsa moveri.» Modo cum per correptam 0 dicitur, significat et tempus, ut modo venit, et ponitur pro tantum, ut 5 tace modo. Quodsi producta posteriore syllaba enun- tietur, dativus vel ablativus est casus ab eo, quod est modus. Monstrum dictum velut monestrum, qnod moneat, aliquid futurum ; j>rodi(jium velut prffidicium, quod 10 praedicat ; portentum quod portendat ; ostentiim quod ostendat. Molucrum dieitur et quo molge verruntur, quodGraeci [jLaXr|y.opov dicunt, et tumor ventris, qui etiam virgini- buB incidere solet. Afranius : «Virgini», inquit, «tam crescit uterus, quam gravidae mulieri. Molucrum vo- catur, transit sine doloribus.» Molucrum etiam dicitur lignum quoddam quadratum, ubi immolatur. Mola vocatur etiam far tostum et sale sijarsum, quod eo molito hostiae asperguntur. 118 QU. Tin. 22. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XII. P. 141 M. 10 Moles 20 Munus 30 Mummlana 140 PAULI EXCEKPTA. 1 1 0 Moles pro magnitudme fere poni solet. Sed moliri et molitiorws a movendo certiim est dici. Munus significat officium, * cum dicitur quis mu- nere fungi. Item donum, quod officii causa datur. Mummiana aedificia a Mummio dicta. {'20 QU. Vm. "25. FESTIFRAGM. EXAPOGR. L. XII. P. 142 M. Mundus 15 Mundus etiam mulieris potest. Accius : «Cum virginali munclo clam pater.» Ennius : «Idem loco navibus 2u eelsis munda facie atque etiam aere f. Cereris qui mundus aijpella- tur qui ter in anno solet patere. III f Kal. Sept. et IIII t Non. Octobr. et III f Id. Novembr. Qui vel omni 2.5 dictus est quod terra movetur. Munnitio Munercdis 3U Munem 143 PAULI EXCERPTA. 1^21 Mundus appellatur caelum, terra, mare et aer. Mun- dus etiam dicitur ornatus mulieris, quia non alius est quam quod moveri potest. Mundus quoque appella- tur lautus et purus. MurLnitio morsicatio ciborum. 5 Muneralis lex vocata est, qua * Cincius cavit, ne cui liceret munus accipere. Plautus : «Neque muneralem legem neque lenouiam, rogata fuerit, nec ne, flocci aestimo.» Munem signiticare certum est officiosum, unde e con- 10 trano inmunis dicitur qui nullo fuugitur officio. 1 2:2 QU. VIII. -24. FESTI FEAGM. EX .\POGR. L. XII. P- ^ M. II Mamphula appellatur pan . . . Syriaci genus, quod, ut ait Verrius, in clibano antequam percoqua- tur, decidit in carbones cineremque, cuius meminit Lucilius: «Pistricem valida f, si nummi suppedita- 5 bunt, addas empleuron, mamphulas quae sciat omnis.» II Municeps est, ut ait Aelius Gallus, qui in mu- nicipio liber natus est. Item qui ex alio genere ho- minum munus functus est. Ttem qui iu municipio ex servitute se liberavit a municipe. At Servius filius aiebat initio fuisse, qui ea conditione cives fuissent, ut semper remp. sepai*atim a populo Ro. habereut, Cumanos, Acerra- 15 nos, Atellanos, qui aeque II Mutas quasi f e litteris appellatas quidam putant, quod positae in ultimis partibus orationis obmu- tescere cogant loquentem. quidam quod par- 20 vae exiguaeque sint vocis, ut quando mutum oratorem aut tragoedum dicimus. || Multam Osci f dici putant poenam quidam. M. Varro ait poenam esse, sed pecuniariam, de qua sub- tiliter iu 1. I. quaestionum Epist. refert. || Mul- 25 leos genus calceorum aiunt esse ; quibus reges Albanorum primi, deinde patricii sunt usi. M. Cato originum H. VII. : «Qui magistra- tum Curulem cepisset, calceos mulleos allitaci- niatos f, ceteri peronei f.» Item Titinius in Seriana : f 80 «lam cum mulKbus f te ostendisti, quos tibiam f si f calceos +.» quos putas f a mullando dictos .i. suendo. || Multifariain dixerunt antiqui, videlicet , quod in multis locis fari poterat. PAULI EXCEEPTA. 123 Mutae dicuntur litterae, quod positae in ultimis par- tibus orationis obmutescere cogant loquentes, vel quod parvae exiguaeque sint vocis, ut cum mutum oratorem aut tragoedum dicimus. Multam Osci dici putant poenam. MuUei calcei regum Albanorum et post patriciorum a millando, id est suendo, dicti. Multifariain dixerunt antiqui, quod in multis locis fari poterat, id est dici. 1 ^4 QU. VIII. ^.5. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XII. P. 145 M. Mulciber 10 Multam maximam II Manius Egeri . . . Nemorensem Dianae consecravit, a qiio multi et clari viri orti sunt, et per multos annos fuerunt. unde et proverbium : •20 «Multi Mani Ariciae.» Sinuius Capito longe aliter sentit. ait enim turpes et deformes signifi- cari, quia Maniae dicuntur deformes personae, et Aricinaefgenuspanni maniciffieri; quod manicif appel- letur. II Moene singulariter dixit Ennius f : 25 «Apud emporium ia campo hostium pro moene. » II Mutire loqui. Ennius in Telepho : «Palam mu- tire plebeio piaculum est.» || Moenia, muri; et cetera muniendae urbis gratia facta : ut Accius in Hellenibus : «Signa ex templo canere, so ac tela ob moenia offerre imperat.» Signifi- cat etiam officia. Plautus in Nervolaria : «Prohibentque moenia ah'a, unde ego fun- ger f in ea. f» || Murrinam genus PAULI EXCERPTA. H5 Mulciber Vnlcanus a molliendo scilicet ferro dictus. Mulcere enim mollire sive lenire est. Pacuvius : «Quid me obtutu terres, mulces laudibus.» Maximam multam dixerunt trium milium et viginti assium, quia non licebat quondam pluribus trigiuta s bubus et duabus ovibus quemquam multari, aesti- mabaturque bos centussibus, ovis decussibus. Maniae turpes deformesque personae. Muttire loqui. Ennius: «Palam muttire plebeio pia- culum est.» Moenia et muri et officia. PJautus: «Probibentque moenia alia, unde ego fungar mea.» Mnrrina genus potionis, quae Graece dicitur vsxToip. Hanc mulieres vocabant muriolam; quidam murra- tum vinum ; quidam id dici putant ex uvae genere is murrinae nomine. 1 26 QU. Vm. 26. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XII. P- 1*5 Miirgisonem 5 Murmillonica scuta 0 Miirtea corona 15 20 Mussare 25 Mucia prata 80 Mugionia porta 144 PAULI EXCEKPTA. 1 H Murgisonem dixerunt a mora et decisione. Murmillonica scuta dicebant, cum quibus de muro pugnabaut. Erant siquidem ad hoc ipsum apta. Murtea corona Papirius usus est, quod Sardos in campis Murteis superasset. e Mussare murmurare. Ennius: «In occulto mussa- bat.w Yulgo vero pro tacere dicitur, ut idem Ennius : «Non decet mussare bonos.» Mucia prata trans Tiberim, dicta a Mucio, cui a po- pulo data fuerant pro eo, quod Porsinam, Etru- lo scorum regem, sua constantia ab Urbe dimovit. Mugionia porta Romae dicta est a Mugio quodam, qui eidem tuendae praefuit. 1 28 QU. VUI. 27. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XII. P. 146 M. 5 MuQinari 10 Mustricula 15 Myoparo 20 Minutia porta 25 Martias kalendas 30 Mavortem 147 PAULI EXCBRPTA. \ 29 Muginari est nugari et quasi tarde conari. Mustricula est machinula ex regulis, in qua calceus novus suitur. Afranius : «Mustriculam in dentes in- pingam tibi.» Myoparo genus navigii ex duobus dissimilibus for- matum. Nam et mydion et paron per se sunt. Miliutia porta appellata est eo, quod proxima esset sacello Minutii. Martias kalendas matronae celebrabant, quod eo die lunonis Lucinae aedes coli coepta erat. Mavortem poetae dicunt Martem. 1 30 QU. yill. 38. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XII. 5 Magnum aninim Meclius fidius 15 Mortem obisse 20 II Manuos in carmiuibus saliaribus Aelius Stilo ^ significare ait bonos : et f Inferi di Manes pro boni dicantur a suppliciter eos venerantibus propter metum mortis, ut immanes quoque pro valde dicaturf. || Muscerdas prima syl- 2.5 laba producta dicebant antiqui stercus murum. || Ma- palia casae Poenicae appellantur : in quibus quia nihil est secreti, solet solute viventibus obici id vo- cabulum. Cato Originum libro quarto ; «Mapalia vocantur ubi babitant : ea quasi cohortes rotundae 30 sunt.» II Metallif dicuntur in lege militari quasi mercenarii. Accius Annali. XXYII: «Calones famuli- que metalliquef caulequef.» a quo genere hominum Caeciliae familiae cognomen putat ductum. Quod est 147 PAULI EXCERPTA. 131 Magnum aniium dicnut mathematici, quo septem sidera errantia expletis propriis cursibus sibimet con- cordant. Medius fidius conpositum videtur et significare lovis filius, id est Hercules, quod lovem Graece Ata et nos lovera, ae fidium pro filio, quod saepe antea pro L littera D utebantur. Quidam existimant iusiuran- dum esse per divi fidem ; quidam per diurni temporis, id est diei, fidem. Mortem obisse ea consuetudine dicitur, qua dixe- runt antiqui oh tlomam k(]iones ductas, et ob Troiam duxit exercitum pro ad, similiterque vadimoniujn obissc dicimus, id est ad vadimonium isse, et obviam ad viam. Manues Aurelius significare ait bonos. Unde di manes pro boni dicuntur a suppliciter eos venerantibus, propter metum mortis, ut inmancs quoque pro valde non bonis dicuntur. Muscerdas prima sjdlaba producta stercus murum appellant. Mapalia casae Poenicae appellantur, in quibus quia nihil est secreti, solet id vocabuhim solute viven- tibus obici. Sunt enim mapalia quasi cobortes ro- tundae. Metalli dicuntur in re miHtari quasi mercennarii. Accius in Annalibus : «Calones famulique metaUi- que caculaeque» ; a quo genere hominum Caeciliae familiae cognomen putatur ductum. 132 QU. vni. 29. FBSTI FRAGM. EX APOGR. L. XII. P. 149 M. II Manum et mentum proverbium est ex Graeco ductum, quod est TroXXa [xsta^o f xuXtxoc, xal '/bIXsoc axpoo. Calchantem vitis serentem qui- 5 dam augur vicinus praeteriens, dixit errare : non enim ei fas esse novum vinum Mulis l.T Mais idihus 20 II Minusculae quinquatrus appellantur Idium f, quod is dies festus est tibicinum, qui colunt Minervam, cuius deae proprie festus dies est Quinquatrus mense Martio. || Muli Mariani dici solent a C. Mari instituto, cuius milites in furca 25 sunt t posita tabella varicosius onera sua portare assueverant. SEX. POMPEI FESTI LIBER XIII. INCIPIT. II Mulus ea sterilis sit, quam mulus. vel quod ut mu- 30 lus non suo genere sed equis cretus ; sic ea Solis, non suo fulgore luceat. || Murtiae f deae sacellum 148 PAULI EXCERPTA. 133 Mulis celebrantiir ludi in Circo maximo Cousualibus*, quia id genus quadrupedum primum putatur coeptum curru vehiculoque adiuugi. Mais idibus mercatorum dies festus erat, quod eo die Mercurii aedes esset dedicata. Minusculae Quinquatrus appellabantur idus lun.* quod is dies festus erat tibicinum, qui Miuervam colebant. Qiiinquatriis i^roprie dies festus erat Miner- vae Martio mense. Muli Mariani dici solent a Mario instituti , cuius m milites in furca interposita tabella varicosius onera sua portare adsueverant. Mulus vehiculo lunae habetur, quod tam ea steri- lis sit, quam mulus, ; vel quod, ut mulus non suo genere, sed equis creatur, sic ea solis, non suo ful- 15 gore hiceat. Murciae deae saceUum erat sub monte Aventino, qui autea Murcus vocaliatur. 1 34 QU. vni. 30. FESTI FEAGM. EX APOGR. L. XII. P- '*« M, Memhrurn Monodus 15 20 Minotauri 30 Manius 149 PATJLI EXCERPTA. 135 Membrum abscidi mortuo dicebatur, cum digi- tus eius decidebatur, ad quod servatum iusta fierent reliquo corpore conbusto. Monodns * appellatus est Prusiae filius, (|ui unum os habuit dentium loco. Similiter habuit et Pyrrhus rex Epirotarum. Minotauri eftigies inter signa mihtaria est, quod non minus occulta esse debent consilia ducum, quam fuit domicilium eius labyrinthus. Minotaunis putatur esse genitus, cum PasijDhae Minois regis uxor dicitur concubuisse cum tauro. Sed adfirmant alii Taurum fuisse nomen adulteri. Manius praenomen dictum est ab eo, quod mane quis initio natus sit, ut Lucius, qui hice. 1 36 QU. Vin. 31. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XII. P. 150 M. Manliae gentis - - 10 Maiores Jiamines 20 Millus Moenia 151 PAULI EXCERPTA. 137 Manliae gentis patriciae decreta nemo ex ea Mar- cus ai^pellatur, quod M. Maulius, qui Capitolium a Gallis defenderat, cum regnum adfectasset, damua- tus necatusque est. Maiores flamines appellabantur patricii generis, 6 viinorc.s pleLei. Millus collare canum venaticorum, factum ex corio confixumque clavis ferreis eminentibus adversus impetum luporum. Scipio Aemilianus ad populum : «Vobis, » inquit, «reique publicae praesidio erit is,* quasi millus cani.»> Moenia praeter aediticia significant etiam et munia, hoc est officia. 1 38 QV. %Ta. 32. FESTI FRAGM. EX .\POGE. L. XII. P. 150 M. Magnificissima 10 Manceps II Martius mensis initium anni fuit et in Latio, et post Komam conditam, quod eo + gens erat bellico- sissima, cuius rei testimonium est, quod posteri- 20 ores menses, qui annum liniunt, a numero appellati, ultimum habent Decembrem. II Masadino II «Malo cruce», masculino genere cum dixit Gracchus ■25 in oratione, quae est in P. Popillium j)osterioremt, tam repraesenta^^it antiquam consuetudinem, quam hunc frontem, atque hunc stirpem idem antiqui dixe- runt, et rursus hanc lupum, hanc metum. Item cum idem in Pompilium et matronas ait : «Eo 30 exemplo instituto dignus fuit, qui malo cruce periret» 151 PAULI EXCERPTA. 139 Magniflcissinia dicebant antiqui pro magnilicen- tissima. Ee enim vera magnificens dici non potest, iinde magnificentissima videtm- dediici. Manceps dicitnr, qui quid a popiilo emit conducitve, quia manu sublata signiticat se auctorem emptionis esse : qui idem praes dicitur, quia tam debet prae- stare populo, quod promisit, quam is, qui pro eo praes factus est. Masculino genere parentem appellabant antiqui etiam matrem. Masculino genere dicebant cruccm, ut est illud Gracchi: «Dignus fuit, qui malo cruce periret.» Masculine etiam dicebant et frontem et alia muita similiter. 140 QU. IX. 1. B'ESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XIII. P. 153 mutum dicimus : aut quod nullius fiaut vocis, cum in eas litteras incidant. || Metaphoram quam Graeci vocant, nos tralationem, id est, domo mu- tuatum verbum : quo utimur, inquit Verrius .... 5 ne, saepius quidem honesti ac nas ut speciosiora f, atque .... significan . . quam proprio vo . . . n-m indicemus redit ad siia t tralatum, mancbit quo pervenit as aheno perinde 10 ac suo ab . . . || Metaplasticos dicitur apud p quod propter necessitatem metri . quod idem + bar- barJs ta oratione con- scrib 15 II Meta ca a cariore perventura .... quod dicare ait Ennius idest Meta abus ut . . accip 20 gratia si necc cernat necessitate. || Metonymia est tropos, cum ab eo quod continet, siguificatur id, quod continetur, aut superiore f inferiore , et inferior supe- riore. Quae continet, quod continetur ; ut Enuius, 25 cum ait : «Africa terribih tremis f horrida terra tumultu.» ab eo quod continetur id quod continet; ut cum dicitur: «epota amphora vini.» a superiore re f inferior , ut Ennius : «Cum magno strepitu Volcanum ventus vegeratf.» ab inferiore supe- sn rior , ut: «persuasit animo vinum, deus qui multo est maximus. || Mascuhna et feminina voca- bula dici mehus est secundum Graecorum quoque con- suetudinem , qui non av§pr/7. et Yovaixsia ea, ^•52 PAULI EXCEEPTA. 141 142 QU. IX. 2. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XIII. P. 153 M. secl apasvtxa dicunt ct OrjXuxa II «Matroni to ait: quod . . , , fuisse re 5 et eam A ..... monio in tronae orna . . , , . Apolloni. qui . . . . = quod contule ..... 10 a Gallis Senoni .... tum est a pop .... temperare dic . . . . erare quidam .... ||Muta 15 ... . nisi voce .... multo intelle rem . . . as dici ut cui potius con . 20 II M-ille singulariter di . non aliter dicimus cum . item f, communicas, dicit em . . aut potius co ut i^atri t sui heres e . . . 25 tet, tamheres est, quam . in potestate aKe . . . . et suus heres, ut p . . . . Suljjicius in ea oratio pro Aufidia. || M-uJtifacerc 30 magniface . . . pa . . in ea, quam X hominibus ueque pud . ..... II MagiMcrarc Municas II Mancipationc 152 PAULI EXCEEPTA. 143 «Matronis aurum redditum» cum legitur, hoc significare videtur, quia matronae contulerunt orua- tus sui aurum ad Capitolium a Gallis Senonibus libe- randum, quibus post est redditum a populo Romano. Magistrare regere et temperare est. Municas pro communicas dicebant. Multifacere dicitur sicut magnifacere et parvifacere. Cato : «Neque fidem, neque iusiurandum, neque pudicitiam multifacit» ; quod merito ab usu recessit, quia quantitas numero non aestimatur, nec desiderat multitudinem. 1 44 QTJ. IX. 3. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XIII. P. 154 M. . . ntitas f netur nu- . . . II Magisteria ..... rebus, qui ma- . ' quitum , et 5 llinis, dixe- (^untur, velit + . it contra o- II Maledi- noB appellamus 10 Hispania+.- «re- II ili-ihipte pro mihi «decuit talen- versia, atque entia item a 15 . . II Mansues m Cato in epla mansues ad II Meritaver-e, saepe merue- enorum IIII Suf- nis cohortes, omnis 20 .... averunt. || Magni- avit Cato in ea, quam gna,: «quis homo il pulchrius purgat ntius dicimus, cum mag- 25 at nepos eius , in ea men, ait, cum Aedihs sic tris ludos magni- , II Magnificior f quoque . . a munifice, cum dicamus 30 vis munificens non sit in ea, quam scrij)sit, id munificior q . o . . II Mediocriculo u- 152 PAULI EXCERPTA. 145 Magisteria dicuntur in omnibus rebus, qui magis ceteris i^ossunt, ut magisterium equitum. Maledictores dicebantur ab antiquis, qui nunc maledici. Mihipte Cato pro mihi ij^si posuit. Mansues pro mansuetus. Meritavere idem Cato ait pro meruere. Magnifici"as idem ipse pro magnificentius dixit, et non frustra, Nam positivus eius magnifice est. Munificior a munificio identidem Cato dixit, cum lo nunc muniiicentior dicamus, quamvis munificens non sit in usu. Mediocriculus ipse, qui supra, posuit cum ait Festus. 10 1 46 QU. IX. 4. FESTI FEAGM. E COD. FARN. L. XIII. P. 154 1 SU8 est in ea quam dixit Cato in f consulatu: Eidibundum magistratum genere f pauculos homines, medio- criculum exercitum obvium duci. || Mutini Titini sa- cellum fuit in Velis, adversum mutum f Mustellinum 5 in augi de quo aris sublatis balnearia sunt . acta domus CN. D Calvini, cum man- sisset ab urbe condita . . . ncipatum Augusti et sancte cultum manifestum est, 10 extum et vicensimum, dextra v ticulum ubi et colitur et in e- ula . f II Matronac .... tib. non summove ctari- 1.5 ve viderentur, neve gra quam . . . usam ait Verrius se- dentes cum uxoribus de essequo f escen . . . tos a magistratibus , quod communi vehiculo vehitur vir et uxor. || Minuitur populo hictus aedis dedica- 2(j tione, cum Censores lustrum condiderunt, cum votum pubHce susceptum solvitur : privatis autem, cum hberi nati sunt, cum honos in famiha f venit, cum parens aut hberi, aut vir, aut frater ab hostes f captus domum redit, cum desponsa est, cum propriore + quis cognatione 2", quam his , qui higetur, natus est, cum in casto Cereris est, 0)u/)iiqne gratulationi f. jj Maximae dignationis Flamen Diahs est inter quindecim claminesf , et cum cete- ra f discrimina maiestatis sua? habeant, mini- mi liabeatur f Pomoniahs f quod Pomona levissimo 30 fructui agrorum prissidet pomis. || Mundus, ut ait Capito Ateius in .L VI. Pontificah , ter in anno patere solet, diebus his : postridie Volkanahe f tantef cliem VI. Id. Nov. : qui quid ita dicatur sic re- 155 PAULI EXCERPTA. 147 «Eidibundum magistratum, paiiculos homines, me- diocriculum exercitum obviam duei.» Mutini Titini sacellum EomcB fuit cui mulieres velatte togis j)roetextatis f solebant sacriticare. Matronse a magistratibus non summovebantur, ne l^ulsari contrectarive* viderentur, neve gravida? con- cuterentur. Sed nec viri earum sedentes cum uxoribus in vehiculo descendere cogebantur. Minuebatnr populo luctus asdis dedicatione, cum a censoribus lustrum condebatur, cum votum lo publice susceptum solvebatur; i^rivatis autem, cam liberi naseerentur, cum honos in familia veniret, cum pater aut liberi, aut vir aut frater ab hoste captus domum rediret, cum i^uella desponsaretur, cum proijriore quis eognatione, quam is, qui lugere- 15 tur, natus esset, cum in casto Cereris constitissent. Maximse dignationis flamen Diahs est inter quin- decim flamines, et cum cetera discrimina maiestatis suoe habeant, minimi habeatur Pomonalis, quod Pomona levissimo fructui agrorum pr:esidet, id est 20 pomis. Mundum gentiles ter in anno jDatere putal)ant, diebus his : postridie Vulcanalia, et ante diem tertium Nonas lO'' 148 QU. IX. 5. FESTIFEAGM. E COD. FARN. L. XIII. P. 157 M. fert Cato in commentaris inris civilis : «Mundo nomen inpositum est ab eo mundo, qui supra nos est : forma enim eius est, estfex his quiintraverecognoscereiDotuiad- similis ilhe» : eius inferiorem partem veluti conse- 5 cratam Dis Manibus clausam omni tempore,ni si his diebus qui supra scripti sunt, maiores c quos dies etiam rehgiosos iudicaverunt ea de causa quod quo tempore ea , quae occuh^ f, et abdita ea f rehgio- nis Deorum Manium essent, veluti in lucem quandam 10 adducerentur , et patefierent, nihil eo tempore in rep. geri voluerunt. itaque per eos dies non cum hoste ma- nus conserebarz^ : non exercitus scribebatur : non co- mitia habeba . . . ahud quicquam in rep. nisi quod ultima necessitas admonebat, administrabatur. 15 II Mos est . . . . trium ; id est memoria veterum pertinens maxime ad religiones . . . oniasque antiquorum. || Mihum quidam putant cei^isse nomen maximaf nummarumf summa, quae est mille, quod ahi Graecas stirps f iudicant esse, cum id iUi KENXPON 20 vocent; tam hercules, quam panicum meminHNf II Municipaha sacra vocantur^ quae ab initio habue- runt ante civitatem Eomanam acceptam quffi observare eos voluerunt Pontifices, et eo more facere, quo adfuissent f antiquitus. || Minora templa 25 fiunt ab Auguribus cum loca ahqua tabuhs aut Hnteis sepiuntur, ne uno amiDhus ostio j^^^^ant, certis verbis definita. itaque templum est locus ita eifatus, aut ita septus, ut ea + una parte pateat, an- guhisque f adfixus f habeat ad terram. || Manahs fons 3(1 appelhitur ab Auguribus puteus perennis, neque tamen spiciendiusf videtur, quia flumen id spicialur, quod sua sponte in amnem influat. || Manes Di ab Auguribus invocantur, quod i per omnia aetheria 156 ■ PAULI EXCERPTA. 149 Octobris, et ante diem sextiim Idiis Novembris. Inferio- rem enim eius partem consecratam dis manibus arl)itrantes clausam omni tempore, pra-ter hos dies, qui supra scripti sunt, quos dies etiam religiosos iudicaverunt ea de causa, quod his diebus ea, qua; 5 occulta et abdita religionis deorum manium essent, in lucem adducerentur et patefierent, nihil eo tempore in repubhca geri voluerunt. Itaque per hos dies non cum hoste manus* conserebatur, non exercitus seri- bebatur, non comitia habebantur, non aUud quic- 10 quam in republica, nisi quod ultima necessitas exe- gisset, administrabatur. Mos est institutum patrium pertinens maxime ad reli- giones cricimoniasque antiquorum. Municipalia sacra vocabantur, quae ante Urbem conditam colebantur. Manes di ab auguribus vocabantur, quod eos per 1 50 QU. IX. 0. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XIII. K 157 M. terrenieque f ma . peri atque inferi Augures, quod his minis. || M.vL-nus 5 rei p. publi f rae, imperi ste consensu populi comit ut capere eam 10 cerove f ex ad tempus ad mi . . || Monstra turae modum e avis cum quat iecur cum dist || Miita cxta 15 dicuntur, quibus non . . . responsi iutoria, quie cant, aut ab in a veneno talique 20 instare periculum finium deminution . . || Minora iora auspicia quie d maiora Consulum, Pr liquorum minora : cum illi 25 res magistratus dic || Men- se f in ledibus sacris ara?' legibus earum omnium s ut velut f in aram f vel in vati quoque in primis 30 ubi sacras habituri s parentatio, non sacrifi magno ornatu vel ame . . a tenebat aram 156 PAULI EXCERPTA. 151 omnia manare credebant, eosque deos siiperos atque inferos dicebant. Monstra dicuutur naturie modum egredientia, ut ser- pens cum pedibus, avis cum quattuor alis, homo cum duobus capitibus, iecur cum distabuit in coquendo. s Muta exta appellabant, ex quibus nil divinationis animadvertebant. Mensae in aedibus sacris ararum vicem obtinebant. 1 52 QV. IX. 7. FESTI FEAGM. E COD. FARN. L. XTII. P. ir>8 M. II Millc nrhinm s stetit pro regno . . Veranius iii 1. ciim, quod ei summie causam GraQ- 5 ychaq ct ythddEq 60 autem nou II Mutas ct sem-vfocaXeB ribendo, aut sisse, in eo f^uplicata sit 10 . . , II Mann mitti .ser. sacrorum odo caput edicite f : hunc pro eo auri cX f usquam digre- 1.5 .. sui. dum f his t ser- nem liberum mit- II Moscillis . . pro parvis qui moribus dixit II Migrare mensa, isque templi posita, o,n tur, cum sequitur fsua II Mcnsas . . uidam fuisse in tri- iales appellatse. I Mcnlc cnpfiis cx hominis potestate mens, qui f quod de sua 2-, a mente mente f abierit. Ij Manarc solcni ..... litos esse antiquos * cum solis oricntii f radi issent, atque ideo primum vis magis addicitur f 30 ne, id amaturo f : quod id : unde et matutam di- is. II Mamertini appel- c de causa, cuni de f toto Samnio PAUIil EXCERPTA. 1 -'^B IVnanu mitti servus dicebatiir, cum dominus eius, aut caput eiusdem servi, aut aliud membrum tenens dicebat: Hiinc lioiitincni lihcriiiii esse v o lo, et emit- tebat eum e mauu. Moscillis Cato pro ijarvis moribus dixit. Meiite captus dicitur, cum mens ex hominis pote- state abit, et idem dcmen-'^, quod de sua mente deces- serit, et aiiicns, quod a mente abierit, Manare solem dieebant antiqui, cura solis orientis radii splendorem iac^re coepissent, a quo et dictum putabant manc. Alii dictum manc putant ab eo, quod manum bonum dicebant. 1 54 QV. IX. 8. FESTl FRAGM. E COD. FARN. L. XIII. P. 158 M. gravis incidisset pestilentia, Sthennius Met- tius eius gentis princeps, convocata civium suorum contione, exposuit se vidisse in quiet^ f pri«cipien- tem Apollinem, ut si vellent eo malo liberari, Ver 5 sacrum voverent, id est, quaecumque vere proximo na- ta essent, immolaturos sibi, quo facto leva- tis post annum vicensimum deinde eiusdem generis incessit pestilentia. rusum itaque con- sultus Apollo respondit, non esse persolutum ab his 10 votum, quod homines immolati non essent : quos si expulissent, certe fore ut ea clade libera- rentur. itaque hi f iussi patria decedere, cum in par- te ea Si consedissent, quie . . . c Tauricana dicitur, forte . . . .rantibus bello no . o Messanesibus 15 auxilio venerunt ultro, eosque a . . . Hberarunt provincia- les : quod ob . . ritum eorum, ut gratiam referrent, et in suum corpus, communionemque agrorum invitarunt eos, et nomen acceperunt unum, ut dicerentur Mamerti- ni, quod coniectis in sortem duodecim deorum nomi- 20 nibus, Mamers forte exierat: qui lingua Oscorum Mars significatur. cuius historige auctor est Al- fius hbro priino belli Carthaginiensis. || Murra- ta potione usos antiquos indicio est, quod etiam nunc Ediles f per supplicationes dis addunt ad 25 pulvinaria, et quod XII. tabuhs cavetur, ne mor- tuo indatur, ut ait Varro in antiquitatum L. I. II Muger dici solet a Castrensium f hominibus quasi muccosus his f , qui tahs male ludit. || Muri f est, quemadmodum Veranius docet, ea quie fit 80 ex sali sordido, in pila pisato, et in ollam ficti- lem coniecto, ibique operto gypsatoque et in fur- no percocto, cui Virgines Vestales serra ferrea secto, et in seriam coniecto, quae est intus in lede mo PAULI EXCERPTA. 155 Murrata potione usi sunt antiqui ; sed postea ad- suerunt murram" dis suis libare, ideoque XII. tabulis est caulum. ne mortuo inderetur. Muger muccosus, Muries dicebatur sal in pila tunsum et in ollam fictilem coniectum et in furno percoctum, quo debinc in aquam misso * Vestales virgines utebuutur in sa- crificio. 1 5G QTT. IX. 9. FESTI FRAGM. E COD. FAKN. L.XIII. P. Ifil M. Vestae in penu exteriore, aquam iugem, vel quamlibet prasterquam quse per fistulas venit, addentf, atque ea demum in sacrificiis utuntur. || Mortuie pecudis corio calceos, aut soleas fieri Flaminicis nefas ha- 5 betur sed aut occisas alio qui f aut inmolatie, quoniam sua morte extincta omnia funesta sunt. || Me pro mihi dicebant antiqui, ut Ennius, cum ait L. II. «Si quid me fuerit humanitus, uti f teneatis.» et Luci- lius : «Nunc ad te redeo, ut quse res me impendet, 10 agatur » . || Minorum pontificum maximus dicitur, qui primus in id collegium venit: item minimus, qui novissimus. II Malevoh Mercurii signum erat proxime lanum ; qui item f erat in Turdellis M . . os, appelhibatur. Malevoh autem, quod 15 in nullius tabernam spectabat. || Malkivium latumf in f commentarium sacrorum significat mauus qui lavet, a quo malluvite dicuntur, quibus manus sunt lautge perinde, ut quibus pedes, iDelluvise. || Maximum Prae- torem dici putant ah eum, qui maximi imperi sit; 20 ali, quiaf aetatis maximoe. pro collegio quidem Augu- rum decretum est, quod in Salutis augurio Pnetores maiores et minores appellantur, non ad uetatem, sed ad vim imperii pertinere. || Mortis causa stipu- latio existimatur fieri, ut ait Antistius Labeo, 25 quae ita fit, ut morte promissoris confirmetur, aut, ut quidam dixerunt, cuius stii^ulationis mors fuit causa. || Mars ■ pedis, sive sine r littera mas • pedis, inprecaticie f sesita uahium f quod f signi- ficet, ne Messalia f quidem Augur in explanatio- 30 ne auguriorum reperire se potuisse ait. ||Maiorem consulem L. Ciesar putat dici vel eum, pe- nes quem fasces sint, vel eum, qui prior factus sit. Praetorem autem maiorem, Urbanum : minores ce- 160 TAULI EXCERPTA. 1 57 Mortuse pecudis corio calceos tieri liaminibus f nefas habebatur, quoniam sua morfce extincta omnia funesta aestimabantur. Me pro mihi dicebant antiqui. Malevoli Mercarii signum, id est statuam, ai^pel- labant ideo, quod in nullius tabernam spectabat. Malluviuni dicitur, quo manus lavantur. Malluviae, quibus manus sunt lotse; pelluviac, quibus pedes. Maior consul dicitur vel is, penes quem fasces sunt, vel is, qui prior factus est. Pr;etor autem maior lo urbanus, minores ceteri. 158 QU. IX. 10. FESTl FKAGM. E COD. FARN. L. XIII. P. 161 M. teros. II Mend-icurn eiiis, quam fef ut vitfE su II Mater Matuta manis, 0 matertera, ut ait Ve sint, quffi quae est ori || Modo quodam, id 10 fit commodi dat, modi ficatio. II Nsenia est gratia ca.n 1-5 nius in Materte quias cantit nificari credi « abi ergo f Idem : «Huic bom 20 dixit domi, et ap . niam estof.») Quosdam quod et f voci si . . * sit. quidam aiunt nte mi intestini voca 25 nio utitur Plautus chedem f : ad f nob te reddam, u rem soricina nenia do efferim . . m 30 Graeci vsatov dic darum ultima v/^-rj mam cantionis neiii || Neniae deae sacellum ultra portam 160(127) PAULI EXCERPTA, 159 Mendicuni dici Verhus putat a mente eius, quam fefellerit fortuna, vel quod precetur quemque, ut vitae i suae medeatur cibo. Municipium id p:enus hominum dicitur, qui cum Eo- mam venissent, neque cives Komani essent, participes s tamen fuerunt omnium rerum ad munus fungendum una cum Eomanis civilnis, pneterquam de suffragio ferendo, aut magistratu capiendo ; sicut fuerunt Fun- dani, Formiani, Cumani, Acerrani, Lanuvini, Tusculani, qui post aliquot annos cives Komani effecti sunt. Alio ^" modo, cum id genus hominum definitur, quorum civitas uuiversa in civitatem Komanam venit, uti Aricini, Cas- rites, Anagnini. Tertio, cum id genus hominum defini- tur, qui ad civitatem Komanam ita venerunt, uti muui- cipia t essent sua + cuiusque civitatis et coloniie, ut i^ Tiburtes, Prtenestini, Pisani, Urbinates, Nolani, Bono- nienses, Placentini, Nepesini, Sutrini, Lucenses. * Mater Matuta, manis, mane, matrimonium, mater fami- liae, matertera, matrices, materiie dictie videntur, ut ait Verrius, quia sint bona, qualia scilicet sint, quae sunt ^° matura, vel potius a matre, quie est originis Graecae. Modo quodam, id est ratione, dicuntur omnia ista : a* modo fit commoditas, commodus, commodat, accom- modat, modice, modestia, moderatio, modificatio. Nenia est carmen, quod in funere hiudandi gratia can- 2j tatur ad tibiam. Sunt, qui eo verbo finem significari pu- tant. Quidam voluntneuiam ideo dici. quod voci simihor querimonia fientium sit. Quidam aiunt nenifP ductum nomen ab extremi intestini voeabulo ; Gritcienim vsa- rov extremum dicunt ; sive quod cordarum ultima vYjTYj eh dicitur, extremam cantionis vocem neuiam appeUarunt. ilsreniae dese sacellum extra portam Viminalem fue- rat dedicatum. 160 QU. IX. 11. FESTI FEAGM. E COD. FARN. L. XIII. P. 162 M. aediculam. II Navali corona mua in hostium opera, ma- est eam M. 5 e CN. Pom- tillusf bel- tiim est in car- nsueti . * . . minabantur 10 II Neumquam .... pro nulla II Ncccunt . . . nt, ut nec II Nefrendes us Scsevola sint. Ateius ndentes, id est, 15 t. «quem ego n s opem. et . Prae f nefrendibus usus recens os, quos Lanu- 20 s, Gneci necI>PO- II Ne-cerim, nec eum. II Neniora . as amoenas : va. abuli auctorHo- «iv NEMEl axis- 25 MCDN dubium non m qui campos et pascua t6 vOMAi: EINAl EN AT- • II Nc-mnt, nisi etiam vel ibunici t, cum ait : «nemut .30 ierumnas.» || Nemiuis «et quis diceret cum sit vitio creatis : «neminisque us Erectheo i : «lapideo sunt 168 PAULI EXCERPTA. Navali corona solet donari, qui primus in hostium navem a)'matus transilierit. 161 Nefrendes arietes dixerunt, quod dentibus frendere non possint. Alii dicunt nefrendes infantes esse non- dum frendentes, id est frangentes. Livius: «Quem ego nefrendem alui lacteam inmulgens opem.D Sunt qui nefrendes testiculos dici putent, quos Lanuvini appellant nebrundiiws, Graeci v£fX)po6c, Praenestini nefrones. Neceunt * non eunt. Necerim nec eum. Nemora signitican*^ silvas amoenas. Nemnt nisi etiam, vel nempe. Neminis genetivo casu Cato usus est, cum dixit «Sunt multi corde quos non miseret neminis.») is 162 QU. IX. 12. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L.XIII. P. 162 M. corde multi, quos non miseret neminis.» jj Nemo compositum "videtur ex ne, et homo : quod confirmatur magis, quia in persona semper ponitur, nec pluraliter for- mari solet, quia intellegitur pro nullo. || Xeci datus 5 proprie+ dicitur, qui sine vulneref interfectus est, ut vene- 110, aut fame. || Necessarium ait esse Opillus f Aure- lius, in quo non sit cessandum, aut sine quo vivi non possit : aut sine quo non bene vivatur : aut quod non possit prohiberef, quin fiat. || Necessari sunt, 10 ut Gallus Aelius ait, qui aut cognati, aut aut f ad- fines sunt, in quos necessaria officia conferuntur praeter c^teros. || Neclegens dictus est, non legens, neque dilectum habens, quid facere debeat, omissa ratioue officii sui. || Nec coniugationem f Gramma- 15 tici fere dicunt esse disiunctivam, ut nee legit, nec scribit, cum si diligentius ins]3iciatur, ut fecit Sinnius Capito, intellegi possit, eam positam esse ab antiquis pro non, ut et in XII. est: «ast ei custos nece scit. » item : «si adorat furto, quod nec manifes- 2u tum eritf.i) et aput Plautum in Fasmate : «nec recte si illi dixeris. ») et Turj)ilium in Demetrio: «nec rec- te dici mihique f iam dudum audio.» }| Nec umquem, nec umquam quemquam. || Nequaha, detrimenta. II Nequinont, p4'o nequeunt, ut solinunt, fernuntf, 25 pro solent, et fereunt f dicebant antiqui. Livius in Odissia: ((j)artim errant, neqe nuncf Graeciam re- dire.» || Nequitum et nequitur pro non posse dicebant, ut Pacuiusf cum ait : « Sed cum contendi nequitum ut+ clam tendenda est plaga.» Plautus in Satvrione : «re- 30 trahi nequitur, quoquo progressa est semel. » et Cato Originum L. I. : «Fana in eo loco conpluria fuere : ea exauguravit, praequam f quod Termino fanum fuit ; id neqaitum exaugurari.» || Nequiquam significari f 163 PAULI EXCERPTA. 1()3 Nemo, nec homo. Neci datus proprie dicitiir, qui sine vuluere iuterfec- tus est, ut veneno aut fame. Necessarium, in quo uon sit cessandum. Necessarii dicuntur cognati aut adfines, in quos ne- 5 cessaria officia conferuntur. Neclegens non legens, neque electum habens, quid debeat facere. Nec coniunctio disiunctiva est, ut nec legit, nec scribit. Ponitur et pro non. Turpilius : «Nec recte dici mihi lo iamdudum audio». Necumquem, nec* umquam quemquam. Nequalia detrimenta. Nequinont nequeunt. Nequitum et nequitur pro non posse dixerunt. 15 Nequiquam frustra. IV 164 QU. IX. 13. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XIII. P. 165 M. idem quod frustra, plurimis auotorum exemiDlis manifes- tum est. II Nectere ligare significat, et est apud plu- rumos auctores frequens, quin etiam in commenta- rio sacrorum usurpatur hoc modo : «Pontifex minor 5 extramentis t naturas t nectito», id est funiculos faci- to, quibus sues adnectantur. || Nectar Graece signifi- cat deorum potionem. Unde Vergilius ait : «Stipant et dulci distendunt nectare cellas») ; item Lucretius L. IL : «Et nardet tiorem, nectare+ qui tloribus+ halet. » 10 II Non pridem,aeque, et ettrecte, et frequenterdicitur, ac iam- pridem, quampridem. || « Nequam aurum est, auris quod vis t vehementius ambiatt» hoc versu Lucili+ significare ait Sinnius Capito, nequam esse aurum quod auris Lae- dat; vel pondere inaurium, cum mollissima pars au- 15 ris inciditur; vel ex auro intellegi pecuniam, cuius respectu, et nimia cupiditate homines ad peccan- dum adduci. || Nec mulieri, nec gremio credi opor- tere : proverbium est, quod et iUa incerti et levis ani- mi est, et plerumque in gremio posita, cum in oblivio- 2u nem veneruntpro t exsurgentium, j)rocidunt. || Nexum est, ut ait Gallus Aelius, quodcumque per aes et libram geritur. id quod necti dicitur. quo in genere sunt haec : testamenti factione 'XI' dando t, nexi liberanto +. || Neruum appellamus etiam ferreum vinculum, quo pedes 25 inpediuntur. quamquam Plautus eo etiam cervices vinci- ri ait : «perfidiose captus edepol nervo cervices probat.» II Nexum aes apud antiquos dicebatur pecunia, quae per nexum obligatur. || Negumate in carmine Cn. Marci vatis significat, negate, cum ait: «quamvis so moventium t duonum negumate.» || Negritu in au- guris signilicat egritudo. t || Nebulo dictus est, ut aitAelius Stilo,qui non pluris est, quam nebula,aut qui non facile perspici possit, qualis sit, nequam, nugator. 164 PAULI EXCERPTA. 165 Nectere ligare. Nectar Graece signifieat deoriim potionem. .NeOLuam aurum est, auris quodvis vebementius ambit.» Hoc versu Lucilius significare videtur, ne- quam esse aurum, quod aures laedat pondere inau- rium, cum auris inciditur; vel etiam cupiditatem pecuniae voluit significare. Nervum appellamus etiam ferreum vinculum, quo pedes vel etiam cervices inpediuntur. Negumate negate. Nebulo dictus est, qui non pluris est, quam nebula, aut qui non facile perspici possit, qualis sit, nequam, nugator. 166 QU. IX. 14. FESTI FEAGM. E COD. FARN. L. XIII. II Negibundum a ea, quam scrips negibundus II Neutiquam pio 5 cum ait : « Sed lorum aspect neutiquam . Tuscis dicitur. homines a . 10 sua famil „ . vivunt. quod sit, quam til chus interpre , ^iooeaGtv krolarj . 15 ti dies nom aputf quem 1 . addico || Nep f riores sunt, q liberati sunt 20 unt. et in j)rovin instituta fiunt et aedes sacrari so sidus, qiiod dicitur nostris scorpios. Plautus in 25 ad parietem, imita II Nesi pro sine positum Dianae xlventinen lius AureHus, herb . qua coriari utuntur . 30 tum nomen, quia nauseam S. litterarum interme . Plautus in Artemone. lionum nauteam fecisset fa II Nepos Nepa I Nepus II Nauh Nefas- aiii 164 PAULI EXCEEPTA. 16/ Negibundum 23i'o negante dixerunt. Neutiquam pro nullo modo. Nepotes liixnriosae vitae homines aijpellati, quod non magis bis rei suae familiaris cura est, quam is, quibus pater avusque vivunt. Nepos compositum ab eo, quod natus post sit patri, quam blius. Nefasti dies N littera notantur. Nepa Afrorum Hngua sidus, quod cancer appellatur, vel, ut quidam volunt, scorpios. Plautus : «Dabo me lo ad parietem, imitabor nepam.» Nepus non purus. Nautea berba granis nigris, qua coriarii utuntur : a nave ductum nomen, quia nauseam facit per mutatio- nem T et S. 15 1 68 QU. IX. 15. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XIII. P. 166 M, /em atque aro- nguentum o- o scorto sup- o in commen- 5 . . . dum quicldam colorant. II Natio s natum. Cin- ?mt, sedibi . . . . . atiouem ait 10 nibus, se te- 1 us seiuncti- to, omnia fe- . . . . . . . ........ es Sabinos bus quoque bonus 15 ...... , II N^autiorum fa- . . eorum princeps que aeneum Mi- ficare soliti . . . . abatur . . . decau- f 20 .... conductique ab f , . . . . anam oppugna- missus L. Caecilius . . . . . fectus esset, missi . um de foedere viola- 25 us, P. Veturius, qui refectionem corpo- nsedissent, Brutti Romanis erat, bello ficit: inde a principe .80 .... appellata est. jj Nati- natio . atio: et Natinatores . . . . gerentes. M Cato in multn Macedoniae, Et- 167 PAULI EXCERPTA. 169 Natio genus hominum, qui non aliuncle venerunt, sed ibi nati sunt. In pecoribus quoque bonus proven- tus feturae bona natio dicitur. Nau.tiorum familia a Troianis dicitur oriunda. Natinatio dice1)atur negotiatio, et natinatores ex eo 5 seditiosi. 170 QU. IX. 16. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XIII. P. 166 M. ruriam, Samnites, Lucanos, inter se natinari, atque factiones esse.» || Naccae api:)ellantur vulgo ful- lones, ut ait Curiatius, quod nancif non sint, id quod est nullius preti. Idem sentit et Cincius. quidam 5 aiunt, quod omnia fere opera ex lana, nace dicantur. f a Graecis. j| Naucum ait Ateius Philologus poni pro nugis. Cincius, quod in f ole^ . . nucisque intus sit. Aelius Stilo omnium rerum putamen. Glosematorum autem scrip- tores, fabae grani quod haereat in falmlo. Quidam ex Grae- 10 co, quod sit val xal oo/t, levem hominem significa- ri. Quidani nucis iugulandis, quam Verrius iugulan- dam vocat, medium velut dissepimentum. Plautus in Parasito pigro : «ambo magna laude lauti, po- stremo ambo sumus non uauci.» item in Mostella- 15 ria : «Quod id esse dicam verbum nauci, nescio.» et in Tru- culento : «Amas hominem non nauci.» et Naevius etf in Tunicularia: «Eius noctem nauco ducere.» sedf Ennius : «illucf est nugator nibil, f non nauci homo.t) IJNares appellari putant, quod per ea nascif 20 foramina odoris cuiusque nari llamus+. || Naricat est genus piscis minuti. Plautus : «Muriaticam autem video in vasis stagneis, naricam f bonam et canutam et taguma quinas f fartas, conchas piscinarias. « II Nancitor f in XII. nactus erit, praeno eiit f . Item 25 in foedere Latino: «pecuniam quis nancitor, habe- toi) et : «si quid pignoris nasciscitur f, sibi habeto. » II Nare a nave ductum Cornificius ait, quod aqua feratur natans, ut avis. Ennius L. VII. : «alter nare cupit, alter pugnare parat', t.f» Plautus in Alula- .30 rias f : « Quasi pueri, qui nare discunt, scirpea in- duitur ratis.» natare igitur est, saej^ius nare, ut dictitare, factitare. |j Navus, celer, ac stre- nuus, a navium velocitate videtur dictus. En- 167 PAULl EXCERPTA. 171 Naccae appellantur fullonesj quod nanci non siut, id est nullius pretii. Omnia fere opera ex lana nacae dicuutur a Graecis. Naucus pro nugis ponitur, alias pro oleae aut nucis nucleo. Alii omnium rerum putamen ita appellari volunt. Quidam ex Graeco , quod sit V7.l 7.al ooyl, levem hominem significari volentes. Quldam volunt sic appellari membranulam, quae in nucis iugulandis est medio. Narica genus piscis minuti. Nancitor nactus erit. Nare a nave ductum, quod aqua feratur natans, ut navis. Natare est saepius nare, ut dictitare, factitare. Navus celer ac strenuus a navium velocitate dictus. i» 17:2 QU. IX. 17. FE3TIFRAGHVI. E COD. FARN. L. XIII. P. 169 M. nius L. VI.: «Navus repertus homo Graio patre Graius homo rex.» et L. XVL : «Navorum imperium servare est insuiDerantumf.» Plautus iu Frivolaria: «Nave agere oportet, quod agas, non ductarier.» || NavaHs scriba, 5 qui in nave apparebat, inter aliud genus scribarum minimae dignitatis habebatur, quod pericuHs quoque eius ministerium essef obiectum. Plautus : «non ego te novi, navaUs scriba, columbarif injjudens.» sive quod co- lumbaria in nave appellantur ea, quibus rem ge- 10 minentf, sive quod columbariorum quaestus temera- rius incertusque. || Nassiterna est genus vasi aqua- ri ansati et patentis, quale est quo equi perfundi solent. Plautus in Bacchidibus : «haec quisf evocat cum nas- siterna, et cum aqua istum inpurissimum?» et in Ner- 15 volaria : «Equisf huc effert nassiternam cum aqua sine suffragio?» et Cato in ea oratione, quam com- posuit in .qf Sulj)icium : «Quotiens vidi truilosf nassiternas perfusosf aqualis matellas sine an- sis. » II Nassa est piscatoria f vasi genus, quo cum intra- 2) vit j)iscis, exire non jDotest. Plautus : «Numquam hercule ex ista nassa hodie ego escam petam.» II Napuras nectito, cum dixit Pontifex, funiculi ex stramentis fiunt. || Naustibulum vocabant anti- qui vas alvei simile vid anavisf similitu- 25 dine. || Navia est uno ligno exculpto f , ut navis, quo utuntur alveo in vindemia. ficus quoque in co- mitio ai)pellatur Navia ab Atto Navio augu- re. Nam cum Tarquinius Priscus institutas tribus a Eomulo mutare vellet, deterrereturque ab Atto 80 per augurium, ut eluderet eius prudentiam, inter- rogavit eum, an fieri possit id, quod animo propo- suisset suo ; cui illo f permittente augurio cum respondisset effici posse; iussit Eex cotem ac 168 PAULI EXCERPTA. 17i5 Nassiteriia genns vasis aqnarii ansati et patentis. Nassa est piscatoria vasis genns, qno cnm intravit piscis, exire non potest. Plantns : «Numquam ex ista nassa hodie ego escam petam. » Napurae fnniculi. 5 Naustibulum alvenm ad navis similitudinem factnm. Navia lignum cavatum ut navis, qno in vindemiis nti solent. 174 QU. IX. 18. FESTIFRAGM. E COD. F.\PtN. L. XIII. P. Ifi9 M. novaculam pro . an cos illa culam subito .............. ex eo, Tarqui .............. 5 cere, noua . cratum defo esse intra i sacro sit: ei ............ . subseri, sum 10 to, tantos i loco conplu .............. evulsae dei moveren erant, ficum 15 isse; adm cum et divin .............. viveret, lib ...... suram ; ideoque e ............ II Nauscit cum gran 20 gratia, quod sit non diss ...... || Navi- tas secundum incorr tos, quos nunc n Cato in ea, quam scr ............ retur, cum ait : « navitae 25 vinum atque oleum, u .... || Naeviam silvavi vocitatam extra rum, quod Natuicu f . . , nemora Naevia ap ait : quam obprobri loco ......... . 80 quod in ea morari ads mines, testis est m Ca ......... . M. Caelium si se appella a i)orta Naevia atque ex PAULI EXCERPTA. 175 Nauscit, cum granum fabae se nascendi gratia ape- rit, quod sit * non dissimile navis formae. JSTaevia silva dicta iuxta Urbem, quod Naevi cuius- dam fuerit. 1 76 QU. IX. 19. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XIII. P. 170 M. unt proverbi- quod refertur a Ver- . . . II Nudiiis tertius situm ex nunc • . . . . . \\ N in agro 5 aut, a p%- ati sint dicantur pa- tur caelum cau- icatur dam- 10 . . II Nuptam lieres quibus eadem causa qui appellatam tamen qui dice- v^V/v vrM(I>HN 15 /jellat uxo- consuetudi- ait EEAni II Nue- f nt, videtur esse 20 num numero fu- eo ordine usur- etudine loquen- eiusmodi: sive ium, quemadmodum 25 r usus Pompeius Sex- ma syllaba voca- m casus eadem cor- e, temporis praesentis, antiquos, nimium 80 Sinnius Capito; esse enim um : vos estis ninume f ero perbiterint, nisi cito mium si isso, qui exeam nume- PAULI EXCERPTA. 177 Nudius tertius compositum ex nunc et die tertio. Nuptam a Grjeco dictam. Illi enim nuptam vsav vtJ|x'iY// appellant. Numero dicebant pro nimium. 12 1 78 QU. IX. 28. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XIII. P. 170 M. ro estis mortui, hoc exemplo, ut pingeretis, id est, cur cito mortui estis?» Item in Nelei: «Nuquamnume- ro matri faciemus volui f . » Idem f est, nuquam nimium faciemus. Apud Naevium: «Neminem vidi, qui numero 5 sciret, qui quod scit, id. opusf » , id. nimium sciret. Anf Pa- nurgus Antonius haec ait numero nimium ci- to, celeriter nimium : ut Plautus in Casinef remif quid vis mea ancilla ? nimium saepius f numero di- cis», nimium cito. Accius in Oenomao : «Ego ut essem 10 adfinis tibi, non ut te extinguerem, tuam pe- ti gnata,f numero te expurgatf timor.» Afra- nius in Suspecta: «per falsum, et abs te creditum nu- mero nimis.» celeriter. Caecilius in Aethione + : «Eif pe- ri: quid ita? numero venit; fuce f domum.» Afra- 15 nius in Simulante : f «emisera + numero, ac ne- quicquam egi gratias. » || Numera Seuatum ait quivis Senator Consuli, cum inpedimento vult esse quo minus faciat S. C, postulatque. ut nut res, quie acferunturl, dividantur : aut singuli consulantur; •20 aut si tot non sint Senatores, quo numero lice- at praescribi f S. C. || Nu^jta verba dicebantur ab an- tiquis, qu;t' virginem dicere non licebat, ut Plau- tus in Dyscolo : «Yirgo sum ; iiondum didici nupta ver- ba dicere.» || Nuptias dictas esse ait Santra ab eo, 25 quod nymj)h*af dixerunt Graeci antiqui gamon, inde novam nuptam vsav vj|j/^yjv. Cornificius, quod nova petantur coniugia. Curiatusf, quod nova ratio tiat. Aelius et Cincius, quia flammeo caput nubentis obvolvatur, quod antiqui obnubere vocarint: ob quam 30 causam legem quoque parens tam f iubere capudf eius obuubere, qui parentem necavisset, quod est ob- volvere. || Numerius pnenomen numquam ante fu- isse in patricia familia dicitur, quamvis+ Fal^ius, qui 171 PAULI EXCERPTA. 1 79 Nupta verba dicebantur ab antiquis, quae virginem dicere non licebat. Plautus: «Yirgo sum, nondum didici nupta verba dicere. » Numerms pnenomen tractum ab avo. 12* 1 80 QU. IX. -21. FEBTI FE.\GM. B COD. FARN. L. XIII. p. 171 M- unus post sex et trecentos ab Etruscis interfectos superfuit, inductis+ magnitudine divitiarum, uxo- rem duxit Otacili j\faleventani, ut tum dicebantur, filiat, ea condicione, utqui primus natus esset, pra^nomine 5 avi materni, Numerius appellaretur. || Non omnibus dormio : proverbium videtur natum a Cipio quodam, qui Pararhenchon dictus est, quod simularet dormientem, quo inpunitust uxor eius moecharetur ; eius meminit Lu- cilius. II Nucupata f pecunia est, ut ait Cincius in L. 10 IL de officio iurisconsulti, nominaf, certa, nomi- nibus propriis pronuutiata : « cum nexum faciet manci- piumque, uti lingua nuncupasset f , ita ius eosto+»: ita + uti nominarit, locutusve erit, ita ius esto. vota nuncupata dicuntur, qufp Consules, Prtetores, cum 15 in provinciam proticiscuntur, faciunt: ea in tabulas prie- sentibus multis referuntur. Adf Santra L. IL de verborum antiquitate, satis multis nuncupata, conligit, non de recto f nominata significare, sed promissa, et quasi testiticata, circumscripta, recep- 20 ^^> l^od etiam in votis nuncupandis esse conve- nientius. || Nusciciosum Ateius Philologus ait appellari solitum, qui propter oculorum vitium parum videret. Adf Popiliusf AureHus nuscicionesf esse cfficitudines nocturnas. Aelius Stilo, qui phis videret 25 vesperi, quam meridie, nec cognosceret, nisi quod usque ad oculos admovisset. |j Nonas quidam a nova Luna, quod in eas concurreret principiumLume : ahi,quod semper ante diem Iduum nonum essent, scribique ideo debe- re primam appellationis eius syllabam adiecta u. lit- 30 tera. || Nundinas feriarum f diem esse voluerunt antiqui, ut rustici convenirent mercandi, ven- dendique causa, eumque nefastum, ne hceret cum populo agi, interpellarentur nundinatores. || Nundina- PAU LI EXCERPT A . 181 JSTusciciosus, qui parum videt propter vitium oculo- rum, quique plus videt vesperi, quam meridie. Nundinas feriarum diem esse voluerunt antiqui, quo mercandi gratia Urbem rustici convenirent. 18S2 QU. IX. 21 PESTI FEAGM. E COD. FARN. L. XIII. i*. 17.3 M. lem cocum Plaw (iinale + est, in , novendial nificat, iiueiiL .5 ret. II Nucu quod inclusi . verunt: vel quod in ta pasciturf. || Numnium istimant d 1'' valere : quia hoc projDrium est. || Nimtius in persona dicitur, allatns est: qu mentaris fec . . . || Nuper 15 tamquam dici ris, id autem sa erant, qui nuper || Numen . . , nutus dei ac pote || Numella . . . . quo quadrupe •20 ri nervo, aut co || Niimi- das dicimus quos gr hominum pecoribus n cora aluntur. || Nuces untur pueris, ut nonae f 25 novi mariti auspici listimum. II Numam Pompilium lanicul ferunt, in quo arcam eius in nominis, a Terentio 30 te agrum. || Nonuncium ludi appellant, signif runcium, quod singula sex um sit. II Nomen sive ex Groeco u^^ofxa PALILI EXCERPTA. 183 Nuculas Praenestinos appellabant, quod incliisi a Poenis Casilini famem niicibus siistentarant, vel qiiod in eoriim regione pliirima nux miniita nascitiir. Nummus ex Gneco nomismate dicitur. Niintiiis et res ipsa et persona dicitur. Nuper quasi noviper, tamqiiam dicimus novissime. Numen qiiasi niitiis dei ac potestas. Numella genus vinculi, quo quadrupedes deligantur. Numidas dicimus, quos Graeci Nomadas, sive quod id genus hominum pecoribiis negotietur, sive quod lo herbis, ut pecora, aluntiir. Nuces ilagitantiir niiptis et iaciuntur piieris, ut novae nuptie intranti domum novi mariti secundum fiat auspicium. Numee Pompilii in laniculo est sepulchrum. n Nonuncium et teruncium dicitur, quod novem unciarum sit sive trium. Nomen dictiim quasi novimen, qiiod notitiam facit. 184 QU. IX. i3. FESTI FRAGM. E COU. FARN. L. XIII. P. 174 M. ve familiae est, actum dicimus jMGiimR sit. \\Noctua pore eo, quo 5 Yhvjy.(o~tQ, appellatur lis est ca^sis. II Noneolas prarum sup- . . . II Noctiiugam f /.11. obscie- medica. 10 II Noverca tis, novam gratia, idest, coer- ?'etterauia f. II Nova via Ser. Tullo f , scenderetur, 15 . . tinus in Aven- II Novalem . grum Aelius aiunt esse, mero quoque 21010 [jy.iHi-qc tts- 20 incius eum esse, ubi sementem sit relic- . II Novem trih. mil T. Sicini, Yolsci inissent adversus co combusti feruntur 25 neque f est proxime Cir- pide albo coustratus : nt Opiter Yerginius Lievinus. Postumus Co- . . , . llius Tolerinus. P. Ye- 80 onius Atratinus. Yer- tius Scievola. Sex. Fusi- II Noxia, ut Ser. Sulpicius Eu- apud poetas autem, et PAULI EXCERPTA. 185 Noctua a tempore noctis dicta, quo canit vel volat. Noneolae vocantur papillte, quse ex faucibus capra- rum dependent. Noctiiugam Lucilius cum dixit, obscenum Bignificat. Nihili, qui nec hili quidem est. 5 Noverca dicitur, quam quis liberis sublatis novam uxorem dncit arcend:e familife gratia. Novalis ager nova; relictus sementi. Noxia apud antiquos damnum significabat, sed a poetis ponitur pro culj^a : noxa ponitur pro peccato 10 186 QU. IX. "24. FESTI FEAOM. E COD. FAKN. L. XIIJ. P. 174 M. oratores ponitur pro culpa. ad f noxa peccatum, aut pro peccato poeuam, ut Accius in Melanippo : «Tete tsse huic noxje obnoxium.« Item, cum lex iubet noxfe dedere, pro peccato, dedi iubet. Caecilius in Hypo- 5 bolimeof chaerestato f : «Nam ista quidem noxa mu- liebrem etf, magis quam viri.» || Novjb curiffi proxi- moi compitum Fabricium ledificatae sunt, quod parum amplae erant veteres a Eomulo fact», ubeis f popuhim, et sacra in partis triginta distribue- 10 rat, ut in is ea sacra curarent, quae cum ex vete- ribus in novas evocarentur, septem + curiarum per re- hgiones evocari non potuerunt. itaque Foriensis, Eaptie, Vellensis f , Velitife res divinte fiunt in veteribus curis. || Nothum Gr.eci natum ex uxore 15 non legitima vocant, qui apud nos spurio j)atre natus dicitur, quod Ser. Tulhus qui Piom;e regnavit,uatus est ex concubina Spuriusf Tulh tributisf, nisi fortem f aUiimus f cedere +, Ocihsiarn f corniculam cap- tivam f eum susceptum matre servientem f . || Nota 20 ahas significat signum ; ut in pecoribus, tabuhs, hbris, htterae singuhe, aut bime. ahas igno- miniaf. || Nobilem antiqui pro noto ponebant, et quidem pro f c. f httera f ut Plaiitus in Pseudolo : «Pere- grina facies videtur hominis, atque ignobihs.» 25 et, «ocuhs meis obviam ignobihs obicitur.» Accius in Diomede: «Ergo me Argos retVram, nam hic sum nobilis.i) Leviusf in Virgo : «ornamentuf incenduntf nobihf ignobiles f . || Noegeum quidam amicuh genus pnetextum purpura; quidam candidum ac perhicidum, 30 quasi anauo f, quod putamen quorundam pomorum est tenuissimum non sine candore, ut Livius ait in Odyssia: «Simul ac lacrimas de ore noegeo de- tersit», id est candido. || Nixidi f appehantur tria 175 PAULI EXCERPTA. 187 aut pro peccati poena, cum lex iubet noxip dedere pro peccato. Notlliini Grseci natum ex uxore non legitima dicunt, qui apud nos spurio patre natus dieitur. Nota nunc signiticat signum, ut in peeoribus; nunc 5 litteras singulas aut binas; nunc ignominiam. Nobilem antiqui pro noto ponebant. Plautus «Pere- grina facies atque ignobilis.» Ncegeum amiculi genus. Noegeum candidum. Livius: «Lacrimas de ore noe- 1» geo detersit, »> id est candido. Nixidi appellabantur, quos putabant prae-idere pari- entium nixibus. 188 Ql'. IX. ^25. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XIII. l'- 177 M. signa in Capitolio ante cellam Minerv* genibus nixa, velut praesidentes ijarientium nixibus, quie suaf sunt qui memoriii:' prodiderint, Antiocho rege Sy- riif superato, M. Acillumf subtracta a Populo E. 5 adportasse, atque ubi sunt, posuisse. etiam qui capta Corintho advecta huc, qu;e ibi subiecta fuerint mensie. || Nictare et oculorum et aliorum membrorum nisu Siepe aliquid conari, dictum est ab antiquis, ut Lucretius in L. Illlt: «Hic ubi nexari nequeunt 10 insistereque alis.)> Cipcilius in Hymnide : «garrulis medentesf iactent; sine nictentur perticis.» Novius in Macchoco ponet: «actutum scrib, cum iii nervo nectaberef .0 unde quidam nictationem ; quidam nictum, ut CieciUus in pugilem + : «tum inter laudandum hunc 15 timidum tremuHs j^^lp^^^i*^ percutere nictu: hic gaudere, et mirarier. » || NitLiti canis in odo- randis ferarum vtstigis leviter ganniens, ut En- nius in L. X: «vehiti si+ quando vinculisf venati- ca veneno + xapta ■( solet, si forte ex f nare saga- 20 ci sensit, voce sua nictu+ ululatque ibi acuta etf» unde ii)sa gannitio. || «Niquis scivit» centu- ria est, qua^ dicitur a Sertullio f rege constituta, in qua liceret eius f sul!ragium ferre, qui non tuHsset in sua, nequis civii suftragii iuref privaretur, nam 25 scisscito f significat sententiam dicito, ae suf- fragium ferto, unde scitf aplebis.f sed in ea centu- ria,neque censeturquicquamf,neque centurio prifficitur, neque centuriaUs potest esse, quia nemo certus est eius centuriie. est autem nequis f scivit, nisi quis sci- 80 vit. II Ninguhis, nuUus, ut Ennius L. II: «qui fer- ro minitere, atque inte ninculus f f mederi queat.» || Niger lapis in Comitio locum funestum significat, ut aU, RomuH morti destinatum. 176 PAULI EXCERPTA. 189 Nictare et oculoriim et aliorum membrorum nisu siepe aliquid conari. Dicimus enim et nictationem et nictum. Cgecilius : «Huuc tremulis palpebris percu- tere nictu. Nittit canis in odorandis ferarum vestigis leviter ganniens. Ennius : «Nare sagaci sensit, voce sua nictit ululatque;» unde et gannitio. Ningulus nullus. Marcius vates : «Neningulusmederi queat. » 190 QU. IX. 25. FESTI FKAGM. E COD. FARN. L. XIII. 1'. 177 M. sed non usu obv stulum nutri tiliuni avum ti cuius familief 5 tionem eius. || Ncnnim humilem i et barbatum, p II Necem suspic^-/ necyn mor 10 da.» II Nivem Graeco, qui idng f || A . . . nificat da || Nequinates dicti . . Narnensis f , nis vetero 15 versusf X II Negotium, quod n . . . . \\ Navos tate, quae ve || Numidae . . cuutur Noma unde Cato in 20 multam vivunt || Nuces mitti . . Cerialibus Capito Si ait, cum vellimus f sig libus in Circo mitti, set, plane f volumus 25 quia adeo diligantur s prje flamma cum sunt u II Novendiales feri;e Hostillo f rege, ex min is nono die infere 80 more f Albano lapi exaudita, ut Albani rant sacra. iam f ab his quae missa crate a f poe 17(5 PAULI EXCERPTA. 191 Nequam, qui ne tanti qiiidem est, quam quod habetur miuimi. Nanuni Gneci vas aquarium dicunt humilem et con- cavum, quod vulgo vocant situlum barbatum, unde nani pumiliones appellantur. 5 Necem a Gneco dici certum est. necyn enim mor- tuum dicunt Grceci. Nivem interpretantur novum ex Gneco, quod illi neon dicunt. Nequinates Narnienses, 10 Negotium, quod non sit otium. Navos a navis celeritate dicimus. Novendiales feri-.e a numero dierum sunt dictae. 19::^ gu. IX. 27. festi fragm. e cod. farn. l. xiii. p. 178 m. tibus coepissent : \\ N lo cos. operifc', . • exi)ugnai'i pos- . . . II Navalis porta . . . . ia regio, vide- 5 a appella- . . . . II Nonariim dics .... uum. Kalen- Wct nuptae trum inlucisce- es esse iudica- 10 ces belli ge- e remp. ges- TI Dlf VER- IT. FELICITEE PONITUR i.-j obsideri, ob- m vicem priepo- ofo superatos triie pnestandam obromam f noc- 20 «ob Troiam duxit.» II Oculissimum mum ostium amica? i tem . . . me dixit, signifi- dolo osculatum f pro prse- to die Cieca hercule 25 Idem alibi oculatum Ar- . . . s. Idem: «pluris est ocu- id qui se vidisse di- • formam ab oculi ap- . . . II Oculitus .... nditus, penitus, signifi- 80 lum, vel instar II (Jdefacit .... antiqui ab odore, consuetudine in- ut Siepe alias, tum in 179 PAULI EXCEEPTA. 193 Navalis porta a vicinia navalium dicta. Nonarum, iduum, kalendarum dies nuptis alieni habeutur, quoniam hi dies decreto pontiticum atri iudicati sunt, quod quotienscumque Komani duces belli gerendi gratia his diebus supplicaverunt, male 5 rempubhcam gesserunt. Ob pnepositio alias ponitur i^ro circum, ut cum dicimus urbem obsideri, obsignari*, obvallari, alias in vicem pra^positionis, quse est propter, ut ob merita, ob superatos hostes, unde ohsides pro obtides, qui ob lidem patriae praestandam dantur; ahas jn-o ad, ut Ennius : «ObPiomam noctu legiones ducere coepit.» Oculissimum carissimum. Plautus: «Oculissimum ostium amicse.» Oculatum pro praesenti posuit Plautus, cum dixit: «Oculata die.» Item ipse : «Pluris est oculatus testis unus quam auriti decem,» id est qui se vidisse dicat. Oculitus quoque dicitur, ut funditus, penitus, quo significatur tam carum esse, quam oculum. 20 Odefacit dicebant pro olfacit, qnse vox a Gneco o^Mlil * tracta est. 13 1 94 QU. IX. -28. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XIII. P. 17S M. hoc quoque libro contenti«. quie vox, ut quibusdamvidetur, ex Graeca OSMHl tracta est. || Octavi^e i^orticus duie appellantur, quarum alteram, theatro Marcelh propiorem, Octavia soror Augusti fecit; alteram the- 5 atro Pompei jn-oximam CN. Octavius CN, iihus, qui fuit Aed. cur. Pr. Cos. decemvirum sacris faciendis, triumphavitque de rege Perse f navah triumpho : quam combustam ref reficiendam curavit Ctesar Augustus II Ogygia moenia Accius in Diomede appellans io significat Thebas, quia eam urbem Ogygus condidis- set f traditur. || Occasio, oportunitas temporis • ca- 8U quodam provenientis est. || Occasus, interitus, vel So- lis, cum decidit a superis infra terras : quo vocabulo Ennius pro occasione est usus in 1. II. : «hic occasus 15 datus est, at Oratius inclutus saltu. » item in L. \. : «inicit iuritatus, tenet occasus, iuvat res.» Item in L. VIII. : «aut occasus ubi, tempusve audere repressit.» || Occisum a necato distingui quidam, quod alterum a ciedendo atque ictu fieri dicunt, alte- 2orum sine ictu. itaque in Numae Pompih regis le- gibus scriptum esse: «si hominem fulminibusf occisit, ne supra genua tonito+.)) Et ahbi: «homo si ful- mine occisus est, ei iusta nulla fieri oportet. » II October equus appellatur, qui in camj)o Martio men- 25 se Oct. immolatur quod annis f Marti, bigarum victrigum f dexterior. de cuius capite non levis con- tentio solebat esse inter Suburaneses, et Sacra- vienses, ut hi in regiae pariete, illi ad turrim Mamiliam id figerintf; eiusdemque quodf atautaf ce- 30 leritate perfertur in regiam, ut ex ea sauguis de- stillet in focum, particiiiandie rei divin;e gratia. quem hostiae loco quidam Marti bellico deo sacrari dicunt, non ut vulgus putat, quia velut suj)plicium i79 PAULI EXCERPTA. 195 Ogygia moenia Thebana ab Ogyge conditore dicta. Oc casio oportunitas temporis casu i}roveniens. Occasus interitus vel solis in oceanum mersio. Occisum a necato distinguitur. Nam occisum a ciedendo dictum, necatum sine ictu. 5 October* equus appellabatur ,qui in campo Martio menee Octobri Marti immolabatur. De cuius capite magna erat contentio inter Suburanenses et Sacravi- enses, ut hi in regiit pariete, illi ad turrem Mamiliam id figerent. Cuius cauda, ut ex ea sanguis in focum destillaret, magna celeritate perferebatur in regiam. 13- 1 96 QU. IX. -29. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XIII. P. 181 M, de eo sumatur, tiuod Romani Ilio sunt orundi+, et Tioia- ni ita effigie mequi f sint capti. Multis autem genti- bus equum hostiarum numero haberi testimouio sunt Lacediemoni, qui in monte Taygeto equum ventis 5 immolant, ibidemque adolent, ut eorum tiatu cinis eius per linis quam latissime difleratur. Et Sallenti- ni. aput t quos Menzanae lovi dicatus vivos conli- citur+ in ignem, et trodif, q^ii quod annis -f quadrigas soli consecratas in mare iaciunt, quod his+ tali curricu- 10 lo fertur circumvehi mundum. || Occidamus Plautus ponit pro contra cedamus. cum plurimae aliie prsposi- tiones familiariores huic verbo sint. || Occen- tassint antiqui dicebant, quod nunc convicium fe- ceritf, dicimus, quod id clare, et cum quodam canore fit, 15 ut procul exaudiri possit. quod turpe habetur, quia non sine causa fieri putatur. inde cantilenam dici, quia illam t non candusl iucunditatem puto. || Ocrem antiqui, ut Ateius Philologus in libro Gloiematorum f refert, moutem confragosum vocabant, ut aputf 20 Livium: «Sed qui sunt hi, qui ascendunt altum ocrim '?» et: «celsosque ocris, arvaque pulria, et mare magnum.» f «NamqueTenarif celsos ocris.i) et: «haut ut quemChiro in Pelio docuit ocri. » unde foi-tasse etiam ocriie + sint dictaB inaequaliter tuberatsR. || Occare, et 25 occatorem Verrius putat dictum ab occiedendo, quod ctedat grandis globos terras : cum Cicero venustis- sime f dicat ab occaecando fruges satas. || Ocius secundtp collationis, et deinde tertiae ocissime fre- quentata sunt. AHi dictas nostros +, tracta ex Grae- 30 co, id est (oxsojc, cuius prima significatio, ex qua pro- cedere in comparationem debet, ai^ud nos non est, tertiffi vero consolationis +, cuius maiora+ exempla sunt, auctor est Plautus inneruoh/r/(/ .• «ocissime nos li- 18« PAULI EXCERPTA- J 97 Occidamus Plautus posuit pro contra cedamus. Occentare dicebant pro convicium facere, cum id clare et cum quodam canore fieret ,ut procul exau- diri potuisset, quod turpe babetur; quia non sine causa fieri putatur, inde cantilenam dici, quia illam non cantus iucunditatem puto. O crem montem confragosum dicebant antiqui. Hinc ocreae dictse intequaliter tuberatte. Occare et occator ab occsedendo dictum, quod grandes terrae ctedat globos. lo Ocius et ocissime positivum Latinum nou babent, sed ab eo veniunt, quod est in Gr;eco w/sojc. 1 98 QU. IX. 30. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XIII. P. 181 M. beri possimus tier «qiiicquam occissi lius historiarum tantur occissim^' 5 Lamia apud Lamiam oport . II Ocimum, Gnecum . . , . . II Occupaticius a cultoribus hr . . . 10 ri coeptus. quod in Nam cum Hanni bene meri atque eorum agr tamquam ex ho 1.5 nandos pub diret commu est a privatis, » accepissent, || Orchitin . . . Philologus in . , 20 ductum ex gi-aeco oo/scq tudinis, itaque v to grandior. || OYC-liestra antea, qui nunc phi non admittebantur 25 rim dum fabulffi ex explicari non potera tabant, quo aequiore nomen duceret.f || Orca maximum (licitur . a 30 vasa quoque ficar* retia, atque infor . . . male et ante quantie iif PAULI EXCERPTA. 199 Ocimiim Gnecnm et a celeritate nascendi est dictnm. Occupaticius ager dicitur, qni desertns a cnltoribus propriis ab aliis occnpatnr. Orchitis genns oleie ex Gneco dictnm, qnod magni- tudine sit instar testicnlornm. 5 Orchestra locns in scena. Orca genns marinff" beluie maximum, ad cnins simi- litndinem vasa ticaria orcae dicuntnr ; sunt enim tere- tes atque uniformi specie. 200 QU. rx. 81. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XIII. P. 1S2 M. II Oriri || 0-rba apud poe- l^ersona cara: apud . . . . , matr. ut Ser. ulos. orba est 5 tris est aute allus Aelius 0 stantior in eo libro 10 pontificatu p?/ella sine sacrfe a nupta cui fuisset 15 C'o7"nificius in onryginus f intersemnt adnocrosf sse. iJOrty- 20 ffia . tatur nunc Delos. II Orhiiis tus esse ab orbibus. a, filia Ser. nius Superbus ge- , . . . . . . . . , . . . aYerat+ tende- 25 ssessionem. coe- s quod pro- m ducere, unde appellatus est. II Oratores s^ dictos exi- 30 gentes, qui missi stra a populo R. apaol^a'., quiuete f 133 PAULI EXCERPTA. 201 Oriri uasci vel surgere. Orba apud poetas siguificat privata aliqua persoua cara. Orba est, qu;e patrem aut filios quasi lumen amisit. Ortygia Delos insula. Oratores ex Graeco apYjTf|psc* dicti, quod missi ad re- ges nationesque deos solerent apaaii-a^, id est testari. Hi modo appellantur legati. 202 QU. IX. 32. FESTI FRAGM. E OOD. FAEN. L. XIII. P. 182 M. eos nostri aliif pro legatis appellant, iit Cato in ea qnam scripsit de suis virtutibus contra Thermum. «M. Fululo+ consuli legatus sum in Aetoliam, propterea quod ex Aetolia conplures veneraut : Aetolos pacem 5 velle : de ea re oratores Eomam profectos. « et in Originum L. I. : «propter id bellum coepit Ccelius+ PE. Albanus. oratores misit Eomam cum . . .») alias pro decretoribus +, ut Teren- tius : «orator venio, facite exoratorum.t item et Afra- 10 nius in Emancipato : «sic est orator, si quod + oritur tale». alias pro disertis et eloquentibus, ab eo quod antiqui orare dicebant pro agere : ob quam cau- sam orationes quoque eorum vocantur. || Orata ge- nus piscis appellatur a colore auri, quod rustici 13 orum dicebant, ut auriculas, oriculas. itaque Ser- gium quoque quendam prsedivitem, quod et duobus anu- lis aureis, et grandibus uteretur, Oratam dicunt esse aj^pellatum. || Ora? extremaj partes ter- rarum, idest maritimie dicuntur, unde et vestimen- 20 torum extrem^e partes, quee quidem et prima' dici possunt. Csecilius in Ethrionef usus est pro ini- tio rei, cum ait : «oram reperire nullam quam + expediam, queo.» || Oreae, freni quod ori inseruntur. Titinius in Setina : «et si tacebit, tamen gaude- 25 bit sibi jjromittiore f et Nadvms in Hariolo : «De- prandi autem leonisf obdas oreas.» Cato originum L. III. «equos respondit: oreat f mihi inde, tibi cape flagellum.» Coelius pro se apud populum : «e- quusque mihi sub feminibus occisus erat, oreas 30 detraho inspectante L. Stertinio.» || Oreos Liber pater, et Oreades Nymphie appellantur, quod in montibus frequenter apparent. || Ordi- narium hominem Oppius ait dici solitum scurram IS3 PAULI EXCERPTA. ^201"^ Orata genus piscis a colore aiiri dicta, quod rustici orum dicebant, ut auriculas oriculas. Orese freni, quod ori * inseruntur, dicti. Oreus Liber pater et Urcadcs nymph» a montibus appellantur. Ordinarms homo scun-a et inprobus, qui adsidue in litibus moratur, ob eamque causam in ordine stat 204 QU. X. 1. FESTI FKACtM. EX APOGR. L. XIII. P. IBo M. et improbum, qui assidue in litibus moraretur: ob eamque causam in ordine staret adeuntium Prsetorem. At Aelius Stilo , qui minime ordine viveret in ea oratione, quam scribit de 6 suis virtutibus contra Thermum : «Quid mihi fieret, si non ego stipendia in ordine f omnia or- dinarius meruissem semper?» sunt quidam eti- am, qui manipularem, quia infimi sit ordinis, appellatum credant ordinarium. || Ornatus dicitur, 10 et bonis artibus instructus, et honores adeptus a populo : etiam bene aptus, ut miles aut gladiator; et acturus fabulas. Atque et ornatus dicitur cultus ipse, quo quis ornatur, ut cum dicimus aliquem tragico vel comico ornatu prodire 15 II Orestiades nymphas montium cultrices. II Ordo sacerdotum aestimatur deorum .... 20 maximus quisque. Maximus videtur Rex, dein Dialis, post hunc Martialis , quarto loco QuirinaHs, quinto Pontifex maximus. Itaque in f sohis Fiex supra om- nis accumbat.f Licetf Dialis supra Martialem, et Quirinalem ; Martialis supra proximum. Omnes 25 idem f supra Pontificem. Rex ; quia poteutissi- mus. Dialis, quia universi mundi sacerdos, qui appellatur Dium. Martialis, quod Mars condito- ris urbis parens. QuirinaKs, socio imperii Eoma- ni Curibus ascito Quirino. Pontifex maximus, quod 80 iudex atque arbiter habetur rerum divinarum huma- narumque. || Ordiri est rei principium facere, unde et togre vocantur exordi.e f. || Opaca vocantur umbro- sa. II Opalia dies festi, quibus suppUcatur Opi, 184 PAULI EXCEEPTA. i20;" prietorem adeuntium, sive dictus per contrarieta- tem, quin minime ordine vivit. Ornatus dicitur et bonis artibus instructus et hono- res adeptus, appellatur quoque ornatus cultus ipse, quo quis ornatur. 5 Ordiri est rei principium facere. Opaca umbrosa. Opalia dicebantur dies festi, quibus Opi supplicabatur. 206 QV. X 2. FESTI FEA.GM. EX APOGR. L. XIII. P. 185 M. appellantur ; quorum alter .... Ohnubit 5 Oppidum 10 Oppido 15 20 Opitcr Opitidus Ohturarc 80 Optio Ohtcstatii) 184 PAULI EXCEKPTA. 207 Obnubit, caput operit ; unde et nuptife cliet;e a ca- pitis opertione. Oppidum dietum, quod ibi homines opes suas con- ferunt. Oppidum dicitur et locus in circo, unde qua- drigae emittuntur. 5 Oppido valde multum. Ortum est autem boc verbum ex sermoue inter se confabulantium, quantum quisque frugum faceret. utque multitudo signiticaretur, s;epe respondebatur, quantum vel oppido satis esset. Hinc in consuetudinem venit, ut diceretur oppido pro valde lo multum. Itaque si qui in aliis rebus eo utuutur, ut puta si qui dicat oppido didici, spectavi, ambulavi, errant, quia nuUi eorum subici potest, vel quod satis est. Opiter est, cuius jjater avo vivo mortuus est, ducto i£ vocabulo, aut quod obitu patris genitus sit, aut quod avum ol) patrem habeat, id est pro patre. Opitulus luppiter et Opitulator dictus est, quasi ojjis lator. Obturare ex Gr;eco trahitur ab eo, quod illi ostia 20 v)"\oac dicunt. Optio est optatio, sed in re mihtari optio ai)pelhitur is, quem decurio aut centurio optat sibi rerum priva- tarum ministrum, quo facihus obeat publica officia. Obtestatio est, cum deus testis in meHorem partem 25 vocatur ; detestatio, cum in deteriorem. 208 QU. X. 3. FESTI FEAGII. EX APOGE. L. XIII. P. 186 M. Obices 5 Ohbrutuit . Obambulare 10 Obrogare 15 Obacerare 20 Oblitteratum. 25 Obprobrare . Obacerbat . 30 Oblucuviasse 187 PAULI EXCEKPTA. 209 Obices pessnli, serae. Obbrutuit obstupuit, a bnito, quod antiqui pro gravi, interdumpro stupido dixerunt. Afranius : »Non possum verbum facere, obbrutui». Obambulare adversum alios ambulare et quasi am- s bulanti sese obponere. Obrogare est legis prioris inlirmanda? causa legem aliam ferre. Obacerare obloqui atque alterius sermonem moleste inpedire ; quod sumptum videtur a paleis, quas ^o Grseci a-/Dpa* vocant. Itaque et frumentura et panis non sine paleis acerosus dicitur; item lutum ncera- tuiii paleis mixtum. Oblitteratum alii ab oblivione, alii a litore, quod ibi notata liuctibus sequari et tolli solent. is Obprobrare probrum obicere. Obacerbat exacerbat. Oblucuviasse dicebant antiqui mente errasse, quasi in luco deorum alicui occurrisse. 14 210 QU. X. 8. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XIV. P. 186 5 Ohoedire Ohperiri 10 15 Obtractat II Optutu, quasi optuitu, a verbo, quod est tuor; et significat video. || Optatam hostiam , alii 20 optimam , appellant eam, quam Aedilis tribus con- stitutis hostiis oj)tat, (|uam immolari velit. || Opi- ma spolia dicuntur originem quidem trahentia ab Ope Saturni uxore, quod ipse agrorum cultor habetur, nominatus a satu , tenensque falcem effingitur, 25 qua:" est insigne agricolae. Itaque illa quoque co- gnominatur Consiva, et esse existimatur terra. Ideoque in Regia colitur a P. B., quia omr^^s opes humauo generi terra tribuat: ergo et opulenti dicuntur terrestribus rebus copiosi: et hosti;^^ opimie sn pripcipue pingues; et opima magnifica et ampla. unde spolia quoque , quse dux P. 1». duci hostium detraxit; quorum tanta raritas est, ut intra an- nos paulo 187 . PAULI EXCERPTA. 211 Oboedire obaudire. Obperiri expectare. Obtractat eontra sententiam tractat. Optutu quasi obtuitii a verbo tuor, quod significat video. r 5 Opis dicta est coniunx Saturni, per quam voluerunt ter- ram significare, quia omnes opes humano generi terra tribuit, unde et opulenti terrestribus rebus copiosi, et hostise opimie prsecipue pingues, et opima magnifica et ampla spoKa. lo 14* i2 1 2 QU. X. 5. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XIV. P. 189 M. trina contigerint nomini Romano. una, quae Ro- mulus de Acrone; altera, quae Consul Cossus Cor- nelius de Tolumnio ; tertia, qu;e M. Marcellus lovi Feretrio de Viridomaro fixerunt. M. Varro ait 5 opima spolia esse, etiam si manipularis miles detrax- erit, dummodo duci hostium non sint ad ledem lovis Feretri poni, testimonio esse libros Pontificum ; in quibus sit : Pro prl- 10 mis spoliis bovem f , pro secundis solitaurilibus, pro tertiis agno publice fieri debere; esse etiam compelli reges t legem opimorum spoliorum talem : «Cuius auspicio classe procincta opima spo- lia capiuntur, lovi Feretrio darier oporteat, et 15 bovem ciedito, qui cepit leris CCf- secunda spolia, in Martis aram f campo solitaurilia utra voluerit caedito +. tertia spolia, lanui Quirino a- gnum marem csedito, C. qui ceperit ex sere dato. cuius auspicio capta , dis piaculum da- 20 to. t huius aedis lex nulla extat; neque templum ha beat, neque t scitur. || «Ut qui optima lege fue- rint»> adici solet , cum quidam magistratus creantur II Obscum duas diversas et contrarias significatio- 25 nes habet. nam Cloatius putat eo vocabulo si- gnificari sacrum, quo etiam leges sacrffi t obscat.e f dicantur. et in omnibus fere antiquis commenta- riis scribitur Opicum pro Obsco, ut in Titiani t fabula quintaf : «Qui Obsce et Volsce fabulantur, nam lati- 30 ne nesciunt.») a quo etiam verba impudentia e- lata appellantur obscena, quia frequentissimus fuit usus Oscis Hbidinum spurcarum. Sed eodem etiam nomine appellatur locus in agro Veienti,. PAULI EXCERPTA. ^ 1 3 Obscum dieitur siguificare sacrum, uude et leges obscitac "" id est sacratie. Opicum quoque iuvenimus pro Osco. Oscis euim frequeutissimus fuit usus libidinum spurcarum, unde et verba inpudeutia appellantur obsceiia. Titinnius . 5 «Obsce et Volsce fabulantur, nam Latine nesciunt.)) 214 QU. X. 6. FESTI FRAGM, EX APOGE. L. XIV. P. 189 M. quo friii soliti produntur Augures Eoma- ni. II Obigitat antiqui dicebant, pro ante agi- tat, ut obambulare. II Obinunt, obeunt. || Obiurare + 5 antiqui pro aditu ponebant f, ut est in .... Penthesilea: «Formidabant obiurare.» Obitn 10 Opipariaii 15 Obescd 20 Obferumenta 25 Obs('cmr 30 Obesus PAULI EXCERPTA. 215 Obigitat ante agitat, iit obambiilat. Obinunt obeimt. Obiurare im-emrando obstringere. Obitn dicebant pro aditu. Opiparum magnarum opum apparatum. Obescet oberit vel aderit. Obferumenta dicebant, qu;t otierebant. Obsecrare est opem a sacris petere. Obesus pinguis, quasi ob edendum factus. 216 QU. X. 7. FESTI FEAGM. EX APOGR. L. XIV. P. 190 M. 5 Operlat 10 Obnoxius 15 Opilio 20 Opunculo 25 Ohpuviat 30 Obdere 191 PAULI EXCEEPTA. -17 Opertat s*pe operit. Obnoxius poenae obligatus ob delictum. Opilio * genus avis. Opunculo, quod opilionis genus cantus imitatur. Obpuviat verberat, a puviendo, id est feriendo. Unde pucri, quod puviendo coercentur, id est plagis, unde et pnvimejita. Obdere obponere vel operire. 218 QU. X. h. FESTI FKAGM. EX APOGE. L, XIV. P. 190 M. II Ob vos sacro, in quibusdam precationibus est, pro vos obsecro, ut sub vos placo, pro supplico. II Opportune dicitur ab eo , quod uavigantibus 5 maxime utiles optatique sunt portus. jj Obher- bescere, herbam increscere. II Oboritur, nascitur +. nam pryepositionem ob, pro ad , solitam j)oni, testis hic versus: «Tantum gaudium oboriri ex tumultu maximo.w et En- if' nius : « Ob Romam noctu legiones ducere ccepit. » II Obnectere, obligare, maxime in nuptiis fre- quens est. || Observasse dicitur, qui observat, quid cuiusque causa facere debet. Itaque bis + obser- vat, coluisse aliquem dicitur. || Ommentans, 15 Livius in Odyssea.. quom ait: «In Pylum devenies f, aut ibi ommentans», significat obmanens, sed ea significatione, qua saepe fieri dicitur, id enim est mantare. || Ops antiqui dicebant, quem nunc opulentum, ut testimonio est, non solum ei 20 contrarium inops concedit f. ego egens exortus + sum.» || Obsidionalis corona est, qua^ datur imperatori ei, qui ob- sidione liberavit ab hostibus obsessos. ea fit ex gramine viridi fere ex eo loco decerpto, in quo e- 25 rant inclusi. herbam autem victoriie signum fuisse apud antiquos alii quod f exemplis do- cuimus. Qua3 corona magna^ auctoritatis fuit. nam et P. Decio datae duse sunt; una, ab exercitu universo ; altera, ab his qui fuerunt 30 in prsesidio obsessi; et L. Sergio f Dentato, qui A- chilles Romae f existimatus est; ac fertur centies et vicies pro rep. depugnasse, coronis donatus XX VL, in his aureis VIII. civicis XIIII. murali- 191 PAULI EXCERPTA. i219 Ob vos sacro pro vos obsecro, iit snh 1:0.3 plaro pro \ siipplico. Opportune dicitiir ab eo, quocl navigantibus maxime utiles optatique sunt portus, Obherbescere herbam increscere. 5 Oboritur adnascitur. Obnectere obligare. Ops antiqui dicebant opulentum, unde e contrario illOJ)H. I Otosidionalis corona dicebatur, (|u:e ei, qui obses- 10 1 Bos liberasset ab hostibus, dabatur. Ea fiebat ex gra- i mine viridi ex eo loco decerpto, in quo erant inchisi. QufP corona magntfi auctoritatis erat. Civica corona singularis sahitis signum erat; obsidionalis univer- sorum civium servatorum. 15 2^0 QU. X. 9. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XIV. P. 193 M. bus tribus. obsidionali una. Inter obsidionalem et civicam hoc interesse : altera singularis salutis signum est; altera diversorum civium servatorum. II Obstitum Cloatius et Aelius Stilo esse aiunt 5 violatum attactumque de caelo. Cincius quom qui deo deeque f obstiterit, id est qui viderit, quod videri nefas esset. || Obstinato, obfirmato, per- severanti, ut tenere possit, ut Pacuvius : « obstina- ti t exortus f.» ut Accius in Amphitryone : «Ut tam ob- 10 stinato animo confisus tuo.»» Cato iu Q. Ther- mum de X. hominibus: «Rumorem, famem floc- ci fecit capitas f stupris obstinatus, insignibus flagitiis.)» NaBvius in Lycurgo : «Vos qui astatis obstinati.» IJflObstrudant, obsatulent +»>, ab avide truen- 15 do cyngilam f, non sumendo cibum. Unde et obstrudulentum dixit Titinius: «Obstrudulenti aliquid, quod pec- tam sedens, aut luculentaster, aut forma- ster frigidus.»» || Obsidium, tanquam pnesi- 20 dium. subsidium, recte dicitur. cuius etiam auctor C. Laelius pro se apud populum : «Ut inf nobis terra marique simul obsidium facerent.»» Et SaHustius historiarum L : «Magnis operiltus perfectis obsidium coepit per L. Catihnam 25 legatum.»» ||Obstitumt, obilquum. Ennius L XVL : «Montibus obstitis f obstantibus, unde oritur nox.i) et in L. VIIL : «Amphus exaugere obstipo- himve+soHs.» Caecilius in imbresf: «Resupina obsti- tof capitulo sibi ventum facere cuniculaf.» Lucretius : 30 flOmnia mendose fieri, atque obstitaf necesse est.» II Obsahitare, offerre sahitandi gratia dicebant antiqui, ut consalutare, persahitare. 192 PAULI EXCERPTA. ^221 Obstitum violatum. Obstinat obfirmat. Obstmdant avide Irudant. Obstitum oblicum. Obsalutare salutandi gratia offerre. 5222 QV- X. 10. FESTI FRAGM. EX APOGE. L. XIV. P. 193 M. Obsequela 5 OleaqineiH OJentica 10 Olivetam 15 Officiosus 20 OJfucias 25 Offncare Ofectores 80 192 ' PAULI EXCERPTA. ii23 Obsequela oljsequium. Oleagineis coronis rainistri triumphautium ute- bantur, quod Minerva dea belli esse putabatnr. Olentica mali odoris loea. Olivetam dicebant ab oleis, ut a viuo vindemiam. Officiosus ab effieiendo dictus. Offucias * fallacias. Offucare aquam iu fauces obsorbendam dare. Offectores eolorum iufectores. 224 QU- X. 11. FESTI FEACiM. EX APOGE. L. XIV. P- IM M. Oxime ....•• 5 iknifjenoi- 10 Oestrum 15 Oinen 20 Ovem 25 Ovante, 30 Ovalis corojia 19r, PAULI EXCERPTA. 225 Oxime ocissime. Oenigenos imigenitos. Oestrum fnror Graeco vocabiilo. Omen velut oremen, quod fit ore augurium,, quod uon avibus aliove modo fit. Ovem masculino genere dixerunt, ut ovibus duobus non duabus. Ovantes laetantes, ab eo clamore, quem faciunt rede- untes ex pugna victores milites, geminata 0 littera. Ovalis corona est murtea, quam habebant, qui ovan- lo tes introibant, cum bella non erant indicta, aut sine sanguine confecta. lo 226 QU. X. 1-2. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XIV. P. 194 1 II Obvaricator dicebatur, qui cuipiam occurrebat, quo minus rectum iter conficeret. || Oufen- tinit tribus initio causa fuit nomen flu- minis Oufens, quod est in agro Privernate ma- 5 re intra et Taracinam. Lucretius f : «Priverno Oufendinaf venit, fluvioque Oufente.» postea deinde a Censoribus alii quoque diversarum civitatum eidem tribui sunt adscripti. ||0s- cillum Santra dici ait, quod oscillent f , id est 10 inclinent, priecipitesque afferanturl. || Oscillantes, ait Cornificius, ab eo quod eos celeres + sint so- liti personis propter verecundiam, qui eo genere lusus utebantur. Causa autem eius iactationis proditur Latinus rex, qui prffilio, quod eisf 15 fuit adversus Mezentium, Cieritum regem, nusquam apparuerit. iudicatusque sit lup- piter factus Latiaris. Itaque scit eius diesf feriatos liberos servosque requirere eum non so- lum in terris, sed etiam qua videntur cielum 20 posse adiri per oscillationem, velut imaginem quandam vitte humanse, in qua altissima interdum f , infima ad summum efleruntur. atque ideo memoriam quoque redintegrari initio acceptae vitae per motus cunarum lactisque ali- 25 mentum, quia per eos dies feriarum et oseillis mo- veantur, et lactata potione utantur. nec desunt qui exemplum Graecorum secutos putent Italos, quod illi quoque, iniuria interfecto Icaro, f Erigone filia eius do- lore impulsa suspendio perisset, per simulationem 30 ||Ostentum nou solum pro por- tento poni solere, sed etiam participialiter testimonio est Pacuvius in Mediof : «Atque eccum in ipso tempore ostentum 195 PAULT EXCERPTA. 2^7 Obvaricator dicebatur, qui cuipiam occurrebat, quo- minus id rectum iter conficeret. Oufentina tribus ab Oufente* fiuvio dicta. Ostentum ostentatum. 228 QU. X. 13. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XIV. P. 197 M senem." et Accius in Bacchis: «Praesens priesto irridetis nobis stipe f ultro ostentum obtulit. » ||Oscinum tripudiiimf est, quod oris cantu significat quid portendi ; cum 5 cecinit corvus, cornix, noctua, parra, picus. ||Obstinet dicebant antiqui, quod nunc est ostendit; ut in veteribus carminibus : « Sed iam se caelo ce- dens aurora obstinet suum patrem. « || Oscines aves Ap. Claudianus f esse ait, quae ore canentes 10 faciant auspicium, ut corvos, cornix, noctua. autf, quie alis ac volatu ; ut buteo, sanqualis, aquila, inmusulus, vulturius. picam autf Martius, Feroniusque, et parra, et in oscini- bus, et in alitibus habentur. || Ostiam urbem 15 ad exitum Tiberis in mare Huentis Ancus Martius rex condidisse, et feminiuo appel- lasse vocabulo fertur. quod sive ad urbem, sive ad coloniam, quia f postea condita est, refertur : Quodf neutrum certe plura 20 ferri non debet. || Osculana pugna in prover- bio, quo significabatur victos vincere, quia in eadem ... et Valerius Laevinus imperator Eo. a Pyrrho erat victus, et brevi eundem re- gem devicerat Sulpiciof 25 item Imperator noster. eius rei meminit Titinnius hoc modo. «Haec quidem quasi Osculana pugna est secus, quia inf fugere polsi hinc spoha colligantf» Significatur etiam osculo savium, ut Plautus in Nervo- 30 laria : « Osculum sat est osculi mihi qui ambo f mi pater» ; quod inter cognatos, proijinquosque institutum ab antiquis est, maximeque feminas 196 PAULI EXCEEPTA. i39 Oscinum augurium a cantu avium. Ostinet pro ostendit. Oscines aves auspicium ore facientes. Ostia urbs ab exitu Tiberis appellata. ^30 QV- X. 14. FESTI FEAGM. EX APOGR. L. XIV; P. 197 M- 5 Osorem 15 Ollic 25 Obiurgatio PAULI EXCERPTA. 1231 Osorem dixerunt, i|iii aliquem odisset. Ollic illic. Obiurgatio ])ost turpe taetum eastigatio. Monitio vero est- eommissum. 232 QU. X. IB. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XIV. P. 19» M. Ohtrectator 10 15 Obmanens 25 Ofringi . 80 II Optima lex in Magistro populi PAULI EXCERPTA. 1^33 Obtrectator est, qui facit qiiid contra recte tractan- tem. Obmanens ])ro diii mauens, ut permanens. Offringi terra dicitur, cum iterum transverso sulco aratur. lo :284 Qu. X. 15. FESTi feagm. ex apogr. l. XIV. p- lys faciendo, qiii vulgo Dictator apioellatar, quam ple- nissimum posset ius eius esse significabatur, ut fuit Mani Valerii M. F. Volusuinte gentis f, qni pri- mus Magister a populo t creatus est. propter + quam 5 vero provocatio ab eo magistratu ad populum di- cta + est, quse ante non erat, desitum est adici «ut optima lege», ut pote imminuto iure priorum Magistrorum. || Originum libros quod inscripsit Cato, non satis plenum titulum propositis ut+ vi- lu detur amplesus, quando prasgravant ea, quae sunt rerum gestarum P. R. || Optio qui nunc dicitur, antea appellabatur accensus. his + adiu- tor dabatur centurio uti a Trib. Militum. qui ex eo tempore, t quem velint, centurionibus promissum 15 estt etiam nomen ex facto sortitus est. Plau- tus in Asinaria ; «Qua me, qua uxorem, qua tu ser- vum Sauream potes, circumduce, aufer, promitto tibi non obfuturum si id effeceris tibi, optionem sumito Leonidam. » || Obsidionem potius dicendum esse, quam 20 obsidium, adiuvat nos testimonio suo Ennius in Telamone quom ait: «Scibas natum ingenium+ Aia- cem, cui tu obsidionem paras.» Item alio loco : «He- ctor, qui haud cessat obsidionem obducere. || Orare antiquos dixisse pro agere, testimonio sunt, quod f et 25 oratores, et qui nunc quidem legati, tunc ve- ro oratores, quod reip. mandatas partis age- bant; Ennius quoque quom dixit in 1. I. Anna- lium :«Facere t vero quod te cum precibus pater orat.» II Oscos quos dicimus, ait Verrius, Opscos antea dictos, 30 teste Ennio, quom dicat : «De muris rem gerit Opscus.» Adicit etiam, quod stuprum f inconcessse libidinis f ob- scena dicantur, ab eius gentis consuetudine inducta. quod verum esse non satis adducor, quom apud antiquos i99 PAULI EXCEPtPTA. ^35 Orare antiqui dixerunt pro agere. Unde et oratores cansarum actores, et oratores, qui nunc legati, quod reipublicjv mandata peragerent. 236 QU. X. 17. FESTI FRAGM. j:X APOGR, L. XIV. P. 201 M. omnes fere obscene f adiectaf sint, qute mali omiuis habebantur, ut illa Virgilii testis f, ut superiorum auctorum exempla referre non sit necesse, quom ait: «Harpyias obscenas volucres.» 5 et : « Obscenamque famem. » || Ob pr;epositione antiquos usos esse pro acl, testis est Ennius, quom ait L. XIIII. : «Omnes occisi, obcensique iu uocte serena.» id est ac- censi. et in Iphigenia: «Acherontem adibo f, ubi mortis thesauri adiacent'.» Eiusdem antem generis esse 10 ait obferre, obtuHt, obcurrit, oblatus, obiectus : mihi non suis f persuadet. || Osteutum, quo nunc utimur interdum prodigii vice, quin participiali- ter quoque dici solitum sit, nou dubium facit eti- am C. Gracchus de legibus a se promulgatis, quom 15 ait: «Quod unum nobis iu ostentum+. ipsis in usumf adportatur. » || Occisitantur, saepe occiduntur. sic C. Gracchus pro rostris in P. Poi^illium : «Homines li- beri nunc iu oppido occisitantur. » || Osi sunt, ab odio decliuasse autiquos testis est C. Gracchus in ea, quie 20 est de lege Minucia, quom ait : « Mirum si quid his iuiuriff' fit, semper eos osi suut.» quod uuuc quoque cum prsepositione elatum frequeus est, quom dicimus, semper perosi. || Osteude. ostendam : ut permultis aliis exemphs eius generis manifestum est. 25 II Optionatus, ut Decurionatus, Pontificatus dicitur, ut Cato in ea, quam habuit apud equites : «Maiores seor- sum, atque diversum pretium paravere bonis atque strenuis, decurionatus, optionatus, hastas donaticas, aliosque houores.» ||0b os, ad os significat . . . . 30 Item ut superioribus quoque exemphs testatus est. II Obsonitavere saepe obsouavere. Cato in suasione de lege orchia f derogaretur : « Qui antea obsonitavere f : posteacen- tenisf obsonitavere.» II O^" 200 PAULI EXCERPTA. 237 Occisitantur saepe occidiintnr. Osi sunt ut perosi simt dicebatnr. Optionatus* ut decnrioiiatus sive ]3ontiticatns dicitur. Ob os significat ad os. Obsonitavere ssepe obsona^^ere. Signilicat autem 5 convivari. Ostentas siepe ostendis gloriandi cansa. 238 QU. X. 18. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XIV. V. -201 M. tentas, stepe ostendis gloriandi causa. Sed et participialiter id et dici debet, et dictum est feminino genere. 10 20 Opigenam lunonem 200 PAULI EXCEP.PTA. 239 Opigenain lunonem Mati'on;f colebant, quod ferre eam opem in partu la])orantibus credebant. :240 QU. X. 19. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XIV. V. 202 M. 10 15 20 Oletum 35 80 20:^ PAULI EXCERPTA. 241 Oletum stercus humanum. Veranius : « Sacerdotula in sacraiio Martiali fecit oletum.» 16 242 QU. X. i>(). FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XIV. P. 202 M. II Ovibus duabiisf multabantur apud antiquos in mi- noribus delictis, ut in maioribus amb. f. nec bune ultra numerum excedebat multatio : quodf postea quam lere signato iiti civitas coepit. pecoraque miiltaticia 15 incuria corrumj)ebantur, iinde etiam peculatus crimen iisurpari coeptum est, facta «estimatio pecoralis multse et boves centenis assibiis. oves denis testimata-. Inde suprema miilta, id est maxima, appellatiir tria millia ieris. Item vincesis f minoribus delictis. || Olivitam 20 antiqui dicebant, quom olea cogebatiir : iit messem ciim friimenta : aiit vindemiam ciim iivas +. qiiod vocabuliim potius freqiientari debebat, quam nul- lum eius significationis caiisaf haberemus. quam- vis quidam olivitatem meam + dicant. || Oj)- 25 pidorum originem optime refert Cato f . Cicero lib. I. de gloria, eamque appellationem iisiirpatio- nem appellatam+ esse existimat, quod opem darent, adiciens « iit imitetur inertias + Stoicoriim. » || Orcum quem dicimus, ait Verrius ab antiqiiis dictum 30 Uragiim f , qiiod et ii. litterie soniim per o. effereliant : f per c. litterie formam nihilominiis g. iisurpabant. Sed nihil affert exemplorum, ut ita esse credamus : nisi quod his f deus maxime nos urgeat. || Obmo- ^03 PAULI EXCERPTA. 5243 Oppidum clictum est, qiiod opem pr;ybet. Orcus ab urguendo mortem dictus. C enim pro G fre- quenter ponebant antiqui. W- 244 QU. X. -21. PESTI FRAGM. EX APOGR. L. XIV. P. a)5 M. veto, Ijro admoveto dicebatiir apud antiquos, ut alia, qua? relata sunt. || Otfendices ait esse Titius nodos, quibus apex retineatur et remittatur. At Veranius coriola existimat, quse sint in loris apicis, quibus .5 apex retineatur et remittatur, qua ab otfendendo dicantur. nam quom ad mentum perventum sit, offendimentum f . || Olvatum Antistius Labeo ait esse mensune genus. || Occultum offerre f, signilicat sub terram fere f ponere. || Obiacuisse, antea f iacuisse. 10 ||Pneceptat, in saliari carmine est, saepe praeci- pit. II Pa pro parte f ; et po, pro potissimum positum est in saliari carmine. || Promenervat item, pro monet. || Praedotiont f , prasoptant. || Prospices, pro- spice. yPesnis, pennis, ut Casmenas dicebant, pro 15 Camenis: et cfBsnas pro ctenis. jjPolteo pro ulteriore. || Polet, pollet : quia nondum geminabant antiqui consonantis. ||Plisimaf, plurima. ||Pretet + tremonti prietemunt. pe f . || Perfines, perfringas. iJPromerion, prtecijjuum, prajter cieteros meritum. 20 aut pro medium f hoc est participat f ; aut pro indiviso dicimus. || Priviclio es +, privis id est sin- gulis. II Petilam suram, siccam, et substrictam vul- go interpretatur f . Scievola ait ungulam albam equi ita dici. ||Pilumnoe poploe in carmine sali- 25 ari Romani, velut pilis uti assueti: vel quia prje- cipue pellant hostis. || Prtepetes aves quidam dici aiunt, quia secundum auspicium faciant prsetervolantes. alii quod aut ea, qute pnepeta- mus, indicent : aut quod prsetervolent. aut f ex 30 Grreco tractum putant, quod ante conspectum volent nostrum : inejDte s. ex praepositione Latina componen- tef et Grieco vocabulo. ceterum poetie promiscue om- nis aves ita appellant. || Pilare, compilare sunt» 204 PAULI EXCERPTA. ii45 Offendices dicebaut ligatura- uodos, quibus apex retiuebatur. Id cum perveuisset ad meutum, dicebatur offeudimeutum. Praeceptat siepe praecipit. Plisima plurima. Petilam suram siguificat uugulam equi albam. Pilare et coiipilare a Grji-co trahitur. Grieci euim fures philetas dicuut. 246 QXJ. X. 22. FESTI FRAGM. EX APOGE. L. XIV. l'. 205 M. (lui Graecae originis 5 Pilat 10 Pila 15 Pilentum 20 Pilani 25 PeJlicator 30 Pellirem 204 PAULI EXCERPTA. 247 Pilat pilos habere incipit ; alias pro detrahit pilos, a quo (Iqnldti. Pila, quif parietem sustentat, ah obponendo est dicta. PilentiTm vehiculi genus, quo matronae ferebantur. Pilani pilis pugnantes. Pellicator, qui pellicit ad fraudem. Pellirem galerum, quia iiebat ex pelle. 248 QU. X. 23. FESTI FRAGM. EX APOGE. L. XIV. ^- 206 M. 5 Pellexit 10 Pelluviae 15 Pelamys 20 Pellem 25 Pillea Pelta «»7 PAULI EXCERPTA. 249 Pellexit in fraudem induxit. Pelluviae, quibus pedes lavantur, ut malluviae, quibus manus. Pelamys * genus piscis dictum, quod in luto moretur quod Grii^ce dicitur tt-^Xoc.* Pelleni habere Hercules fingitur, ut homines cultus antiqui admoneantur. Lugentes quoque diebus luctus in pellibus sunt. Pillea Castori et Polhici dederuut antiqui, quia Lacones fuerunt, quibus pilleatis miUtare mos est. lo Pelta genus scuti. 250 Qtl. X. -24. FESTI FKAGM. EX APOGR. L. XIV. P. "206 M. II Picati appellantur quidam, quorum pedes formati sunt in speciem sphingum : quod eas Dori licas vo- cant. II Petulanles, efc petulci etiam appellantur, qui 5 protervo impetu, et crebro petunt Ledendi alterius gratia. Ver. in IV. Geor. : «Neque oves hedique + petul- ci tioribus insultent»t: «Cornigeras norunt matres agnique petulci. « Et Afranius in Ida : «No- strum in conventum ut confessumt, ludum lapsumque 10 pAtulcum.» Interdum pro veloce usi videntur antiqui; ut hoc versu intelligi potest : «Exihiit quasi petul- cus quidam, pedibus convibravit. » ||Petrarum genera sunt duo, qiiorum alterum naturale saxum prominens in mare, ciiius Enniiis meminit L. XI.: «Alte 15 delatat ceterisque + ingentibiis tecta.» et Leviust in Centauris: «Ubi ego sgepet petris.» alterum maniifa- ctiim, iit docet AeKiis Galhis : «petra est, qiii locus dextra ac sinistra fornicem expleturusquet ad h- bramentum siimmi fornicis.» || Petissere antiqiii pro 20 petere dicebant, ea quidem forma verbi, qiia sunt lacessere, et incessere. sed, ut mihi videtur, qiiom significabant s;epius petere, et petessant, sa3- piiis petant. jj Petrones riistici fere diciintiir pro- pter vetiistatem, et (|uod deterrima quieque ac 25 praeriiptus . . iam t agri petne vocantiir, iit rupi- ces idem a rupicis t- || Petauristas Lucihiis a pe- tauro appellatos existimare videtur, quom ait: «Siciiti mechanici, ciim alto exiluere petaiiro.» At Aelius Stilo t in iere volent, ciim ait: «Petaurista proprie 30 Grsece ideo qiiod his + :rp6c y.irjy. -sTatat. » || Petoritum, et Gallicum vehiculiim esse, et nomen eiiis di- ctiim esse existimant a niimero IIII rotarum. alii Osce, qiiod hi qiioque petora qiiattiior vocent. ■207 PAULI EXCERPTA. 251 Petrones rustici a petrarum asperitate et duritia dicti. Petoritum vehiculum Gallicum. Alii Osce putant dic- tum, quod hi pitora quattuor appellant : quattuor enim hahet rotas. 1:252 QU. X. 25. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XIV. P. 209 M. alii Gnece, sed aioXr/.wc dictum. ||Petimina in iimeris iumeutorum ulcera, et vulgo appellatf, et Lucilius meminit quom ait: (Ut petimen naso aut lumbos cervicibus tangat.» eo nomine autem, et 5 inter duos armos suis quod est aut nectosf appellari solitum testatur Nievius in descriptione sulLe f , quom ait : oPetimine piscino qui meruerat.» || Pennas antiquos ferturf appellasse peenasf ex Grieco, quod illi TrsTrjva aquae f sunt volucrioraf, dicant. Item easdem 10 pesnas, ut cesnas. || Pictor Zeuxis risui f mortuus, dum ridet effuse pictam a se anum -,'paDv. cur hoc loco relatum sit a Verrio, cum de significatu verborum scribere propositum habuerit, equidem non video, cum versiculos quoque adhfereret tu- 15 lerit f et septos pati : sed f nullius pnptoris + pra^- texto nomine : qui tamen sunt hi. "Nam quid mo- di facturus risu denique ? nisi pictor fieri vult, qui risu mortuus est. »» || Picta quse nunc toga dicitur, purpurea ante vocitata est, eaque erat sine pictu- 20 ra. eius rei argumentum est pictumf in iede Vertumni, et Consi, quarum in altera M. Fulvius Flaccus, in altera T. f Papirius Cursor triumphantes ita picti sunt. Tunica autem palmata a latitu- dine clavorum dicebalnr, qu;e nunc a genere pi- 25 cturae appellatur. ||Impetum, industrium, indul- gentem perinde composita ait Verrius, atque impune, et immunis : mihi non satis persuadet. II Pietati aedem consecratam ab Acillo f aiunt eo loco quo quondam mulier liabitaverit, quae 30 patrem suum inclusum carcere mammis su- is clam aluerit: ob hoc factum, impunitus + ei concessa est. ||Picum avem quidam dictum putant a Pico rege Aboriginum, 208 PAULI EXCERPTA. 253 Petimina in hiimeris iiimentorum ulcerti. Picta ({iiae nnnc toga dicitiir, ante vocabatnr parpurca eaque erat sine jDictura. Pietatem ut deos ceteros colebant Romani. 254- QU. X. -26. FESTI FEAGM. EX APOGK. L. XIV. P. "209 M. quo dissolutus sit + 5 Pendere poenaH 10 Fenetralia 15 20 Feniculi 25 Fenetrare iOH PAITLI EXCERPTA. ^55 Pendere poenas solvere signiticat, ab eo, quod ;ere gravi cum uterentur Eomani, penso eo, non numerato debitum solvebant : unde etiam pcn.sioiws dictse. Penetralia sunt penatium deorum sacraria. Peniculi spongiie long;e propter similitudinem cau- darum appeUat^e. Pencs enim vocabantur caudie. \ Penetrare penitus intrare. 256 QU- X. 27. FESTI FEAGM. EX APOGE. L. XIV. P- 210 M Pennatas 5 10 Fenora 15 20 LL XV. INCIPFL 25 30 Peiitathlum 211 PAULI EXCEEPTA. 257 Pennatas mpennatasque agnas in Saliari carmine spicas signiticat ciim aristis, et alias sine aristis : agnas novas voluit intellegi. Penora dicuntur res necessariae acl victum eotidianum, et locus eorum jjeiiarlus. Pentatlilum * antiqui quinquartium dixerunt. Id au- tem genus exercitationis ex his quinque artibus con- stat, iactu disci, eursu, saltu, iaculatione, luctatione. 17 258 QU. X. 28. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XV. P. "210 ] II Piscatoriura les vetusto more appellatur, quod in monte Albano datur pro piscibus. || Pedam vestigium humani pra^cipue pedis appellasse anti- quos in commentariis quibusdam inveniri solet. 5 II Pescia in saliari carmine Aelius Stilo dici ait capitia ex pellibus agninis facta, quod Grieci pelles vocent pesce neutro genere pluraliter.||Pestiferumfulgurdicitur quo mcrs exiliumve significari solet. || Pisali- tem f appellat Nievius Pantaleontem, id est e Pisis 10 oriundum tyrannum, cum alioqui inde profecti nunc Pisani dicantur. || Pedibus obsitum, id est pediculis, Titinius pedicosum appellat hoc modo : «Eus detrudetur pedicosus, squalidus. » Pedes autem pro pediculis, sic Plautus refert in Curculione : iF, «Item genusf inter homines meo quidem animo, ut muscte, culices, cimices, pedesque, pulicesque.» et Livius in Gladiolo : «Pulices ne. an cimices, an pedes, responde mihi.» et Lucilius : «Ubi me vidit, caput scabit, pedes legit. » ||Pesestas inter alia, qu;e ao si + inter precationem dicuntur, cum fundus lustratur, significare videtur pestilentiam, ut intelligi ex I ceteris possuntf, quom dicitur : «Avertas morbum, mor- tem, labem, nebulam, impetiginem.» || Pedum baculi genus incurvum, ut Vir. in Buc. quom ait : 25 «At tu sume pedum, quod me cum siepe rogaret.» II «Pedem struit» in XIL significat fugit, ut ait Ser. Sulpicius. || Pistum pisendo perpolitum f antiqui frequentius usurpabant, quam nunc I nos dicimus. ||Pedarium Senatorem signifi- 30 cat Lucilius, quom ait: «Agipesf vocem mittere coepit,» qui ita appellatur, quia tacitus trans- eundo ad eum, cuius sententiam probat, quid sentiat, indicat. ||PJscatorii ludi vocantur. m PAULI EXCEKPTA. 259 Pedam vestigium humanum appellabant. Pisatilem Nievius dixit e Pisis oriundum. Pedes dicuntur, quos deminutive pediculos dicimus. \ Ab his j)('dic(m* appellantur, ut est illud: «Pedico- ' SU8,* squalidus ubi me vidit, caput scabit, pedes legit. ^ Pesestas dicebatur pestilentia. Pedum baculi genus incurvum. Vergilius : « At tu sume pedum.)) Pedem struit dicebant pro eo, quod est fugit. Piscatorii ludi dicebantur, qui tiebant pro quitstu lo piscantium. 17^^ 260 QIT. X. 2'J. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XV. P. 213 M, qui mense Iimio trans Tiberim fieri solent pro quiestu piscantium. || Piscinge publicie bodieque nomen manet, ipsa nou extat. ad quam et natatum, et exercitationis alioqui causa veniebat populus. Unde 5 Lucilius ait : «Pro + obtuso ore pugil, pisciniensis f reses.» IJPectenatum tectum dicitur a similitudine pecti- nis in duas partes divisum +, ut testudinatum in quattuor. || Piaricos f velut proprio verbo, ait Verrius qui parum sint t animati, cum mentis suae 10 non sunt, per qutedam verba liberantur incommo- do. llPignosa, pignora, eo modo, quo Valesii, Ause- lii, pinosi, palisif dicebantur. II Pectuscum Palati dicta est ea regio Urbis, quam Eomulus obversam posuit, ea parte, in qua plu- 15 rimum erat agri Eomani ad mare versus, et quiaf mollissime adibatur Urbs, cum Etruscorum agrum a Komano Tyberis discluderet, ceterie \-icina:' ci- vitates colles aliquos haberent oppositos. ||Pecula- tus est nunc quidem qualecunque publicum furtum, 20 sed inductum est a pecore, ut pecunia quoque ipsa. lamf etiam noxii pecore multabantur, quia neque aeris adhuc, neque argenti erat copia, Itaque su- prema multa etiam nunc appellaturf. H -P'" atrix 25 . . . quam quidam simulatricem f, alii sagam, ahi expiatricem vocant; et piamenta, quibus utitur+ ex- piando, alii purgamenta. ||Piacularis porta appellatur ut ait Cloatius, cum ex sacro + per ali- 80 quem piaculo solvitur, ut+ aliqua piandi propitian- dique causa immolantur. || Pigere interdum pro tar- dari, interdum pro poenitere poni solet. || Pangere, iigere. unde plantae pangi dicuntur, cum in 2^2 PAULI EXCERPTA. 261 Pectenatum tectum dicitur a similitudiue i^ectinis in duas partes devexum, ut trstudwatnm in quattuor. Peculatus furtum puhlicum a pecore dictum, sicut et pecunia, eo quod antiqui Komanorinn nihil pr;eter pecora hal>el)ant. Piatrix dicebatur sacerdos, qua' expiare erat solita, quam alii saijuvi vocabant. Flamcnta quoque diceban- tur, quibus ntebantur in expiando. Piacularis porta Eomae dicta propter aliqua piacula, quie ibidem fiebant. lo Pigere interdum pro tardari, interdum pro poenitere poni solet. Pangere figere, unde plantae pangi dicuntur, cum in terram demittuntur* ; inde etiam versus pangi vel figi in cera dicuntur. le 526:2 QTJ. X. :U FESTI FRA(tM. EX APOGR. L. XV. P. 213 M, terram demittuntur 5 F(;qasid('.s 10 Fipatio 15 Fimpkide.s 2U Fitpit 35 Ficma PAULI EXCERPTA. !263 Pegasides* Miis;e dictae simt a fonte, qiiem Pegasus ictuungiilielingitiiraperiiisse. 01) quamcausametGrap- ce appellatie sunt i:r:roxpf^vat. Pipatio claraor plorantis lingua Oscorum. Pimpleides Musa? a fonte Macedonife dictse propter 5 liquoris eius unicam subtilitatem. Petissere petere. Pitpit Osce quicquid. Picena regio, in qua est Asculum, dicta, quod Sabiui cum Asculum proHciscerentur, in vexillo eorum 10 picus consederit. * 264 QU. X. 81. FESTI FRAGM. EX APOtrR. L. XV. P. 214 M. 5 Fcrdituni 10 Ferhitert' 15 Ferqere Fergite 25 Perqrdcari 30 PeDnisHvs . . aries 2in PAULI EXCERPTA. 265 Perditum est, quod interit et recuperari uon potest. Perbitere Plautus pro perire posuit. Pergere dicebant expergefacere. Pergite agite. Vergilius : «Pergite Pierides.» Pergr^cari " est einilis et potationibus inservii-e. 5 Titinuius : dHominem inprobum, nunc ruri pergne- catur. » Permissus appellatur aries, qui anuis conpluribus tonsus non est. i26G QU. X. 3-i. FESTl FKAGJI. EX APOGK. L. XV. P. 214 M. ||Per- miitatur id proj^rie dici videtur, quod ex alio loco in alium transfertur. at commutatur, quom aliud pro alio substituitur. Sed ea iam eonfuse in usu 5 sunt. II Pierides Musft' propter amoenitatem ac solitudinem Pierii montis dictie videntur, quo + ea:' secretis locis propter studia liberalia delectentur. II Perconctatio pro interrogatione dicta videtur ex nautico usu, qui a conto pertentant, cogno- 10 scuntque navigantes aqute altitudinem. ob quam causam ait Verrius etiam secundam syllabam j)er 0. solere scribi. mihi id falsum videtur : nam est illa percunctatio, quod is, qui curiose quid interrogat, per- cunctari sit +, ut recte per u. litteram scribatur. || Per- 15 fugam Gallus Aelius ait, qui liber, aut servus, aut hostis + sui+ volantate ad hostes transierit, qui i- dem dicitur transfuga, quanquam sunt qui credant, perfugam esse non tam (|ui alios fugiat, quam qui ol) spem commodorum ad quempiam perfugiat. 20 yPerfacul antiqui, et per se facul dicebant, quod nunc facile dicimus ; inde permansit in cousuetudine facultas. ||Peremptalia fulgura Grapus f ait vocari, quie superiora fulgura ut+ portenta vi sua peremant duobus modis. 25 prioribus toUendis, aut maiore manubia, ut tertia secundae, secunda primae cedtt. nam ut omniat superentur fulgure, sic ictum fulgur + manubiis vinci. || Perediam et bi- besiam Plautus linxit sua consuetudine, cum in- 30 teUigi voluit cupiditatem edendi et bibendi. yPeremere Cincius in lib. de verbis priscis a- it significare idem, quod prohibere : at Cato in H. qui est de re militari pro viciare usus est I 215 PArLI EXCEEPTA. i67 Pierides Musae a Pierio monte dictie sunt. Percontatlo videtm- dicta ex nsu nautico, quia aquit altitudinem conto ijertemptant. Alii volunt percunc- tationem dici, quod scilicet is, qui curiosus est, per cuncta interroget. Perfuga et transfaga dicitur, quod ad hostes per- fugiat et transfugiat. Perfacul et per se facul" antiqui dicebant, quod nunc lo facile et perfacile dicimus ; unde permansit in con- suetudine facidtas. Perediam et bibesiam Plautus cum dixit. intellegi voluit cupiditatem edendi et bibendi. Peremere alii posuerunt pro prohibere. alii pro vitiare. 268 QU. XI. 1. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XV. V. "217 M. est, cum ait, cum magistratus nihil audeut im- perare, ne quid consul auspici ijeremat. ||Perihodos dicitur et in carmine lyrico i^ars quae- dam et in soluta oratione verbis circumseril)- 5 ta sententia, et in gymnicis certaminil)us l^erihodon ncisse dicitur, qui Pythia, Isthmia, Nemea, Olympia vicit a circumitu eorum spectaculorum. || Perepta f et interempta pro inper- fectis t poni solet a poetis. Lucretius : «Cum cor- 10 pus simulatque animi natura i^erempta.» ||Perpe- tem pro perpetuo dixerunt poetae. Pacuius f in Tliona : «Fac ut coepisti. hanc operam mihi des perpetem oculis traxerim f . » || Persillum vocant sacerdo- tes rudiculum + picatum, quo + unguine Flamen 16 Portunalis arm f Quirini unguet. || Persicum portum Plautus cum ait, mare Eubolcum f vi- detur significare, quod in eo classis Persarum dicitur stetisse, non procul a Thebis. || Personata fabula quiedamnt^ ut f inscribitur, quam putant quidam 20 primumf a j^ersonatis histrionibus. sed cum post multos annos f comodi f et tragoedi personas + uti coeperunt, verisimilius est eam fabulam propter inopiam comoedorum actam novam per Atella- nos, qui proprie f vocantur personati, quia ius est 25 is non cogi in scenam + ponere personam, quod cete- ris histrionibus pati necesse est. || Persicus f per- acutum significare videtur, ut Plautus : «Nihil de conciliaresibus f nisiqui f persicus f sapis. » Nie vius : «Et qui fuerit persicus + carpenti adstratio f. » || Perpetat f 30 peragit, perficit. Pacuius f in Teucro : «Neque perpe- trare precibus inpetria quidetinni patrisf Spartam rejjonaref instat, id si perpetrat. » quo etiam sine praepositione usi sunt, quod conver- 2I»5 PAULI EXCERPTA. di'^) Perpetem pro peipetno dixerunt poeta Persillum clicebant vmb quoddam picatum, in quo erat unguentum, unde arma Quirini unguel)antur, Persicum portum mare Euboicum, * quod in eo steterit classis Persarum. Persicum dixit Plautus peracutum. Perpetat peragit, perficit. 270 QU. XI. i. FESTIFKAGM. E COD. FARN. L. XV, P. -217 M. sum iam || Per/nilit . . . inpulit • do me })('!' licet c II Pnii- 5 sum di qui pau/ II Puteum iude II PntimlfKs .... pellatos, iK is fueri^ extra p . inde p los Aeliu familias 15 vilia proicrr ea putesce || Viitiun .... antiquos, dicisum f est iV/ nificif ait. HQquc 20 in alexandro t . . : amidio purus \)iit sycoi)hanta est» quo certior sc putatum dici so 25 ta id est pura fact^ dibus rettulit || Pittitium tior est barbaro.» ad f Hercul^ rit millibus aeris gra . 80 servos publicos + P. it* XXX, cum eius famil II Pubes adulescens, catur, cui contrarium -im PAIILI EXCERPTA. 5271 Perpulit persuasit, impiilit. Pertisum pro pertftsum dixeruut. Puticiili suut appellati, quod vetustissimum geuus sepulturfe in puteis* fuerit, et dicti puticuli, quia ibi cadavera putescereut. Putus antiqui dicebant pro puro, unde putata' vites et arbores, quod decisis inpedimentis remanerent pu- rie. Aurum quoque putatum dici solet, id est expurga- tum, et ratio putata, id est pura facta. Putitium Plautus dixit pro stulto. Pubes adulescens, quin etiam et plurium numerus eiusdem aetatis. 27:2 Qr. XI. 8. FESTI FEAtiM. E COD. F.\EN. L. XV. V. ^18 M. dici solet. II Fiiteolos Idas pu- /(«dem ver- 5 cum autem is vio- illus \\Fu(jmis tione WFefiasiini .... alatum 10 ulam su- ^jv/ditur. sed ersus alia Lucvna^ luno t formon- 1.5 II Prospera ne, deelina- II Fmcidanm . . . ucta syllaba ut ait L. Cin- miliie pur- 20 cidanea dicitur. quod genus hostise quod cidarium appellabat: (^atur ex tribus pu- is, cuni tribus liba- 25 \\Foriciam . . . iaciam maxime seudolo : «atque in intebea + loci.» isque quod consecran contm, it f consumi 30 ut Verrlus eo- rum. sint dicta libe- arbitratur ob eam cau- culo +, quia prophana ea 219 PAULI EXCERPTA. i273 Puteolos dictos piitant ab aqiiS:' calicl:e piitore, qiiirlam a multitiidine pnteornm eariindem aquariim gratia factorum. Pugnus a punetione, id est percussu dicitur. Prsecidaneam porcam dicebant, quam immolare erant soliti antequam novam frugem prasciderent. Poriciam porro iaciam. 18 274 QtT. XI. 4. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XV. P. ^218 M. quoque id est deo dictaf, consume estf necesse, cuius opinionem, neque in hoc, neque in aliis compluribus refutare minime f necesse est, cum propositum ha- . beam ex tanto librorum eius uumero intermortua 5 iam et sepulta verba, atque ipso seepe contitente nulHus usus aut auctoritatis preteriref, et reliqua quam brevissime redigere in libros admodum paucos. ea autem, de quibus dissentio, et aperte et breviter, ut siero f , scribta in his libris 10 meis invenientur. inscribuntur «priscorum ver- borum cum exemplis. » ||Porigam dixisse antiqui videntur pro porrigam, propter morem non geminan- darum litterarum, ducto verbo a porro regam. aut si+ id Irivolum videtur, cum aperte ecivoregiu + 15 tractum sit. sed antiqui etiam porgam dixerunt pro por- rigam. ||Porcie appellantur rari sulci, qui dicunturt aquae derivandie gratia, dicti quod porcant, id est prohibentf aquam frumentis nocere : nam crebrio- res sulci limi + vocantur. || Post liminium f recep- 20 tum, Gallius f Aelius in libro primo significatio- num, quae ad ius pertinent, ait esse eum, qui liber, ex qua civitate in aham civitatem abierat, in eandem civitatem redit eo iure, quod constitutum est de post hminis f : itemque f servos a nobis in hos- 25 tium potestatem pervenit, postea ad nos redit in eius i^otestatem, cuius antea fuit, iure post limini. equi et muH et navis eadem ratio est post hminium f reciptum is f quae sirvi f . quie genera rerum ab hostibus ad nos post hminiumf redeunt, 30 eadem genera rerumf nobis ad hostis redu*e pos- sunt. cum popuHs Hberis et cum foederatis et cum regibus post Hminium f nobis est ita, uti cum hostibus. qu8e nationes in opinione f nostra sunt, cum his PAIiLI EXCERPTA. 275 Porcse iu agris sunt dictft, quod porcant, id estprohi- beant aquam frumentis nocere. Nam crebriores sulci limi solent vocari. Post liminium receptus dicitur is, qui extra limiua, lioc est terminos provinciie, captus fuerat, rursus ad propria revertitur. 18=' 276 PAULI EXCERPTA EX LIB. POMP. FESTI -m . Posticum ostiiim dicitur in posteriore parte aediiim. Ceterum antiqui etiam vicinum habitantem ad poste- liorem j)artem sedium sic appellarunt. Deniqiie et quie ante nos sunt antica, et quse j)ost nos mni postica dicuntur, et dexteram anticam, sinistram posticavi dicimiis. Sic etiam ea cteli pars, qiia? sole inlustratur ad meiidiem, antica nominatiir, qiiie ad septentrio- nem, postica ; riirsumque dividiintur in diias partes, orientem atqiie occidentem. 10 Palatium, id est mous Kom«, appellatus est, qiiod ibi pecus pascens balare consueverit, vel quod palare, idi est errare, ibi peciides solerent ; alii quod ibiHyper- boreitiliaPalantobabitaverit^quafexHerculeLatiniim peperit; alii eiindem, quod Pallas ibi sepultus sit, 15 .estimant appellari. [ Palmites vitium sarmenta ajjpellantur, qiiod in 1 modum palmarum humanarum virgulas quasi digitos . edunt. \ Palmulas appellantiir remi a simiHtudine manus 20 humanie. PaUas Minerva dicta est qiiod Pallantem Gigantem interfecerit, vel, sicut i3utabant,qiiodinPallantepahide nata est. Pappi carduoriim liores. Lucretiiis: «Vestem nec 25 phimas aviiim papposqiie volantes.)) PapiUae capitiila mammarum dictie, qiiod papiilarum sint similes. Pauperies damniim dicitur, qiiod quadrupes facit. Palpari blandiri. 80 Pauciens dicebant pro raro. Titinniiis : «Uxorem paii- ciens videbo.» [ Panus facit deminutivum panucula. Pandana porta dicta est Eomte, quod semper pateret. 220-^2^21 DE SiaNIFICATIONE VERBORr^M. 277 Pandiculari dicuntur, qui toto corpore oscitantes * | exteuduntur, eo quod pandi fiunt. Pandicularis dicebatur dies idem et coiinnunicarim, in quo omnibus dis communiter sacrificabatur. Pancarpiae dicuntur corome ex vario genere florum 5 facta^ Panibus redimibant caput equi immolati idibus Octo- bribus in campo Martio, quia id sacrificium fiebat oli frugum eventum, et equus potius quam bos immola- batur, quod hic bello, bos frugil)us pariendis est 10 aptus. ■;2! Patulum bovem Plautus appellat, cuius cornua di- versa sunt ac late pateant. Patagium est, quod ad summam tunicam adsui solet, qu;e et patarjidtn dicitur, et pafafiiarii qui eiusmodi 15 faciunt. Patagus morbi genus. Patricius vicus Eomae dictus eo, quod ibi patricii babitaverunt, iubente Servio Tullio, ut, si quid moli- rentur adversus ipsum, ex locis superioribus ol)prime- rentur. Pagani a pagis dicti. Pagi dicti a fontibus, quod eadem aqua uterentur. Aqute enim lingua Dorica Tur[y.i appellantur. Paginge dictie, quod in libris suam quteque obtiueant regionem, ut pagi ; vel a pangendo, quod in illis versus panguntur, id est figuntur. Parens vulgo pater aut mater appellatur, sed iuris prudentes avos et proavos, avias et proavias parentum nomine appellari dicunt. Parere oboedire. Parret significat apparebit. Paribus equis, id est duobus, Komani utebantur m 1278 PAULI EXCERPTA EX LIB. POMP. FESTI 2:21—122-2 proelio, ut sudante altero trausirent in siccum. Fara- rimii its appellabatur id, quod equitibus duplex pro binis equis dabatur. Parricidi* quaestores appellabantur, qui solebant 5 creari causa rerum capitalium quaerendarum. Nam parricida non utique is, qui parentem occidisset, dice- batur, sed qualemcumque bominem indemnatum. Ita fuisse indicat lex Num;e Pompili regis his composita verbis: «Si qui hominem liberum dolo sciens morti 10 duit, paricidas esto.» Parumper significat paulisper, quasi perparvum, hoc est valde parvum ; refertur autem ad tempus. Parasangae apud Persas viarum mensur;e. Psenuria* est id, quod paene minus sit, quam ne- 15 cesse est. Pselices * nunc quidem appellantur alienis succum- bentes non solum femin;e, sed etiam mares. Antiqui proprie eam p^eHcem* nomiuabant, quit uxorem ha- benti nubebat. Cui generi mulierum etiam poeua con- 2(1 stituta est a Numa Pompilio hac lege : «Paelex* aram lunonis ne tangito ; si tanj^et, lunoni * crinibus demis- sis agnum feminam Ciedito.» Paedidos* sordidos significat atque obsoletos.Tractum vocabuhim a Gra^co, quia -aiosc, id est pueri, tahs 25 sint aetatis, ut a sordibus nesciant abstinere. Paeana * Apolhnem vocaverunt, quod sagittarum ictu eum nocere putabant. Est enim -aisiv ferire. Alii, quod remedians morbis finem faceret tahs gravi- tatis. m Paeligni* ex Ihyrico orti. Inde euim profecti ductu Vol- simi regis, cui cognomen fuit LucuUo,* partem Itah;e occuparunt. Huius fuerunt nepotes Pacinus, a quo Pacinates, et PaeHcus*, a quo P;eUgni*. 2o2c2_jj:-; y>E significatione vekboeum. :279 Pales dicebatur dea pastorum, cuius festa Falilia* dicebantur; vel, ut alii volunt, dicta Parilia, quod pro partu pecoris eidem sacra fiebant. Partus et pro nascendo ponitur et pro parato. Njevius : «Male parta male dilal)untur. »>* g Parones uavium genus, ad cuius similitudinem iiiijo- juiro vocatur. Passer niarinus,quem vocat vulgus strathocamdiuii*. Parcito linguam in sacrificiis dicebatur, id est co^- rceto, contineto, taceto. lo Pastillus forma parvi panis utique deminutivum est ; a pane. ^ Passales et oves et gallinie appellantur, quod passim pascuntur. 223 Phascolia* appellant Gntci, quas vulgus jDeras* vocat. 15 Prsetoria cohors est dicta, quod a prstore non dis- cedebat. Scipio enim Africanus primus fortissimum quemque delegit, qui ab eo in ])ello non discederent et cetero munere militi;e vacarent et sesquiplex stipen- dium acciperent. 20 Prorsum ponebant pro recto. Prandium ex Gr 1)E SIGNIFICATIONE VEKBOEUM. 281 Promiscam dicebant pro loromisciie. Promonstra prodigia. Primordia principia. Promulgari leges dicimtur, cum primum iu vulgus eduntur, quasi provulgari. 5 Promulco agi dicitur navis, cum scapha * ducitur fune. Principalis castrorum porta nominatur, quod in eo loco est, in quo principes ordines tendunt. Praenominibus feminas esse appellatas testimonio 10 sunt C;ncilia et Taracia, quai' ambie Gaiiv solitie sint appellari, pari modo Lucia et Titia. Prymesius palus, ad quem funis nauticus religatur, quem alii tosillam dicunt. Procare poscere. Unde procaccn meretrices ab assidue is poscendo, et jrroci uxorem poscentes in matrimonium. •22fi Procellunt procumbunt. Proculum inter cognomina eum dicimt, qui natus est patre peregrinante a patria procul. Prociilos sunt qui credant ideo dictos, quia patribus senibus quasi pro- i^o cul progressis ietate nati sunt. Procapis progenies, quie ab uno capite procedit. Procincta classis dicebatur, cum exercitus cinctus erat Gabino cinctu confestim pugnaturus. Vetustius enim fuit multitudinem hominum, quam navium, 25 classem appellari. Procitant provocitant. Citare enim vocitare est, vmde proccf ct procict. Procat dicebant j)ro poscit. Procalare provocare ex Gneco v.aXsiy, id est vocare. 30 Unde kaleiuhi', caluiririia, caloncn et cacula' et calatorcs. Procera prohxa et in longum producta, quasi ex cera ob eius facilitatem. 28:^ PAULI EXCERPTA EX LIB. POMP. FESTI -l->5—im Procitum testamentuin dicebatur velut procatum,* j)rovocatuni, id est irritum ac ruptum. Procitum, cum prima syllaba corripitur, significat petitum. Livius : «Matrem procitum plurimi vene- 5 runt.»> Procestria dicuntur, 4110 proceditur in muro. Aelius procestria ;edificia dixit esse extra portam ; Artorius procastria, cpiie sunt ante castra, Etiam qui non ha- bent castra, propugnacula, (juibus pro castris utuntm', i'J tedificant. Prosapia progenies, id est porro sparsis et quasi iactis liberis, quia siiparc * significat iacere et disicere. Prosicium, quod pnesecatum proicitur. Prosequium a -pvoHequendo, obscquium ab obsequendo 226 15 dicuntur. Prosedas meretrices Plautus appellat, qu;e ante sta- bula sedeant. Esedem etpwstibula. Pro sententia mc si dicatur in sententia, ut^^ro rostris, id est in rostris. 20 Prosumia genus navigii speculatorium parvum. Prosita proposita. Privos privasque antiqui dicebant pro singulis. Ob quam causam et privata dicuntur, quie uniuscuiusque sint ; hinc et privilegium et privatus ; dicimus tamen 2r, et privatum, cui quid est ademptum. PrivignUs dictus, quod, ante quam mater secundo nuberet, est progenitus. Pri enim antiqui pro pne dixerunt. Prsevaricatores a pnetergrediendo sunt vocati. 311 Prisci Latini proprie appellati sunt hi, qui, prius- quam conderetur Koma, fuerunt. Priscus Tarquinius est dictus, quia prius iuit, quam Superbus Tarquinius. 2iJ6— *27 DE SIGNIFICATIONE VERBOKUM. i283 Pristinnm ab eo venit, quod est piius ; pari modo et prior, Proletarium capite ceusum, dictum quod ex his civi- ] tas coustet, quasi prolis* progeuie ; idem et prohianci. \ Procitaref siepe prolicere, id est producere. 5 Prologium principium, proloquium. Pacuvius : «(^)uid est? Nam me exanimasti prologio tuo.» Prolugere dicuntur, qui solito diutius lugent. Proeliares dies appeliantur, quibus fas est hostem bello lacessere. Erant enim quaedam feria' publicae, 10 quilnis nefas fuit id facere. Provinciae appellantur, quod popuhis Komanus eas provicit, id est ante vicit. Protinam protinus. Terentius : «Protinam me coici- am in pedes.») 15 Pruina dicta, quod fruges ac virgulta perurat. Prugnum pronum. 227 Propages progenies a propagando, ut faciunt rustici, cuui vitem vetulam subprimunt, ut ex una plures faciant. ai» Propetrare mandare, quid perliciatur; nam //;//>r- trarc est exorare et pcrpctrarc. perlicere. Propudium dicebant, cum maledicto nudare turpi- tudinem volebant, quasi porro pudendam. Quidam propudium putant dici,a quo pudor et pudicitia procul 25 sint. EX FAKNEHIANO POMPEI FEHTI CODICE HIC EXCIDERUNT SEX FOLIA, QU, E HIS PAULI EXCERPTIS KESPONDEBANT. 284 QU. XI. i'J. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVI. V. 229 M. procul sint. || Provorsiim fulgur appellatur, quod igno- ratur noctu an interdiu sit factum. itaque lovi ful- guri et Summano fit, quod diurna lovis, nocturna Summani fulgura habentur. || Propatulum late 5 patens atque apertum, et patuli boves, quorum cornua in diversum super modum patent. || Propriassit pro- prium fecerit. j| Properus antiquos dixisse, pro ce- ler , testimonio est qualitatis adverbium, quod est propere. || Prophetas in Adrasto lulius nominat 10 antistites fanorum, oraculorumque interpretes ; «cum capi- ta viridi lauro velare inperant prophetae, saucta ita t caste qui purant sacra. » || Propter viam fit sacri- ficium, quod est proficiscendi gratia, HercuH aut Sanco qui scihcet idem est deus. || Prodigia quod prodicuntf fu- 15 tura, permutatione g. litterje, nam qute nunc c. appellatur, ab antiquis g. vocabatur. || Produit, porro dederit, ut est in lege Censoria : «porti- cum sartam tectamque habeto, prodito.» ahas prodiderit. II Prodegeris, consumpseris , perdideris , ut Cieci- 20 lius in Hvmni f : «prodigere est, cum nihil habeas, te inridierf.» et Plautus in Nervolaria : «producta- pro- digium f esse m. f amatorem addecet. » || Prodinunt prodeunt, ut Ennius Annah. L. HI. : «prodinunt famuh, tum candida lumina hicent.» || Probrum, 25 stuprum, riagitium, ut Accius in Hellenibus : «qui nisi probrum, omnia aha indehcta estimant f.» Ciecihus in Davo : «ea tum conpressa parit huic puerum, sibi probrum.» || Probri f, vehit prohibi, qui se dehquendo f prohibent. || Prodigiatores harispices, prodigiorum 80 interpretes. || Prodita f , memoriee porro dat, et fahit, item ex interiore k)CO procedit. item perdit, ut Ennius L. XYL ; «non in sperando cu- pide rem prodere summam.» || Punicum quod appellatur 228 PAULI EXCEEPTA. 285 Propatuln.m late paten« atque apertum, et iJ((tidiho- ves, quornm cornua in diversum patent. Propems celer, unde adverbium propere. Prophetas dicel)ant veteres antistites fanorum oracu- lorumque interpretes. 5 Profecturi viam Herculi aut Sanco sacrilicahant. Prodigere est consumere, unde et prodifius fit. Prodinunt prodeunt. Ennius : ( Punicum genus libi translatum a Poenis. Id etiam appellabant/}ro/v/////,* quia erat ceteris suavissimum. ^ 286 yi'. XI. W. FESTI FRAGM. E COD. FARN, L. XVI. 1'. iJJ<.i M. genus latum quia us no II Pro 5 sto II Profieneriim app ........ pell II Profaimm Liv blici 10 bea iionem || Pro plifi ca, pro/> tate 15 nuit ucl alio alias pro a in Melani mani oinu + 2(1 Plautus in Condali(> pro hostio. alia.s pro bam et capillum. || Profundum altum est ac fund?/w in Medo ; «neci 2.5 II Profesti dies di divini. Cecilius + in sti tantundem in Privigno : ae II Profusus super mo 30 Terentius in Ade at, nihil ad me Alias et+ Pacuius + in Teuc ro oecistians + rua • 2^H PAULI EXCERPTA. ::^87 Pro sigaiticat iu, ut pro rostris, pro ;yde. pro tribuuali. Progenerum appellat avus ueptis su;e virum. Profanum quod uon est sacrum. Plautus : «Sacrum au profanum habeas, parvi j)enditur.» Pro ponitur etiam pro amplificando ac palam faciendo, ut prodi, provoca, protrahe, propelle ; alias pro privan- di facultate, ut in propudio, prohibendo, quia utrum- que abnuit in his esse pudorem potestatemque : alias aliud alio, ut pro* pecunia, pro pr;edio, consule ; alias pro admiratione, ut pro luppiter ; alias pro ante, ut pro ostio ; alias pro in, ut * promittere barbam et capillum. Profundum quod longe habet fundum. Profesti dies procul a reUgione numiuis diviui. Profusus super modum sumptuosus. Terentius : «Pro- n fundat, perdat, pereat, uihil ad me attinere. AHas ab- iectus iacens. Pacuvius : « Profusus gemitu murmuro.» 288 QU. XI. Sl. FESTl FEAGM. E COD. FAEN. L. XVI. V. i30 M. ciint . rta II Flauti ............. n- ntur 5 (jiise (' imi ui . cis 10 II Pldiitd' e sunt, . . . . . . . causa . . . II Flanca b (juam (libus \\FlaiiHtri(iii ...... cebant 1.5 ....... euer- id (|Uod . . . pidicus um perculi. II Fkbeiim nem licet ca- 20 ... generis est sto nomine. II Flutn . do intentae, . . . . opus facientibus nunc etiam tabu- 2.5 ;?omine dicun- . . . II Flehn q plebeiscito . suliragiuin tu- sunt constitu- '. unt, qui una cum 30 ente j^lebe a pa- . . . . II Fkb('ias ..... vas vocant nos- as esse, etf septem ferun- mus a genere ma- 23t PAULI EXCERPTA. :289 Plauti appellantur canes, quorum aures languidae sunt ac flaccidae et latius videntur patere. Plantae semina holerum, quod plana sunt, ut appel- lantur etiam ex simili plantae nostrorum pedum. Plancae tabulae planae, ob quam causam et planci appellantur, qui supra modum pedibus planis sunt. Plebeium magistratum neminem capere licet, nisi qui ex plebe est. Plutei crates corio crudo intentae, quae solebant obponi militibus opus facientibus, et appellabantur militares. Nunc etiam tabulae, quibus quid praese- pitur, eodem nomine dicuntur. Plebei aediles dissidente plebe a patribus sunt creati. 151 290 QU. XI. 32. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XV. P. 230 M. gistratus. eas enim faciendas curaverunt M. luni- us Brutus, Q. Oppius Aediles pl. || Plexa colliga- ta significat ex Graeco, cui nos etiam praepositio- nem adicimus, cum dicimus i^erplexa. || Plentur 5 antiqui etiam sine praepositionibus dicebant. II Plera dixisse antiquos testis est Pacuiusf, cum ait : «plera pars pessumdatur. » ||Ploxinum ap- pellari ait Catullus capsum in cisio capsavef cum dixit: «gingiuas vero ploxint f habet ve- 10 teris. » || Plorare, fiere, inclamaref nunc sig- nificat, et cum iDraepositione inplorare, id est invocare : at apud antiquos plane incla- mare. in regis Eomuli et Latiif legibus : «si nu- rusf sacra divis parentum estod.» in Servi Tul- 15 li haec est : «si j)arentem puer verberitas f tol- le f ploras f sitf, parenf puer di^is parentum sacer esto.» id est clamaritf, dix. . . . ||Pedulla quae dicimus ncaf . . . Graecos appellare ma- nifestum est. || Pacem a pactione condicio- 20 num putat dictam Sinnius Capito, quae utrique inter se populo sit observanda. || Peuem antiqui codam vocabant. a qua antiquitatem f etiam nunc offa porcina cum cauda in cenis puris offa penita vocatur. et peniculi, quis calcia- 25 menta tergentur, quod e codis extremi f facie- bant antiqui qui tergentf ea. dictus est forsitan a pendendo. Neutus f in Tunicularia: «Theodo- tum compellas f , qui aras compitalibus sedens in cella circumtectuas f tegetibus Lares lu- 30 dentis peni pinxit bubulo.» significat peni- culo grandi, id est coda. || Propius sobrino mihi est consobrini mei filius et consobrinae meae filia f et patris mei consobrinus et matris 231 PAULI EXCERPTA. 291 Plexa conligata, imde perplexa. Plentur antiqui etiam sine prsepositionibus dixerunt. Ploxinum capsam dixerunt. Pax dicta est a pactione. Penem caudam vocabant, unde et offam porciuam 3 cum cauda otfam penitam dicebant. Hinc et peniculos dicimus, quibus calciamenta terguntur, qui de cau- darum extremitate fiunt. Penis denique a pendendo vocata est. Propius sobrino mihi est consobrini mei filius et in patris mei consobrinus. 19* 292 QU. Xn. 1. FESTI FRAGM, E COD. FARN. L. XVI. P. 2:38 M. meae consobrinus. || Possessio est, ut definit Gallus Ae- lius, usus quidam agri , aut edifici, f non ipse fundus aut ager. non enim possessio est rebus quae tangi possunt qui dicit se possidere, his vere + po- 5 test dicere. itaque in legitimis actionibus nemo ex his qui f possessionem suam vocare audet, sed ad interdictum venit, ut Praetor his verbis utatur : «Uti nunc possidetis eum fundum Q. D. A., quod nec vi nec clam nec precario alter ab altero possidetis, 10 f ita possideatis , adversus ea vim fieri veto.» II Praefecturae eae appellabantur in Italia, in quibus et ius dicebatur , et nundinae agebantur , et erat quaedam earum R. P., neque tamen magistratus suos habebant. in qua his f legibus praefecti mittebantur 15 quod annis f qui ius dicerent. quarum genera fuerunt duo : alterum, in quas solebant ire praefecti quat- tuor f viginti sex virum nu pro f populi suffragio creati erant , in haec oppida : Capuam , Cumas, Casilinum , Volturnum , Liternum , Puteolos , Acer- 20 ras, Suessulam, Atellam, Calatium : alterum, in quas ibant, quos Praetor urbanus quod annis f in quaeque lo- ca miserat legibus , ut Fundos , Formias , Caere, Venaerum f , Allieas f , Privernum, Anagniam, Frusi- nonem , Eeate , Saturniam , Nursiam , Arpinum, 25 ahaque conplura. || Parret, quod est in formuHs, debuit et producta priore syllaba pronuntiari, et non geminorum f scribi, ut fieret paret, quod est f in- veniatur ut f comparet, apparet. || Portum in XII. pro domo positum omnes fere consentiunt: «cui tes- 30 timonium defuerit, his f tertiis diebus ob por- tum obvagLilatum ito.» || Patrocinia appellari coepta sunt, cum plebs distributa est inter patres, ut eorum opibus tuta esset. || Posticam lineam in agris dividendis Ser. Sulpicius appellavit ab &> PAULI EXCERPTA. 293 Possessio est usus quidam agri aut aedificii, non ipse fundus aut ager. Portum frequenter maiores pro domo posuerunt. Patrocinia appellari coepta sunt, cum plebs distri- buta est inter patres, ut eorum opil)us tuta esset. Posticalineain agris dividendis ab oriente ad occasum spectat. 294 QU. XII. 2. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L, XVI. P. 233 M. exori qua tur rique 5 abe tab frum danto II Pomptina tia ur 10 tina II Pa- piria mi f ag coniu quod inc 15 tur: bellum tos exerc discesserat signum conf rem in ipsorum ar 20 testate, ac pote exercitus suffrag || Pupinia ab agri nomine Tusculum urbem minit invictum 25 est. II Popillia tri buum , tot enim fue lici nomine ap Pinaria a sororis P mine. || Populi com 30 cum plebe suffragium ex patribus et plebe cum plebes sine patri quod plebes scivit, pleb?" appellatur. || Patrum comu PAULI EXCERPTA. :29f Pomptina tribus a Pomptia urbc est dicta. Papiria tribus a Papirio vocata. Pupinia tribus ab agro Pupinio. Popillia tribus a progenetricf traxit vocabulum. 296 QU. Xn. 3. FESTI FEAGM. E COD. FARN. L. XVI. P. 2-34 M. II f '-rorsi rec- II Pugio ...... detur no- 5 . nsue- ?ioqiie Praehia di ma- s cau- II Pararc .... ?mus 10 bus P. R. rtcere ebus le o quoque rum ex- 15 sulibus ae- rttque ex ea s magistra- intra dies ias inter se pa- 20 \{Praetor . . Inter civis, aliter f inter i lege primum frsf circo sunt creati. . . . . II Praemetium . . . ante metitur, qua- II Prote-laxe df longe i)ro- 25 e The f et signi- II Prirato .... se alebant mili- mererentur, quod in id tempuB, quod fuit pau- capta est a Gallis, 80 ilites non fiebant. 11 Porci a signa quintum locum lo, inter quos populos ere firmari solet. II Polimenta dicebant testiculos ^So PAULI EXCERPTA. 297 Prorsi limites apj)ellantur in agrorum mensuris, qui ad orieutem derecti sunt. Pugio dictus, quod eo punctim pugnatur. Praebia remedia. PraemetiTim. quod praelibationis causa ante prae- 5 metitur. Protelare longe propellere, ex Graeco videlicet tfjXs, quod significat longe. Privato sumtu se alebant milites Romani paene ad id tempus, quo Roma est capta a Gallis. 10 Porci effigies inter militaria signa quintum locum obtinebat*, quia confecto bello inter quos pax fieret, caesa porca foedus firmare solebant. Polimenta testiculi porcorum dicuntur, cum ca- 298 QU. XII. 4. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVI. P. 2:^ M. 13orcorum, cum eos castrabant, a politione segetum aut vestimentorum, quod similiter atque illa curentur. II Pater patrimus dicebatur apud antiquos, qui cum iam ipse pater esset, habebat etiam tum patrem. || Portis- 5 culus est, ut scribit Aelius Stilo, qiii in portu mo- dum dat classi. id autem est malleus cuius meminit Cato in dissuasione de rege Atialo f, et vectiga- libus Asiae : « C. Licinio PE. remiges scribti cives Romanis f sub portisculum, sub fagrum conscrib- 10 ti veniere passim.» || Pro scapulis cum dicit Cato, significat pro iniuria verberum. nam conplures leges erant in cives rogatae , quibus sanciebatur poena verberum. his significat prohibus se f multos suos civis in ea oratione, quae est contra M. 15 Caehum : «si em percussi, saej)e incolumis abii. praeterea pre f rep. pro scapuKs atque aerario multum R. P. pro- fuit.)» II Primanus tribunus apud Catonem f in ea, quae est contra Thermum de suis virtutibus : «Aliud est pro- perare, aliud festinare. qui unum quidque f matur^ f 20 transigit, i f properat : qui multa simul incipit neque perficit, i f festinat. »> || Prorsus porro vorsus, nisi forte ex Graeco :rpo. f Cato de feneratione legis luniae: «Camerni f cives nostri oppidum pul- chrum habuere , agrum optimum atque pulcher- 25 rimum, rem fortunatissimam. cum Eomam venie- bant, prorsus devertebantur pro hospitibus ad ami- cos suos.i) II Prohibere comitia, dicitur vitiare diem morbo, qui vulgo quidem maiore, f ceterum ob id ip- sum comitialis appellatur. Cato in ea oratio- 30 ne, quam scribsit de sacrilegio f commisso : «domi cum auspicamus, honorem medium f immortahum velim habuisse servi. f ancihae, si quis eorum sub centone crepuit, quod ego non sensi, nullum mihi vitium facit. si cui ibidem servo aut ancillae 235 PAULI EXCEEPTA. 299 strantur, a politiorie vestimentorum, quod similiter, ut illa, curantur. Pater patrimus dicitur, qui, cum ipse pater sit adhuc patrem habet. Porticulus est, qui in portu modum dat classi. Est 5 autem malleus. Pro scapulis cum dixit Cato, significavit pro iniuvia verberum. Primanus* tribunus erat, qui primae legioni tribu- tum scribebat. 10 Properare aliud est, aliud festinare ; qui unum quid mature transigit, is properat ; qui multa simul inci- pit neque perficit, is festinat. Prorsus porro vorsus. 300 QU. XII. .5. FESTI FRAGM. E COD. FARN, L, XYI. P. 2:^7 M. dormienti evenit, quod comitia prohibere solet, ne is f quidem mihi vitium facit.» || Penatores qui penus ges- tant. Cato adversus M. f Acilium quarta: «postquam nativitas f ex navibus eduxi, non ex militibus atque nau- 5 tis piscatores penatores fici sedarum + dedi.» || Pila- tes f lapidis genus, cuius M. f Cato originum L. Y.: «lapis candidior quam pelastes.» || Peregrina sacra appel- lantur, quae aut evocatis dis in oppugnandis ur- bibus Eomam sunt conata, + aut quae ob quasdam reli- 10 giones per pacem sunt ^^etita, ut ex Phrydia f Ma- tris Magnae , ex Graecia Cereris , Epidauro Aescu- lapi : quae coluntur eorum more, a quibus sunt accep- ta. II Peculatus furtum publicum dici coeptus est a pe- core, quia ab eo initium eius fraudis esse cepit, f siqui- 15 dem ante aes aut argentum signatum ob delicta poena gravissima erat duarum ovium et XXX bovum. ea lege f sanxerLnt T. Menonius + Lanatus et P. Sestius CaiDitoIinus cos. quae pecudes, postquam aere signato uti coepit P. R., Tarpeia lege 20 cautum est, ut bos centusibus, ovis decusibus aestima- retur. || Potitium et Pinarium Hercules, cum ad aram, quae hodieque maxima appellatur, decimam bovum, quos a Geryone abductos abigebat. f Argos in patriam, profanas + sedgenus + sacrifici edocuit. quae 25 familia et posteri eius non defuerunt decumantibus usque ad Appium Claudium Censorem, qui quinquaginta millia aeris gravis his deditus + servos publicos edocerent ritum sacrificandi : quo facto Potiti, cum essent ex familia numero duodecim, omnes inter- 80 erant f intra diem XXX. Pinarius quod non adfuit sacrificio, pestea + cautum est, ne quis Pinariorum ex eo sacrificio vesceretur. || Plebei f ^pudicitiae f saccel- lum f in vico Longo est, quod, cum Verginia patrici gene- ris femina, convivio f facto inter patres et ple- 236 PAULI EXCERPTA. 301 Peregrina sacra simt dicta, quae ab aliis urbibus religionis gratia sunt advecta. Peculatus, id est furtum publieum, dici coepit a pe- core tunc cum Piomani praeter pecudes nihil lia- berent. Plebeiae pudicitiae sacellumRomae ut sacra cetera colebatur. 302 QU. Xir. 5. FESTI FRAGM. E COn. FARN. L. XVI. P. 287 M. bem, n sul qui bit 5 sere ................. eo iu II 'PoYto-riinn porti diato 10 in ve ter dua liusque Corun intra 15 quid at . iestatesp f dam j)ropibus et sint, II 'Pnmigenitis ........... condenda ta 20 iamenti velut exe utrimque media p ............ lari iudicio qui et ip -11 P((Tilibus . bem condidit Eom ............ habebant iunto .... || Praetcxta .... 25 ali licebat uti. q . . . ius magistratus hab loco pubHcos lud utitur, et scribam hab quos facit, ludos 30 libus et Praetoribus vota rantiam sacra f novorum .......... tum est uti, emit f votum que item Valerius vica ra ex senatu, inj^robar . . . . || Pilac .... 2^6 PAULI EXCERPTA. 303 Primigenius sulcus dicitur, qui in condenda uova urbe tauro et vacca designationis causa inprimitur. Parilibus Eomulus Urbem coudidit. quem diem festuni praecipue habebant iuniores. Praetexta pulla uulli alii licebat uti, quam ei qui funus faciebat. Pilates geuus lapidis. Cato : «Lapis candidior quam pilates.» Pilas et effigies viriies et muliebres ex lana Coupi- 304 QU. XII. 7. FESTI FEAGM. E COD. FARN. L. XVI. P- 2:38 M. compitis deorum . . nt La- . . . . . . quot 3 nt 11- ocantur. • tenti, II Primiffcmae ipio Fortu- 10 eris ^nit- aemu- urbem annis 15 quum Pu- ti debebat II Pueri, im- ntur Atta- versibns docet 20 II Pueri . . m signum ad salinas signum allatum quod sunt cona- re, nemo unquam propter ipsum signum 25 s sub signo abierunt dunt, simul ut ti erexerunt ad qui s. II Plena sue Tellu- id genus cum serem f 30 en fodiendo corrum- II Ploto.s . . Umbri, pedibus planis l)us utuntur in venando cant semiplotia et us poeta, quia Umber PAULI EXCERPTA. 305 talibus suspendebantur in conpitis, quod hunc diem festum esse deorum inferorum, quos vocant Lares, putarent, quibus tot pilae, quot capita servorum ; tot effigies, quot essent liberi, ponebantur, ut vivis parce- rent et essent his pilis et simulacris contenti. 5 Ploti appellantur, qui sunt planis pedibus. Unde et poeta Accius, quia Umber Sarsinas erat, a pedum planitie initio Plotus, postea Plautas est dictus. Sok as quoque dimidiatas, quibus utebantur in venando, quo planius pedem ponerent, scniiplotia appellabaut. 306 QU. xn. 8. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVI. P. 238 M. Sarsinas erat, a pedum planitia initio Plo- tus, postea Plautus c^ptus f est dici. || Postumus co- gnominatur post patris mortem natus. Pla- utus in Aulularia : «Post mediam aetatem qui mediaf 5 ducit uxorem domum, si eam sine+ xanum f praegnatem fortuito fecerit, quid dubitas, quin sit paratum his nomen pueris Postume f?» || Porcas, que+ inter duci f sulcos fiunt, ait Varro dici, quod porrigant f frumentum. || Parmulis pugnare milites 10 soliti sunt. quarum usum sustulit C. Mari- us datis in vicem earum Bruttianis. || Porcam auream et argenteam dici ait Capito Ateius, quae et si numero hostiarum non sint, nomen tamen earum habere ; alterum f ex auro, alterum f 15 ex argento factam adhiberi sacrificio Ceri- ali. II Pulcher bos appellatur ad eximiam pin- guitudiuem perductus. || Propudi ait f porcus dic- tus est, ut ait Capito Ateius, quin f sacrificio gentis Claudiae velut plamentum f et exsolutio omnis 20 contractae religionis est. || «Parum cavisse videri» pronuntiat magistratus, cum de consi- his f sententia capitis quem condempnaturus est. II Piscatori ludi vocantur qui quodannis + men- se lunio trans Tiberim fieri solent a PK. 25 Urbano pro piscatoribus Tibeiinis, quorum quaestus non in Macellum pervenit , sed fere in aream Vol- kant, f quod id genus pisciculorum vivorum datur eiDeo pro animis humanis. || Publicius clivus appel- latur, quem duo fratres L f M. PubHci Malteoh f Ae- 30 diles Cur. pe . . . uaris f condemnatis ex pecu nia, quam coej)erat, f munierunt, ut in Aventinum vehicuH, f hel f venire f possit. || Praedia f rursus Verrius vocari ait ea remedia, quae data f Ceciha f uxor Tarquini Prisci invenisse ex 239 PAULI EXCEEPTA. 807 Porcas, quae in agris fiunt, ait Varro dici, quod jjor- rigant frumentum. m- 808 QU. XII. 9. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVI. P. Ul M. istimantur t, et inmiscuisse on' f suae, qua praecincta sta- tua eius est in aede scs f, qui deus dius fidius vocatur, ex qua zona periclitantes ramenta sumunt. ea voca- ri ait praedia, quod mala prohibeant. || Priscae latinae 5 coloniae appellatae sunt, ut distinguerent a no- bis, f quae postea a populo dabantur. || Praetor ad por- tam nunc salutaturhisfquiinprovinciamPropraetoreautPro consule exit: cuius rei morem ait fuisse Cincius in libro de Consulum potestate talem : «Albanus + rerum 1 0 potitos usque ad Tullum regem : Alba deinde diruta usque at + poectum + Murem cos. populos latinos ad capudof etentinae f, quod est sub monte Albano, con- sulere solitos , et imperium communi consilio ad- ministrare itaque quo anno Eomanos imprs + 13 ad exercitum mittere oporteret iussu nomi- nis Latini, conplures nostros in Capitolio a sole ori- ente auspicis operam dare solitos. ubi aves ad- dixissent, militem illum, qui a communi Latio missua esset, illum quem aves addixerant, Praetorem saluta- 20 re solitum, qui eam provinciam optineret Praetoris uo- mine.i) • || Patricios, Cincius ait in libro de comi- tiis, eos appellari solitos, qui nunc ingenui vocentur. II Possessiones appellantur agri late patentes publici privatique, quia + non mancipatione, sed usu 25 tenebantur, et ut quisque occupaverat, collide- bat. f II Potestur, Scipio Atricanus in ea, quae est de inperio D. Bruti. et, poteratur, C. Gracchus in ea qua uous f est eum circum concillabula + iret. II Probrum virginis Vestalis ut capite puniretur, 30 vir, qui eam incestavisset, verberibus necaretur : lex tixa in atrio Libertatis cum multi f alis legibus incendio consumpta est, ut ait M. Cato in ea oratione , quae de Auguribus inscribitur. adicit (juoque virgines Vestales sacerdotio exaugu- 140 PAULI EXCERPTA. 1^09 310 QU. XII. 10. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVI. P. 241 M. rat cra .... ex . . . ta 6 SUp ... scri viri cons in eo 10 licto istim consu os auf nemo 15 dicant trib' XXX de capite ci vetant X7J . neficos quinqW6' 20 nant, qiiia ipsi in || Punici . . tur non Poeni f, quamvis antur, et Punicum bel lanterf: nam quae soleb \\Philo- logam Ennius in p 25 brariorum qui eaque f fem lino. etiam ipsi Gra gos, philargyros rius appellari, mnt vox explanata non 30 nomina etiam in vi dicimus tam bic lapis q || Parti- cipia appellantur, quifi nem rerum significant, e tempora,, personas recipi 2*0 PAULI EXCERPTA. 311 Punici dicuntur, non Poeni, quamvis a Phoenice nint oriundi. 3112 QU. xri. II. FESTIFEAGM. E COD. FARN. L. XVT. P. -242 M. ■ . IIPoi- te ||Z^.*e- ob 5 ntnr. II Ptdlariam Pla- ||P;'oce- llPertu- ||P<"-sd?f 1« de ruit L. I. Au- UIU WPollit dixit llPetre- 15 . , ^s aut ah agri vitio, vepcilli t. C. vertaradillam iupudeutior 2" uter legatioues test. II Pelliculatio- do, quod est iuduceu- e, quam scribsit de II Papisio-a, Cato saepe dicit, ut 2"' boses, locorf dicebaut. proj)erie mari opus est. » \\Praemiosam iu oratiouemf quam scrib- iupudeutiam pnemio- . . . II Pastales .... cieuter Cato dixit iu ea 30 pasca.lh ovis vetuit.») as appellat iu ea ora- precio Tareuti, plus C. uam iguaro f Tereutiuo + II « Periculatus sum » , Cato ait iu 24H PAULI EXCEKPTA. 313 Portunus, qui et Palaemon*, a Eomanis inter deos colebatur. Poenas pendere iu eo proprie dieitur, qui ob de- lictum pecuniam solvit, quia penso aere utebantur. Pullariam Plautus dixit manum dextram. 5 Procedere dicebant interdum pro* succedere, inter- dum pro porro cedere. Pertusum dolium cum dicitur, ventrem significat. 1 PoUit pila ludit. Pelliculationem Cato a pelliciendo dixit. Prsemiosa pecuniosa. Pastales oves Cato posuit pro pascuales. Petreia vocabatur, quae pompam praecedens in colo- nis aut municipiis imitabatur anum ebriam, ab agri vitio, scilicet petris, appellata*. is Periculatus sum Cato est usus in dicendo. 3 1 4 QU. XII. 1-2. FESTI FEAGM. E COD. FAEN. L. XVI. P. -24-2 M. ea oratione, quam scribsit ad litis Censorias. II Parsi non peperci, ait Cato in eadem oratione : « Scio for- tunas secundas neglegentiam prendere solere : quod uti 23rohil)itum irem, quod in me esset, meo labori non 5 parsi. ») II Praedonulos Cato hypocoristicos dixit in e- pistularum + ((quiasaepeutilesvidenturpraedonuli.D ||Praecem singulariter idem in ea, quae est de coniuratione. II fl Pulcln^alilnis atque cupidus +i).idem in ea, quae est defun- do oleario. || Punctatoriolas levis pugnas appel- 10 lat Cato in ea, quam dixit de re Histriae militari. || Pro- aedilicatum dicitur, quod ex privato loco processit iu publicii so- him. II Percunctatum j^atris familiae nomen ne quis ser- vum mitteret, leges f anotum f fuisse ait Cato in ea, quam f legem Orciam dissuadet. || Prodidisse non solumin il- 15 lis df , qui patriam hostibus j)rodiderunt, sed etiam tempus lon- gius fecisse. ut Cato : ((Te, C. Caecilii +, diem prodisse + mih- tibus legionis III, ciim proditionem non haberent.» || Pa- vimenta Poenica marmore Numidico constra- ta signiiicat Cato, ciim ait in ea, qiiam habiiit, ne qiiis •20 Cos. bis fieret: «dicere possiim, qiiibiis villae atqiie aedes aedificatae, atqiie expolitae maximo opere citro atqiie ebore atqiie pavimentis Poeniciistent f». || «Pro- lato aere astitit», Enniiis Achillae in + Aristarchi cum ait, significat clipeo ante se protento. || Poeni- 25 tam f offam Nae-s-iiis appellp.t absegmen carnis cum coda : antiqiii autem oftam vocabant abscisum globi forma, ut manii glomeratam pultem. || Privatae feriae vocantiir sacronim propiorum f, veliit dies natales, ope- rationis +, denecales. || Pronubae adhil^entiir niiptis, 30 qiiae semel nupseriint, iit matrimonia paiiperta- tem f aiispicantes. |j Pudicitiae signiim in foroubo- vario f est, iiIh familiana aedisset f Herculis. eam qui- dam Fortunae esse existimant. Item \ia Latina ad milliarium illi f Fortiinae Miiliebris, nefas 243 PAULI EXCERPTA. 315 Parsi idem Cato dixit, non peperci. Praedonulos hypocoristicos id est deminutive idem Cato posuit pro praedonibus. Precem singulariter. Pulchralibus pro pulchris. Punctariolas leves pugnas identidem ipse dixit. Proaedificatum dicitur, quod ex privato loco pro- cessit in publicum solum. Prodidisse tempus longius fecisse. Pavimenta Poenica, hoc est marmore Numidico lo strata. Prolato aere apud Ennium signiiicat scuto ante se protento. Privatae vocabantur feriae sacrorum propriorum, 15 velut dies natales. Pudicitiae ignum Romae colebatur, quod nefas erat attiugi, nisi ab ea, quae semel nuj^sisset. 316 QU. XII. 13. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVI. P. 245 M. est attingi, nisi ab ea, qii* semel nupsit. || Patrimi et matrimi puero + praetextati tres nubente f deducunt; unus, qui facem praeferfc ex spina alba, quia noctu nubebant ; duo, qui tenent uubentem. || Pilentis et carpentis per 5 urbem vehi matronis coneessum est, quod cum aurum non reperiretur, ex voto , quod Camillus voverat Apolli- ni Delphico, contulerunt. || Prima aut secunda hora ducant f sponsalibus hominis + causa, ut ojitima ac secundissime veniant. f || Praetextum f sermonem quidam 10 putant dici, quod pnetextatis nefas sit obsceno ver- bo uti. ahquod + nubentibus depositis praetextis a mul- titudine puerorum obscena clamentur +. || Palatu- alis Flamen constitutus est, quod in tutela eius de» Pa- latium est. || Portenta existimarunt quidam gra-sia esse, 15 ostenta bona. alii poitenta quii^dam bona, o- stenta quaedam tristia appellari. portenta, quie quid porro tendeatar K indicent : ostenta, qu^ tantummodo ostendant; monstra, .... pnecipi- anfc quoque remedio f. || Postularia fulgura quie 20 votorum ut + sacrificiorum spr^tam f religionem desi- derant. || Pestifera. qute mortem, aut exilium ostendunt. || Peremptalia, quae superiora fulgu- ra ut + portenta peremunt, idest olunt f . || Pullus lovis dicebatur que f Fabius, cui Eburno cognomen 25 erat j)ropter candorem, quod eius natis fulmine icta erat. antiqui autem puerum, quem quis amabat, pullum eius dicebant. || Peregrinus ager est, qui neque Romanus, neque hostilius f habetur. || Pubhca sacra, quie publico sumptu pro populo iiunt, quceque 30 pro montibus, pagis, curis, sacellis. ad f privata, quae pro singuKs hominibus, familiis, gentibus fiunt. II Peremne dicitur auspicari, qui amnem, aut aquam, quae ex sacro oritur, auspicato transit. || Puls po- tissimum datur puUis in auspiciis, quia ex ea ne- 244 PAULI EXCERPTA. 3J7 Patrimi et matrimi pueri tres adbibebantur in nuptiis, unus, qui facem pr»ferret ex spina alba, quia noctu nubebant, duo, qui nubentem tenebant. Prima aut secunda diei bora causa ominis spon- salibus tribuebatur*. Pronubae adhibentur nuptis, qute semel nupserunt, causa auspicii ut singulare perseveret matrimonium. Praetextatis nefas erat obsceno verbo uti, ideoque practexlum appellabant sermonem, qui nihil ob- scenitatis haberet. Palatualis flamen ad sacrificandum ei defc consti- tutus erat, in cuius tutela esse Palatium putabant. Puer, qui obscene ab aliquo amabatur, eius, a quo amatus esset, puUits dicebatur. Unde Q. Fabius, cui Eburno cognomen erat propter candorem, quod eius natis fulmine icta esset, puUus lovis appellatus est. Publica sacra, quse pro populo fiebant; privata, quffi ])X0 singulis hominibus familiisque, appeUabant. Prodit non solum in apertum exit significat, sed etiam porro it. Portenta rerum fieri dicuntur, cum solida cor- pora raro se ostendunt, ut cometae, turbines, barathra, sereno ccelo facta tonitrua. Puls potissimum dabatur pullis in auspiciis, quia ex 318 QU. XII. 13. FESTI FEAGM. E COD. FARN. L. XVI. P. 245 M. cess id est t nemf non 5 qui pa ....... . \\Prodit tum ex \\Porten- ta rer ... se ost ............... tonit?* \\Pedestria . . 10 picia .......... terisq?/^^ Propter- via ap ostent iufirm \\Piacida- 15 ria app quendi co fugit, aut oportuit pa || Pestifera . sunt, cum cor i 20 in iociuere. || Fu.\-lariam quidam putant, quia noy/ re est, avem auspica?? || Praepetes aves dicuntur, quse se nam antiqui praepetere 25 II Pecunia sacrificium tumque f causa mola pzi cio, quia omnis res fam dicimus ex his rebus con . . || Prociirationes appellantur, quie fulgz^ 30 iecta, depellendorum ma ....'. bonorum causa fiunt. || P vanda iudicant pri pertB administratis, u stabillantur f || Parilia festa -244 PAULI EXCERPTA. 319 ea necesse erat aliquid decidere, quod tripudium faceret, id est terripavium.* Pavire enim ferire est. Bonum enim augurium esse putabant, si pulli, per quos auspicabautur, comedissent, pr^esertim si eis edentibus aliquid ab ore decidisset. Sin autem 5 omnino non edissent, arbitrabantur periculum inmi- nere. Pedestria auspicia nominabant, qute dabantm- a vulpe, lujjo, serpente, equo ceterisque animalibus quadrupedibus. 10 Piacularia auspicia appellabant, quae sacrificanti- bus tristia portendebant, cum aut liostia ab ara effu- gisset, aut percussa mugitum dedisset, aut in aliam partem corporis, quam oporteret, cecidisset. Pestifera auspicia esse dicebant, cum cor in extis, aut caput in iocinere non fuisset. Praepetes aves dicuntur, qua; se ante auspican- tem feruut. Nam pracpetere dicebant pro anteire. Pecunia sacriflcium lieri dicebatur, cum fruges fructusque offerebantur, quia ex his rebus constat, quam nunc pecuniam dicimus. 320 QU. XII. 1.5. FESTI FEAGM. E COD. FARN. L. XVI. V. 2t6 M. upa- II I-olubriim . . um in l|Pn- //uribus 5 plu- go ve- . . . . rtis tium in iatse 10 QuuinQk extTA. ur- es faci- A^cisti WPicum ait, ob 15 uum, Faunum , . . vit : et ex . . . . . . adtecit : ut . . . . . . . . givos Aenean . . . . , civitatem, iunxit 20 . . .stimant quam , . formula, qu.e est istra, ut eius significa- II Patres . Uantur, ex quibus Senatus conditas Eomulus C. 25 quorum consilio atque . . . . . , ministraretur ; atque agrorum partes ad perinde ac liberis. \\Pondo .solebant iam inde aKo- 30 argenti signati ul- publicae et privatie nt. ||Publica pondera ex ea causa lunius in t, quod duoB f illi f pet. m. f 247 PAULI EXCERPTA. 321 Polubrum pelhivium vas, quod nos pelvem vocamus. Patres senatores ideo appellati sunt, quia agrorum partes adtribuerant tenuioribus ac si liberis propriis. 21 322 QU. XII. 16. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVI. V. -24(i M. Trib. i^leb. rogarint his verbis : «Ex ponderibii.s piibli- cis, quibus hac tempestate populus oetier qui + solet, uti coaequatur f sedulum, ut hi f quadrant f alvini f octo- ginta j)ondo siet : congius vini decemp. is f : 5 sex sextari congius siet \-ini: duo f quinquagin- ta sextari quadarantat f siet ^ini. sextarius aequus aequo cum librario siet: sex de quinque librse f in modio sient. si quis magistratus adversus hac d. m. pondera, modiosque. vasaque pubhca modica, 10 minora, maiorave faxit , iussit vere f fieri, do- lumve adduitquef ea fiant, eum quis volet magistratus multaretur f, dum minore patris f familias taxat liceto ; sive quis in f sacrum iudicare voluerit, li ceto». II Pecuum, cum dixit M. Cato per casum genetivum 15 a singulari casus recti formavit, quo ute bantur antiqui, id est pecu, ac testu, tonitru, genu verum, quorum omnium geneti^iis pluraHter ge minat u. Htteram : nunc quia dicimus + , ut pectus, eam quae in usu est, formam in declinationibus sequimur. || Prae 20 teriti Senatores quoudam in opprobrio non erant quod, ut reges sibi legebant. sublegebantque quos in consilio publico haberent, ita post ex- actos eos Consules quoque et Tribunos + militum consulari potestate coniunctissimos sibi 2.5 quoque + patriciorum, et deinde plebeiorum lege- bant; donec Ovinia Tribunicia intenenit, qna sauctum est, ut Censores ex omni ordine opti- mum quemque curiati f in senatu f legerent. quo factum est, ut qui praeteriti essent et loco moti, ha- 30 berentur ignominiosi. || «Pro censu classis iuni- orum» Ser. Tulhus cum dixit m discriptione cen- (luriarum, accipi debet in censu, ut ait M. Varro in L. YI. rerum humanarum. sicuti pro ae- de Or/storis, pro tribunaK, pro testimonio. m PAULI EXCERPTA. 323 Pecuuni dixit Cato genetivum pluralem ab eo, quod est pecu. ^l* 324 QV. XII. 17. FESTI FRAGM. E COD, FARN. L. XVI. P. 249 M. II Procum patricium indiscriptionecf easf siumquamf fecit Ser. TuUius, significat procerum. i. + enim sunt princi- pes. nam proci dicuntur, qui poscunt aliquam in matri- monium, Graece vYjavr^ps? t. est enim procare posce- 0 re,utcum dicituriniudiceconlocando «si alium procas,ni- ve eum procas » hoc est poscis ; unde etiam meretrices procaces. || Praerogativae centuries + dicuntur, ut do- cet Varro rerum humanarum 1. YL, qu^rus . . . t Ko- mani, qui ignorarent petitores, facilius eos anim- 10 advertere possent. Verrius probabilius iudicat esse, ut cum essent designati a prasrogativis, in ser- monem res veniret populi de dignis, indignisve, et fierent c^teri dihgentiores ad sufiragia de his ferenda. || Peculium servorum pecore + item 15 dictum est, ut ex + pecunia patrum famihae. || Puelli perdeminutionem f a pueris dicti sunt. itaque et Ennius ait: «Penisolitis f uos + sacrificare puellos.» etLucilius: «cumque hic tam formosus homo, ac te dignus puellus.t) Et Plautus : «hoHm+ huic puello se- 20 se venum ducier.» || Prseciamitatores t dicuntur, qui Flaminibus Diali, Quirinali, Martiali, antecedent + exclamant fere his + publicis, ut homines ab- stineant se opere, quia his opus facientem videri + rehgiosum est. || Pedum est quidem baculum incur- 2.5 vum, quo pastores utuntur ad conprehendendas oves, aut capras, a pedibus. cuius .m. etiam Vergi- lius in Bucolicis, cum ait: «At tu sume pedum.» sed in eo versu, qui est in Iphigeni^ + Enni: «procede gradum, proferre pedum, nitere, cessas?») idipsum + 30 iaculum + significari, cum ait Verrius, mirari sa- tis non possum, cum sit ordo talis, et per eum signifi- catio aperta, gradum proferre pedum f cessas f nite- re. II Pone gravi sono antiqui utebantar pro- logi + significatione. Sed praeicientes vocabu- ^2AS PAULI EXCERPTA. 325 Procare poscere est, unde et proci et meretrices jjroca- ces, et verbum procas, id est poscis. Peculium servorum a pecore dictum, sicut et pecunia uobilium. Puelli pueri per deminutionem. Ennius : «Poeni Foliti suos sacrificare puellos. Praeciaraitatores dicebantur, qui flamini Diali, id est sacerdoti lovis, antecedebant clamantes, ut homi- nes se ab opere abstinerent, quia bis opus facientem videre inreligiosum erat. Pedum pastorale baculum incurvum, dictum, quia illo oves a pedibus conprehenduntur. Pone gravi sono ponitur i)ro loci signiticatione. 336 QU. XII. 18. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVI. P. 249 M. li • • \\Pe- Y-iniit .5 ||P-t^re lautum la Iti II Pura vest- im-enta . fici 10 sita, ex h voca tiat« \\Frocalato procitafo || Fraefericulum . . 15 aenenm s lut pelvis rio Opis Co . . II Fatellae item sacris ia velut capidul || Fantices 20 frus ventris. || P pellat a quo etia sus. II Procincta clas prelium f instructus, et pa dere non licet : ant 25 dixerunt, ut nunc qnoqtie tus est. procincta autem ad pugnam ire solit ta in procinctu fieri || Fosimi- rium esse ait Antistiu.s . 30 ficalis pomerium, id est 1 Cato. olim quidem omn tinum, nunc etiam intra ae . quasi promoerium f. solet aw ..." ruspomeri f proferendi 248 PAULI EXCERPTA. 327 Pure lautum, aqua pura lavatum. Pura vestimenta eacerdotes ad sacriticium habebant, id est non obsita, non fulgurita, non funesta, non maculam habentia. Procalato * provocato. 5 Praefericulum vas aeneum sine ansa patens sum- mum, velut pelvis, quo ad sacrificia utebantur. Patellae vasula parva picata, sacriticiis faciendis apta. Pantices frus ventris. Perimit adimit, tollit, unde et peremptus, interfectus. 10 Procinctam classem, id est paratam ad beUum mihtum multitudinem, Diali fl amini videre non licuit. Posimirium pontificale pomerium, ubi pontifices auspicabantur. Dictum autem i^omerium, cjuasi j)ro- murium, id est proximum muro. 15 328 QU. Xn. 19. FESTI FRAGM. E COD. FAKN. L. XVI. P. 2-tO M. tem nu 6 sed ciat ad . . . . . ??e- moe- 10 i?omus f inse- si tac- ntifi- agrumque 15 a consti- retur, tum e solitos : /»,inus maiusve ^bus e£fereatis f. 2n . . . . veiuti post moe- intro muris + urbis. II Promptuin it suo, videri ait po- . . . de cuius ;ere tute- um triticum in commen- 25 quidam prolatum signifi- mptum. sed proprium + ait turum factum sit; cui est, cum praesertim aliud . . . . pantoleium f appelletur, 30 mo. II Potitus servitu- qui, ut ait Labeo, servitu- dines proxime Graeci no- dicebatiu' ab antiquis \\Penus . ocatur locus intimus in ae- '^' PAULI EXCERPTA. 329 Penus vocabatiir locus in aede Vestae intimuc 330 QU. XII. 20. FESTI FKAGM. p: COD. FARN. L. XVI. P. ffiO M. de Vestse segetibns saepiiis f , qui certis diebus circa Vestalia aperituri. t dies religiosi habentur. || Planta oliagi- nea est virga foliata ex olea deplantata. || Pomo- nal est in agro Solonio, via Ostiensi ad diiode- .5 cimiim lapidem deverticulo a miliario octavo. II Pubes et qiii piibem t generare potest ; his t incipit esse a quattuordecim annis : femina aquodecem f viri potens, sive patiens, ut quidam putant. || Pran- diciila antiqui dicebant, qua? niinc lentacula. t || Pro- 10 digiiae hostise vocantur, nt ait Veranius, qute con- sumuntur, unde homines quoque luxuriosi, prodigi. II Petronia amnis est in Tiberim perfluens , quam ma- gistratus auspicato transeunt, cum in campo qiiid age- re volunt. quod genus auspici peremne vocatur. amnem 15 autem feminin^ f antiquod f enuntiabant. || Penetra- le sacrificiiim dicitiir, quod interiore parte sacrari con- ficitur. iinde et penetraHa cuiusque dicuntiir; et penes nos, quod in potestate nostra est. || «Piiri, probi, profani, sui aiiri» dicitiir in manumissione sacrorum cau- 20 sa. ex quibus piiri significat, qiiod in usu porco t non fue- rit. probi quod recte excoctum piirgatumque sit. profani, quod sacrum non sit et quod omni religione solutum sit ; sui, qiiod alienum non sit. || Pacionem antiqiii dicebant, quam niinc pactionem dicimus. unde et pacisce f ad- 25 hiic, et paceo + in iisii remanet. || Presan porca dicitiir, iit ait Veranius, quae familite pug~ nandse t causa Cereri immolatiir, quod pars qiite- dam eiiis sacrifici fit in conspectu mortiii eius, cuius fiinus instituitur. || «Pateram perplovere» in sa- 30 cris cum dicitiir, significat pertusam esse. || Pastillum est in sacris libi geniis rutiindi. || PuiHa saxa esse ad portum, qiii sit secundum Tiberim, ait Fabius Lic- tor t, quem locum putat Labeo dici, ubi fuerit Ficji- na via Ostiensi ad lapidem iindecimum. || Pave- 251 PAULI EXCERPTA. 331 Pubes puer, qui iam generare potest. Is incipit esse ab annis quattuordeeim ; femina virijDotens a duodecim. Prandicula lentacula. Prodiguae hosti^ vocantur, quae consumuntur, unde homines quoque luxuriosi prodigi. 5 Petronia nomen amnis in Tiberim defiuentis. Penetrale sacriflcium dicebatur, quod interiore parte sacrarii conliciebatur. Unde et pemiralia cuius- que dicuntur, etpcncs nos, quod in potestate nostra est. Puri, probi, profani, sui auri dicebatur in manu- missione sacrorum causa. Ex quibus puri signifieat, quod in usu sporco non fuerit ; probi, quod recte ex- coctum purgatumque sit* ; profani, quod sacrum non fuerit; sui, quod alieuum non sit. Pacionem antiqui dicebant, quam nunc dicimus paetionem, unde et pacisci adhuc et paceo in usu remansere. Pateram perplovere cum dicerent, significabant pertusam esse. a 20 Pastillum in sacris libi genus rotundi. \ 332 QU. XII. 21. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVI. P. 25.3 M. ri frumenta dicebant antiqui, quap de vagina non bene exibant. || Paludati in libris auguralibus signifi- cat, ut ait Veranius, armati, ornati. omnia enim militaria ornamenta paludamenta dici. || Puri. men- .5 strio f esse dicuntur, qui sacrorum causa toto mense in cerimoniis f sunt, idest puri sint certis rebus ca- rendo. || Prox, bona vox, velut quidam praesignifi- care videtur, ut ait Labeo de iure pontificio L. XI. II Penatis singulariter Labeo Antistius posse 10 dici putat, quia pluraliter Penates dicantur, cum pa- tiatur portio f etiam Penas dici, ut optimas, primas, Antias. || Proculiunt, promittunt ait signifi- care Antistius de iur^ f pontificali L. VIIIL || Po- pularia sacra sunt, ut ait Labeo, quae omnes cives 15 faciunt, nec certis familiis abtributa + sunt : Fornacalia, Parilia, Laral. f porca prtecidania f. II Pollucere merces liceat, sunt far, po- lenta, vinum, panis fermentatis, f ficus passa, suil- la, bul)ula, agnina, casei, ovilla, alica, sesama, 20 etoleum,pisces,quibu8 est squama,pr8eter squatumf: Her- culi autem omnia lesculenta +, posculenta +. || Pro- festum est facere f tamquam profanum facere, idest, quod eo die, qui dies feriarum non est, facere f vel ut quidam dixerunt, pro eo facere Telut feriae non sint ; 25 aut id faeere, quod feris fieri non liceat. Itaque diem profestum, diem siue feriis esse. || Profanum est, quod fa- ni religione non tenetur. || Procubitores dicuntur feri vetites +, qui noctu custodiae causa ante cas- Ira excubant , cum castra hostium in propinquo 80 sunt, ut M. Cato in eo, quem de re militari scrip- sit. II Properam, pro celeri, ac strenua dixisse antiquos testimonio est Cato, cum ait in libro de re militari : «terti^ f fastris f eductio celeris pros- peraque + est.» || Prop . . sta dolia ait dici Labeo 252 PAULI EXCERPTA. 333 Paludati armati, ornati. OniDia enini militaria orna- menta paludamenta clicebant. Prox bona vox, ut jpstimo, quasi proba vox. Penatrs alii vohint, ut habeat nominativum singularem penas, ahi penatis. Proculiunt promittunt. Profestum diem dicebant, (|ui festus non erat. Profanum dicitur, quod fani rehgione non tenetur. Procubitores dicuntur, qui noctu custodiae causa ante castra excubant, cum castra hostium in i^ropin- lo quo sunt. Properam celerem strenuamque signilicat. 334 QU. XII. i22. FESTI FRAOM. E OOD. FAllN. L. XVI. l^ ^5.3 M. qui r ter ....... det II Priveras . . . r, priv \\Praeciderc ....... tur qui f || Fiibe . . sen ab . can 10 qurt susc dem deci conc . 15 agero .- • eadem tera loc fulgura s II Fecimia, quse erogatur 20 cari edicta quod iu eodem libro dixif existimat • salla in explana || Pipidwn . . . ploratus. ||Prom(7 25 ri lituum provere +. || Piirime rissime tenuer . || Perefjrinus publicos est ut et iure f Augurum || Proditio . . . prodictio : namque prod 30 sens valet. || Patr - • sit manifestum : quia ■ numerari inter do II Pristina, velut prisf f eius modi dictita 252 PAULT EXCERPTA. 335 Praecidere* antecidere, id est ante immolare. Pube praesente est populo pnesente, aDvsy.ooyawc ab his, qui puberes sunt,* omnem populum signi- ficans. Priveras mulieres })rivatas. Promellere litem promovere. Purime tetinero purissime tenuero. Pristina velut prinstina dictum est. 336 QU. Xn. a FESTI FRAGM. E COD, FARN. L. XVI. . . . . . . . . nte . . . . . . . . rum . qui II Fraesagitio . . . quod . . . . . . . . ictae. . . prie- 10 TI ITER. II Quirinus lla- ni eo IIQuiri- 15 ......... ut le- itum autem . . . . . . . . tio ita con- . . . . . . . . asi id suffra- . . . . . m Santra, pro- 20 • . • lis est. porta- lant, sive quod . . quod proxime eam sacel- usurpatio facta . . . positum est. qui- 25 dere fertur. Qui- . . , aqua et vino . . . . . . . ... tamen quidm f curis, his ei sacra fiant; satur. ab eiusdem autem 30 m Curres t Sabinae . . . . . . s armis erat potens. uli singalare usur- oe preco, qui in luneris . . illius t Quiris leto datiis. 255 PAULI EXCERPTA. 337 Prsesagitio clicta, quod pnesagire est acute sentire. Unde sagae dictae anus, quae multa sciunt, et sagaces caries, qui ferarum cubilia prsesentiunt. Qairinalis porta dicta, sive quod ea in collem Quirinalem itur, seu quod proxime eam est Qui- rini sacellum. 22 H88 QU. XII. iJ5. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVI. P. "iS* M. Quihtes autem dicti post foedus a Eomulo et Tatio percussum, communionem et societatem populi factam indicant. || Quirinalia mense Februario dies, quo Quirini fiunt sacra. idem stultorum feriii' ap- .5 pellantur t antequam in eum commigrarent fere Sabini Curibus venientes post foedus inter Komu- lum et Tatium + quod quidem + suorum fornacalium sacrorum cognominant +, eo potissimum rem divinam fa- ciunt. II Quirinalis collis, qui nunc dicitur, olim egonus + 10 appellabatur, ante quam in eum commigrarent fere Sabinis + Curibus venientes post foedus inter Romulum et Tatium ictum. a quo banc appel- lationem sortitus est : quamvis existiment quidam, quod in eo factum sit templum Quirino, ita dictum. || Quirina 15 Tribus a Curensibus Sabinis appellationem videtur traxisse. || Quiritium fossie dicuntur, quibus Ancus Marcius circiidedit urbem, quam secundum ostium Tiberis posuit, ex quo etiam Ostiam. et quia populi opera eas facerat, appellavit Quiritium. || Quin- 20 centum et producta prima syllaba, et per c. litte- ram usurpant + antiqui, quod postea levius visum est, ita ut nunc dicimus pronuntiari. || Qui patres, qui conscripti vocati sunt in Curiam? quo tempore regibus urbemf expulsis, P. Valerius Cos. propter 25 inopiam patriciorum ex plebe adlegit in nume- rum senatorum C. et LX. et IIII., ut expleret numerum senatorum trecentorum, et + duo gene- ra appellaret esse f. || Quispiam quin significet ali- quis, et quaepiam aliquae f, similiter qui f alia eiusdem 80 generis, ut dubium non est, ita ut f unde sequens pars eius coperit f, inveniri non potest. || Quin- quatrus appellari quidam putant a numero dierum, qui fere bis f celebrantur. quod scilicet errant tam hercule, quam qui triduo Saturnalia, et totidem 255 PAULI EXCERPTA. 339 Quirinalia dies, quo Quirino fiebant sacra: et stid- tonim feriac sunt ajDpellata. Quirinalis collis dictus est, quia in eum commi- grarunt Sabini a Curibus venientes, quamvis alii a templo Quiriui dictum puteut. Quiritium fossae dictte, quod eas Ancus Martius, cum Urbem circumdedit, Quiritium opera fecit. Quispiam siguificat aliquem, sed unde sequens pars eius usurpari coeperit, inveniri non potest. Quinquatrus festivus dies dicfcus, quod post diem quintum iduum celebraretur, ut triatrus et sexatrus et septematrus et decimatrus. jc>-,; 340 QU. Xn. 25. FESTI FRAGM, E COD. FAKN. L. XVI. P. 257 M. diebiis Competalia. nam omnibiis his singulis diebus ±i- iint sacra. forma autem Tocabuli eius, exemplo mul- torum populorum Italicorum enuntiata est, quod post diem quintum iduum est his f dies festus, ut aput Tuscula- 5 nos Triatrus, et Sexatrus, et Septematrus, et Faliscos Decimatrus. Minervas autem dicatur f eum diem existimant, quod eo die aedis eius in Aventino consecrata est. || Quinquertium vocabant an- tiqui, quem f Grseci Ttsviai^Xov, ut indicat ver- 10 sus hic: «omnis aequalis vincebat quinquertio.» Livius quoque ipsos athletas sic nominat: «quin- quertiones pco f in medium vocat. » || Quisquiliae dici putantur, quicquid ex arl)oribus minutis sur- culorum, foliorumve cadit : velut quicquidcadiae. is Caecilius: «quisquilias volantis, venti spolia, memo- ranti f modo.» et No^dus in Togularia : «abi de- turba tef saxo, homo non, quisquiliae. quid est?» || Quin- tipor servile nomen frequens aput antiquos erat, a prtfinomine domini ductum , ut Marei- 20 por, gripor f, quamvis sint, qui a numero natorum ex ancilla quinto loco dictum putent. || Quippe significai"e quod ni f testimonio est Ennius L. XLf: «quipjDe solent reges omnes in rebus secundis.» Idem L. XVI.: «quippe vetusta virum non est 25 satis bella moveri.« item alii conplures. || Quia- nam pro quare, et cur, positum et f apud anti- quos, ut Nievium in carmine Punici belli: «sum- me deum regnator, quianam genus isti f.» et in satyra,f quianam genus isti. et in satyra f : «quianam Sa- sn turnium popukim pepulisti. » et Ennium in L. VII. : «quianam dictis nostris sententia flexa est.» || Quid nisi usurparise f antiquos, testis est Afra- nius in epistula: «Me auctore mater abstinebis^ quod+ uisi?» II Qui et aliis f ab antiquis dicebatur orcus. 256 PAULI EXCERPTA, 341 Quinquertium Gi-ieci vocant Tisvtai^Xov, quo die quin- que genera artium ludo exercebantur. Ipsos quoque athletas Livius quinquertiones appellat. Quisquiliae putantur dici, quicquid ex arboribus mi- nutis surculorum foliorumque cadit, velut quicquid- cadiae. Quintipor servile nomen frequens apud antiquos a prienomine domini ductum, ut Marcipor, scilicet a Quinto et Marco. Quippe significat quidni. Quianam pro quare et cur ponitur. Ennius : « Quia- nam dictis nostris sententia flexa est?» Quietalis dicebatur ab antiquis orcus. 34i2 QU. Xn. 26. FESTI FEAGM. E COD, FARN. L. XVII. P. 257 M. II Qm-nctia prata sib agr Sen a Cin riss pec II Quintana porta sis t vos in quod eo || (Juintiliani Luperci appel est Lu Luperci Bomuli 15 et Quincti/i quorum mvu noris gratia || Quin- tanam classem rex distribut 20 fecit, cum eas ort/ sam de capite nihil praeter se h cilius sic .m. quod adeptus. || Querque-ra?» 2.5 nam quidam + querc arboris, cum gra ingentem evada OpiKus frigidam a tem. Santra eam ex G 30 rem eiusmodi ksipy.aoo'^ etiam carcerem. Plau erat bilis querqug «iactans me ut feb ret alibi: «querque ii"^ PAULI EXCEEPTA. 343 Quinctia prata trans Tiberim a Quinctio Cincin- nato, cniiiB fiierant, dicta sunt. Quintana porta appellatur in castris post pneto- riura, ubi rerum utensilium forum sit. * Querqueram frigidam cum tremore a Graco /,af>x7.f/C( certum est dici, unde et carcer. Lucilius : «lactans me ut.febris querquera.» Et alibi : «Querquera consequi- tur capitisque dolores. » Item Plautus : «Is mihi erat bilis querqueratus f. « Quercus dicitur, quod id genus arboris grave sit ac lo durum, tum etiam in ingentem evadat amplitudinem. Qucrqucram enim gravem et magnam quidam pu- tant dici. 344 QTT. Xn. 27. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVII, P. 258 M. II Quadriplatores iiis f qiie f ctio ibus 5 ata oe abant ab eo m 10 entis que licto- populo ia Ca- . . . . m legum 15 populi clo- . . . II Q. R. C. F. Quandoc Bex . . mitia sic f, n honorem menstruis scrip- Rege dicuntur +. 20 bus traditae sunt. pars ante- Posterior si quis alius pro Eege tifex, tum his f dies 25 . . . \\Q.S.D.F.Quandocste-i'c\isde\a.i\imi8LS,eo- 68, qui talis est, ut tercusque in alvum + Ca- cum id factum sit, a. II Quaestores 30 capitalibus, unde cidi aj)pellantur. II Quando nuntiatur. significat ut Plautus in Mae- f mensam. quando edo, a59 PAULI EXCERPTA. 345 Quadriplatores dicebantur, qui eo quaestu se tue- bantur, ut eas res persequerentur, quarum ex legibus quadrupli erat actio. Quandoc rex comitiavit fas, in fastis notari solet, et hoc videtur significare, quando rex sacrificulus divinis rebus perfectis in comitium venit. Quandoc stercus delatum fas, eodem modo in fastis notatur dies, quo stercus purgatur ab aede Vestae. Quando cum gravi voce pronuntiatur, igniticat idem, quod quoniam, et est coniunctio ; quando acuto accentu, est temporis adverbium. 34G QU. XII. i28. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVII. P. 258 M. detergeo.» et iii Pseiidolo : «Dabo, quando erit. du- cito, quando habebis.» et Ennius 1. XVI. : «Nox quan- do mediis signis praecincta volabit.» in XII. qui- dem cum c + littera ultima scribitur, idemque sig- 5 nificat. || Quadrata Koma in Palatio ante templum Apollinis dicitur, ubi reposita sunt, quge solent bonihominis f gratia in urbe condenda adhiberi, quia saxo minitusf est initio in speciem quai^ratam. eius loci Euuius m. cum ait: «et quis est 10 erat+ Eom* regnare quadratse.» || Quadrur- bem x\thenas Accius appellavit, quod si f ex IIII urbibus iii unam domicilia contulerunt, Braurone, Eleusin(^t, Pmeo, Suuto. t || Quffiso, ut signiiicat idem, quod rogo, itaquet sereponiturf ab antiquis 15 pro quaerere, ut est apud Ennium 1. II. : «Ostia mu- nita est ; idem loca navibus pulchris mundo f facit, nautisque mari quse sentibusf vitam.» et in Chresponte f : «ducit me uxorem liberorum sihi quie sendumf gratia.» et in Andromedoaliberum f quffi f 20 sdum f causa famiHiF matrem tuae. || Quadran- taf vocabant antiqui, quam ex Graeco amphoram dicant+, quod vas pedis quadrati octo et XL. ca- pit sextarios. Plautus in Culione + : « Anus haec si- tit, quantillum sitit? modica est, capit qua- 25 drant^ +. » et Cato contra Oppium : « Vinum redemis- ti, prtedia pro vini quadrantalibus sexaginta in pul- lif dedisti, vinum iion dedisti.» || Quaxare ranae dicuntur, cum vocem mittunt. || Quartarios ap- pellabant antiqui muhones mercennarios, 30 quod quartam partem qu;estuusf capiebant. Lucili- us : «Porro homines nequam, mahis ut quarta- rius, cippos colligere f omnes. » || Quatenus signifi- cat, qua fine, ut hactenus, hac fine. Ad f quatinus, quoniam, sed antiqui quatenoc dicebant, ut 8ci- 259 PAULI EXOERPTA. 347 Quatrurbem Athenas Acciiis appellavit, qiiod ex quattnor urbibus in unam illam civitatem se bo- mines contulere. Quaeso significat id quod rogo. Quacsi^re tamen En- nius pro quaerere posuit. Quadranta vocabant antiqui amphoram, quod vas pedis quadrati octo et quadraginta sextarios capiat. Plautus : «Anus haec sitit. quantillum sitit? modica est, capit quadrante.» Quaxare ranae dicuntur, cum vocem mittunt. Quartarios appellabant muliones mercennarios, quod quartam partem capiebant quaestus. Quatenus significat qua fine, ut hactenus hac fine, quatinus vero quoniam ; sed antiqui (luatenoc dice- bant. 348 QU. xn. 29. FESTI FRAGM. E COD, FARN. L. XVI. P. 261 M. pio x\fricauiis in ea oratione, quam scribsit post quam ex Africa rediit : « uti negotium natum erat, quate- nocf castra nostra ita munita erant, ut posses partem exercitus abducere.» || Quamde pro quam 5 usos esse autiquos , cum multi veteres testimonio sunt, tamen t huius f in primo : «luppiter, ut muro fretus magis quamde manusf impe . . . secundo: «quan- dit + uas t omnes legiones, ac popularis.») et Lucre- tius : « clarus ob obscuram linguam magis inter in- lu anes, quamde gravis tergaios t, qui vera requirunt.» IIQuam mox, significat quam cito. sed si per se ponas mox, significabit pauUo post, vel postea. II Quatere, suspensum et vicinum rei alicuius mo- tum significat, non, ut Verrius putat, ferire f, is cum id ipsum verbum concutere ex praepositione, quae est conet, t et quatere sit conpositum. quas- sare autem est sepe t quatere, || Querquetula- nae ut reputanturt significari nymphae prae- I sidentes querqueto virescenti, quod genus silvae 20 iudicant t niisse intra portam, quae ab eo dic- ta sit Querquetularia : sed feminas antiqui, quas sciens t dicimus, viras appellabant. unde adhuc permanent ^irgines et viragines. || Ques antiqui dixerunt, inde declinatum remanet da- 25 tivo casu, quibus, nam qui adhuc item qui t facit, ut isti istis, illi ilHs. || « Qui hoc censetis, iUuc transi- te, qui alia omnia, in hanc i^artem.» his verbis preit t o- minis \idelicet causa, ne dicat, qui uon censetis. II Quod t servitute t hostes, in proverbio est, de quo 80 Sinnius Capito existimat errorem hominibus intervenisse praepostere plurimis enunti- antibus. ve t enim similius esse dictum initio, quod t hostis, tot servi, totf caj^tivi fere ad servi- tutem adducebantur. unde etiam mancipia, nec 26(» PAULI EXCEEPTA. 349 Quamde pro qiiam dicebant antiqui. Quam mox significat qnam cito, sed si per se ponas mox, significat postea vel paulo post. Quatere snspensum et vicinnm rei alicuius motum significat, ut interdum concutere, cum et id ipsum 5 verbum concutere ex quatere sit corapositum ; (juas- sare autem est saepe quatere. Querquetulanae dicebantur nymphae querqueto vi- rescenti praesidentes. Querquetularia porta Romae dicta, quod quer- i» quetum intra muros Urbis iuxta se habuerit. 350 QV. XII. m. FESTI FKACtM. E COD. FARN. L. XVI. P- 261 M. san seru , . . . eptii rint 5 gia turbat rent uncii Sinniu 1.0 ut persi nifica^' . omnibus a an eillae u omnis un 15 me part re gula, sed u s altius fixu ferrendum quod II Quoniam siguificat ........... 20 apud antiquos . cet de causa, quod qui significationem || Quod . . . etiam aliquid preter dicunt ti. || Quin 25 bantur,quilu8trumcon ari coeptos. || Qui/i Augures publici. e ex quadripedibus, ex II Eufuli Tribuni mi/ " 80 Consul faciebat, n . Eutilius Eiifus leg modis sic enim eleva bant hi qui populi sutfrrt cognomine Eutili a PAULl EXCERPTA. 351 Quoniam significat non solmn id, quod quia. sed etiam id, quod postc[uam ; hac de causa, quod Grse- cum Srs * utriusque significationem optiuet. Quod significat etiam aliquid, praeterquam quod in usu fere est, et Graeci dicunt zi. Quinque genera siguorum observant augures, ex cielo, ex avibus, ex tripudis, ex quadripedibus, ex diris. Itufuli appellabantur tribuni militum a consule facti, non a populo ; de quorum iure quod liutilius Eufus in legem tulerit, Paifidi, ac post Fititili sunt vocati. 352 QV. XII. 31. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVI. P. 262 M. \\Eunci nas . . . . ae . . . Nsevi- uit 5 ad . . . . . esen . . II it/(-ctare , , . . iit pro . . , . . . . 08 igi- 10 scrib- . . . . . . . . accus . . . re, ac M. Cice- rnpta f 15 ........ II Resparsum .... gnificat ovendia- spargebatnr. . . , . o. II Eomani artificum 20 , coeperunt, s civitatibus omnes, qui nunc sunt institu- manos. Ali aiunt 25 Magnae, ac po- in conferendis ros f Eomanos. Ali os equitando, iactu lilibusf: paribusque etiam 30 ludentibus tierent. II Piubidus ur parum f coctus, cum Plautus in Catina f ; 0, atque ibi torreto em scortea f eam f pullte f !268 PAULI EXCERPTA. 353 Runa genus teli significat. Ennius : «Kunata recedit,» id est proeliata. EiUCtare, non ructari dicendum est. Flaccus: «Videtis alios ructare ac respuere pulcherrima superbia. » Ci- cero tamen ructaretur dixit. 5 Resparsum vinum dixerunt, quia vino sepulchrum spargebatur. Hubidus apud Plautum panis vocatur parum coctus item scortea^ ampullae rugosse riibidac dici solent. 28 354 QU. XII. 32. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVII. P. 263 M. vetustate rugosae. et coloris eiusdem, rubid;f di- ci solent. ||Eomanam portam vulgus appellat, ubi ex epistyllo f defluit aqua. qui locus ab an- tiquis appellari solitus est status; Cinciae, quod 5 in 60 fuit sepulcrum eius familiae. sed porta Romana instituta est a Romulo infimo clivo Victoriae, qui locus gi-adibus in quadram formatus est. appellata autem Romana a Sabinis praecipue quod ea proximus aditus erat Romam. ||Rutabu- io lum est, quo rustici in proruendo igne, pa- nis coquendi gratia. Novius in Pico f : « quid ego fa- cere f motio f sirodebam f rutabulum.» Navius f obscenam \iri jjartem describens : « vel quie spe- 1 rat se nupturam viri adulescentulos f , ea licet 15 senile tractet retritum rutabulum.» ||Ruta csesa dicuntur, quae venditor possessionis, sui usus gratia concidit, ruendoque contraxit f. II Rulilium f rufum significat, cuius coloris stu- diosae etiam antiquge mulieres fuerunt, un- 2 0 de traxerunt cognomina rutilias f , ut indi- cat frequenter Alranius. ||Rutrum tenentis iuvenis est effigies in Capitolio ephebi more Griecorum harenam ruentis, exercita- tionis gratia, quod signum PomjDeius Bithynicus 25 ex Bithynia suspellectilis f regiae Romam de- portavit. || Rutundam a;dem Vest^ Num- a Pompihus rex Romanorum consecrasse vi- detur, quod eandem esse terram, qua vita homi- num sustentaretur, crediderit: eamque piJie 30 formam f esse, ut sui simih temj)lo dea cole- retur. || Ruscum est, ut ait Verrius, ami^h- us paullo herba, et exiruis f virgultis fruc- tibusque f , non dissimile iuuco, cuius coloris rebus uti muheres soHtae, f comraemorat Cato origi- 263 PAULI EXCEKPTA. 355 Romana porta apud Komam a Sabinis appellata est, quod per eam proximus eis aditus esset. Rutabulum a proruendo igne vocatum, quo paues coquuntur. Invenitur tamen positum et pro virili membro. Hutilium rufum significat, cuius coloris studiosie etiam antiqufe mulieres fuerunt, uude et rutiliae dic- i'x sunt. Rutrum dictum, quod eo harena eruitur. Kotundam faciebant ledem Vestae ad pila; simili- tudinem, quod eandem credebant terram esse. 23* 356 QU. XIU. 1. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVII. P. 265 M num 1. VIL : «mulieres opert* auro, piirpuraque, ars inheret f diadema, coronas aureas ruscea facile f, galbeos f lineas, pelles, redimicula. || Kupitias f XII. significat damnum dederit. ||Eodus, vel 5 raudus significat rem rudem. et inperfictam f . nam saxum quoque raudus appellant poetae, ut Ac- cius in Melanippo: «Constituit f, cognovit, sensit, conlocat se se in locum celsum. hinc manibus rapere roudus f saxeum grandem et gravem f » ; et in Chry- 10 sippo : «Neque f quisquam a telis vacuus, sed uti cuique + obviam fuerat, ferrum aliusf saxio rudem +.» Vulgus quidem in usu habuit, non modo pro stre inperfec- to, ut Luciliu8, cum ait : «pluml>i paxillum, rodus f li- nique matexamf») : sed etiamf signato, quia in manci- is pando, cum dicitur: «rudusculo libram ferito», asse tangitur libra. Cincius de verbis priscis sic ait : «Quemadmodum omnis fere materia non deforma- ta rudis appellatur, sicut vestimentum rudem f , non perijolitum : sic tes infectum rudus cuiumf . apud 20 gedem Apollinis aes confiatum iacuit, id adru- dus appellabant f inestimatione f Censoria aes infectum rudis appellatur. » Piudiari ab eodem dicuntur, qui f saga nova poliunt. Hominem inperi- tum rudem dicimus. ||Rudentes restes nauticte, •25 et asini, cum voces mittunt. ||Ruspari est quaerere cribro f , ut hoc versu indicatur: «et ego ibo, ut latebras ruspans rimeram fajjtimasf. » II Rustica vinalia appellantur mense Augusto XIIII. Kl. Sept. f lovis dies festus, quia Latini bellum 8(t gerentes adversus Mezentium, omnis vini liba- tionem ei Deo dedicaverunt. eodem autem die Veneri templa sunt consecrata, alterum ad Circum Ma- ximum, alterum in luci libitia densi f , quia inpius f Deie tutela sunt horti. || Rustum ex rubus -264 PAULI EXCERPTA. 357 Hupitia damiium dfderit signiticat. Rudiis vel raudus cum dicitur, res rudis et inper- fecta significatur ; hominem quoque iuperitum ru- dciii vocamus. Eudentes restes nauticae et asini cum vocem mittunt. s Ruspari est crebro quaerere. Hustica vinalia quarto decimo Kalendas Septem- bres celebrabant, quo die primum in Urbem vinum deferebant. 358 QU. XIU. 2. FESTI FEAGM. E COD. FARN. L. XVII. P. 265 M. II R littera 10 15 \\Rorarios 20 25 Robiim 30 26i PAULI EXCEKPTA. 359 II pro S littera ssepe antiqui posueriint, ut maiosibtis, mdiosibus, lasibus, fesiis ; pro maioribus, melioribus, laribus, feriis. Rorarios milites vocabant, qui levi armatura primi proelium committebant, quod, ut ante imbrem fere rorare solet, sic illi ante gravem armaturam quod prodibant, rorarii dicti. Robum rubro colore et quasi rufo significari, ut bovem quoque rustici appellant, manifestum est. Unde et materia, qme plurimas venas eius coloris habet, dicta lo est robur. Hinc et homines valentes et boni coloris robusti. liobus quoque in carcere dicitur is locus, quo praecipitatur maleficorum genus, quod antea arcis ro- busteis includebatur. 360 QU. Xra. 3. PESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVII. P. im M 10 Rohigalia 50 Eorarium vinum 30 Eomanus ager PAULT EXCERPTA. 361 Robigalia dies festus septimo Kalendas Maias, quo Kobigo deo suo, quem putabant lobiginem avertere, sacrificabant. Rorarium vinum, quod rorariis dabatur. 362 QU. XIII. 4. FESTI FEAGM. E COD. FARN. L. XVII. P. 266 M. ubi incubare po.'5set auspicii repetendi causa. II Rogatio est, cum populus consulitur de uno pluribusve hominibus, quod non ad omnis pertineat, et de una, plu- ribusve rebus,dequibus non omnibussanciatur.namquod in 5 omnis homines, resve populus civit f, lex appellatur. Itaque Gallus Aelius ait: «inter legem et rogationem hoc interest. rogatio est genus legis; quae lex, non continuo ea rogatio est. f non potest non esse lex, si modo iustis comitiis rogata est. » || Romulum 10 quidam fico f ruminah, aliquod f luperuma f nutri- tus est, appellatum est f ineptissime f dixerunt. quem credibile est avirtum + magnitudine, item fratrem eius, appellatos. || Romam appellatam esse Cephalon Gergitius f (qui de adventu Aeneae in Itaham videtur 15 conscribsisse) ait ab homine quodam comite Aenese. eum enim occupato monte, qui nunc Palatius f dicitur, urbem condidisse, atque eam Rhom f nominas- se. Apollodorus in Euxenide ait, Aenea et Lavi- nia natas f Mayllem, Muhim, Rhomumque, atque ab 20 Romo f urbi tractum nomen. Alcimus ait, Tyrrhenia Aene& natum fiHum Romulum fuisse, atque co f ortam Albam Aenete neptem, cuius tihus nomine Rhodius f condiderit urbem Romam. Antigonus, ItaHcae historise scribtor, ait, Rhomum quendam nomine, 25 love conceptum, urbem condidisse in Palatio Romse eique f dedisse nomen . . . Historiai Cumanic compositor, Athenis quosdam profectos Sycionem f Thespiadasque f , ex quibus porro civitatibus, ob inopiam domicihorum, conpluris profectos in exteras regio- 30 nes, delatos in ItaHam, eosque multo errore nomi- natos Aborigines f, quorum subiecti qui fuerint Cae- ximparum f viri, unicarumque virium imperio mon- tem Palatium, in quo frequentissimi consederint, appellavisse a viribus regentis Valentiam: quod no- 267-268 PAULI EXCERPTA. 263 Rogatio est, cum populus consulitur de uno pluri- busve hominibus, quocl non ad omnes pertineat et de una pluribusve rebus, de quibus non omnibus san- ciatur. Nam quod in omnes homines resve popuhis scivit, lex appellatur. Romulus et E,emus a virtute, hoc est robore, appel- lati sunt. Komam Eomulus de suo nomint' appellavit, sed ideo Romam, non Romulam, ut ampliore voeabuli signi- ficatu prosperiora patriie suse ominaretur. lo 364 QU. XIII. 5. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVII. P. 269 M. men adventu Euandri Aeneffique in Italiam cum magna Graece loquentium copia interpretatum, dici coeptum Eho- m. Agathocles, Cyzicenarum rerum conscribtor, ait, vaticinio Heleni inpulsum Aenean, Italiam petivisse 5 porfcantem suam secum neptem Ascani tiliam nomine Rhom, eamque, ut ItaHa sint Phryges potiti et hisf regionibus maxim^, f quif nuuc sunt vicinRe urbi, primaf omnium consecrasse in Palatio Fidei temi^him, in quo monte postea cum conderetur urbs, visam io esse iustam vocabuliEom;e nomf causam,eam,qu;epriore, unde ea f locum dedicavisset Fidei. Ait quidem Aga- thocles conjDlures esse auctores, qui dicant Aenean sei^ultum in urbe Berecynthia proxime flumen Nolon, atque ex eius progenie quendam nomine Eho- 15 mum venisse in Italiam, et urbem Eomam nomina- tam condidisse. Caltinus f , Agathocles f Siculi qui res ges- tas conscribsit, arV)itratur e manu Troianorum fu- gientium Ilio capto, cuidam fuisse nomen Latino, eumque habuisse coniugem Ehom, a quo f , ut Italia sit po- 20 titus, urbem condiderit, quamf Eomam appellavisse. Lembos, qui appellatur Heraclides, existimant f , re- verfcentibus ab Ilio Achivis, quendam f tempestate deiectos in Italiae regiones secutos Tiberis decur- sum pervenisse, ubi nunc sit Eoma, ibique proj)ter t*- 25 dium navigationis, inpulsas captivas auctori- tate virginis cuiusdam tempestivif nomine Eho- mes, incendisse classem, atque ab ea necessitate ibi manendi ur))em conditam ab is, et potissimum eius nomine eam appellatam, a cuius consilio eas 80 sedes sibi hrmavissent. Galitas f scribit, cum post obitum Aeneffi! imperium ItaHfe pervenisset ad Latinum, Telamachi f Circaeque filium, hisque f ex Ehome f suscepis- set filios, Ehomum, Eomulumque, urbi conditie in Pa- latio causam fuisse appellandip potissimum Eho- 208 PAULI EXOERPTA. S65 366 QU. XUI. at : his . . iiec in fruria. Kl. lun. isf legi debet cum 20 e nefasto fastus. II Eegia quod in fanum a Po- ant, quod in ea sa- ita usurpari. \\Regiae ute fiunt fori, co- 2S civitate aliquem estate. sed non um, qui homini talis eptus fulguris fit, uli, quo regiae fe- 80 . II 7/-egiescitf , cum dixit c versu : «vix sujjer- e misero mihi ac /nde etiam glires 279 PAULI EXCEEPTA. 385 Rigidumetprffiter modum frigidum significat et durum. Regifugium sacrum dicebant, quo die rex Tarquinius fugerit e Roma. Hegia domuS; ubi rex habitat. Regiescit apud Plautum significat crescit. 25 386 QTJ. SIII. 14. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVII. P. 278 M. dicti ^identur, quibus corpus pinguitudine adcre- scit. II Ee apse est reipsa. Pacuius f in Armorum iudi- cio : «Si non f est ingi'atum re abse f quod feci bene.» || Re- gimen pro regimento usurpant poette. Ennius 1. 3 XVI. : «Piimus senexbradynf in regimen Ijellique pe- ritus.» II Eelegati dicuntur propri^ f , quibus ignomi- niie, aut poene f causa necesse est ab uiije Eoma, ! aliove quo loco abesse leges f Senatuique + consul- to, aut edicto magistratuus f, ut etiam Aelius 10 Gallus indicat. || Eeligiosus est non modico+ de- '^l orum sanctitatem magni estimans f, sed etiam officio- 1 sus adversus homines. dies autem religiosi, quibus, nisi quod necesse est, nefas habetur facere : quales I sunt sex et triginta atri qui appellantur, et alii ^ 15 senes f , atque hi f , quibus mundus patet. f esse Gallus Ae- lius, quod homini ita facere non liceat, ut si id faciat, contra deorum voluntatem videantur f fa- cere. quo in gener^ f sunt hitc : in edem + Bon;e dex virum introire : adversus mystici + elegem f id f 20 populum ferre : die nefasto apud Prietorem lege agere. Inter sacrum autem, et sanctum, et rehgiosum dif- ferentias belHssime refert : sacrum ledificium, consecratum deo: sanctum murum, qui sit circum oppidii: re- ligiosum sepulcrum, ubi mortuus sepultus, aut 25 humatus sit, satis constare ait. sed ita portione f quadam, et temporibus eadem videri posse f . siquidem quod sacrum est, idem lege aut insti- tuto maiorum sanctum esse putant f , violari id sine pcena non possit. idem religiosum quoque esse, 30 qui non iam + sit aUquid, quod ibi homini fa- cere non Hceat; quod si faciat, adversus deorum voluntatem videatur facere. simiHter de mu- ro, et sepulcro debere observari, ut eadem ^ PAULI EXCEEPTA. 387 Beapse est reipsa. Pacuvius: «Si non est ingratum reapse, quod feei.» 388 QU. XHI. 17. FESTI FRAGM. E COD. FAKN, L. XVII. P. 281 M et sacra, et sancta, et religiosa tiant, sed quo mo- do, quodf supra expositum est, cum de sacro diximus. II Eepotia postridie nuptias apud novum ma- ritum cenatur, quia quasi reficitur potatio. Pacu- 5 vius in Iliona: cAb eo depulsum mamma paedago- gandum accipit appottalis f liber f. » || Kepagula sunt, ut Verrius ait, quie pate faciundi gratia qua t ita figuntur, ut ex contrario qme oppangun- turf. Cicero in Verrem 1. IIII. : «Postea convolsis re- 10 pagulis, eifractisque valvis demoliri signum, I ac vectibus labe factari conantur.» quie i3oeta& iinterdum repages appellant. ||Kepudium Ver- riuH ait dictum, quod fit ob rem pudendam. Acci- us: «Eepudio eiecta ab Argis iam dudum ex- 15 sulo.» iJKepedare, recedere. Pacuiusf: «Paulum recede f gnate a vestibulo gradum. » || Eepasti- nari ageris f dicitur, ut Verrius existimat, cuius natumf mutatur fodiendo, cum aut silvester ex quo dicaturf, aut lapis mollitur frangendo, 20 ut fiat pascuif, vel pecoribus berba, vel bomi- nibus satione. Cato in ea, quam scribsit de suis virtutibus contra Tbermum : «Ego iam a principio in parsimonia, atque induritia, f atque industria omnem adulescentiam meam 25 al)stinuif agro colendo, saxis Sabinis, silicibus repastinandis, atqae conserendis.»> xlfranius in Eei^udiatore f : «pastinaf serati+ senex fugis.»; iJEeluere, resolvere, repignerare. Ci«cilius in Carine : «Ut aurum, et vestem, quod matris fu- ijd it, reluat, quod viva ipsi opposuitf pignori.» ||Eesignare, antiqui pro rescribere ponebant, ut adhuc subsignare dicimus pro subscribe- re. Cato de spollis, + ne figerentur, nisi quie de 280 PAULI EXCERPTA. 389 Repotia* poBtridie niiptias apud novum maritum ce- natur, quia quasi reficitur potatio. Hepagula sunt, quae patefaciondi gratia ita tiguutur*, ut 6 contrario oppangantur. Hiec et rcpafifs dicuntur. Hepudium, quod fit ob rem pudendam, appellatum. s IReped.are recedere. Hepastinari* ager is dicitur, cuius natum fodiendo mutatur. Heluere solvere, repignerare. Hesignare antiqui dicebant pro rescribere, ut adhuc lo ■siihsignare dicimus pro subscril)ere. 390 QU. XIII. 18. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVII. P. 281 M. ho rev nar requi 5 alia a . . . . quod n reb indi tertium 10 ranorum positi nisi a vocaba cretun .^ || Be- 15 sulta \\Eestibilis . . dicitur, qui bien co, id est arist cant, excipe ||jR6se.s . . . residet. Acci«.S' 20 residuos, summ inRosa: «pryeterea . . . . Pacuius t in arm Tuque te desider nos hic esse m 23 II Eesecrare, resol reus popuhim co ut eo periculo U ' stratus eum resecr se liberarent, ins 30 innocensque esset, ca;^ est, ne eidem iterum ,. . . animadvertisti . . . cumque comitia esse 280 PAULI EXCERPTA. 391 Resultare siepe resilire, Restibilis ager fit, qui biennio continiio seritnr farreo spico, id est aristato, cpiod ne fiat, solent, qui praedia locant, excipere. Eeses ignavus, quia residet. 5 Hesecrare solvere religione, utique cum reus popu- lum comitiis oraverat per deos, ut eo periculo libera- retur, iubebat magistratus eum resecrare. PJautus : «Eesecroque mater, quod dudum obsecraveram.» 392 QTT. Xin. 19. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVII. P. 282 M, O aut iure ut 5 dica . . . . um ob- ror II E-es con- dicium 10 II Bavam — vocem parum antem : r loquen- Lucilium 15 t ravi- elli, nisi lautum, qui poscamusque f . bi : flExpurga- 20 ravim.i) II Rosea us appellatur, mida semper serent f . II Eediculi Capenam Cornifi- optere f appel- 2f rbem Hannibal, dam visis perterritus. II Reserari dici ab eo, qute f de- nac cardine pate fiant + et declusa sint, re- 30 neque dicantm'f fustes, foribus. Pacuius f in pandite valvas, . . . . complectar. I) ||Rema- 288 PAULI EXCERPTA. 393 Res conperendinata significat iudicium in dieni tertium constitutum. Rava vox rauca et parum liquida, proxime canum latralum sonans, unde etiam causidicus pugnaciter loquens rnhnla*. Rosea in agro Eeatino campus appellatur, quod in eo arva rore humida semper seruntur. Rediculi fanum extra portam Capenam fuit, quia accedens ad Urbem Hannibal ex eo loco redierit qui- busdam perterritus visis. Reserari a sera dictum est. E;emant+ repetant. Ennius: «Eivos camposque re- mant. » 394 QU. XIII. 20. FESTI FRAGM. E COD. FARK. L. XVII. 282 nant, reptentf. Enniiis 1. I.: «desuntf rivos camposque remantf.» || Eefert cum dicimus, errare nos ait Verrius. esse enim rectum rei fer, t dativo scilicet, non ablativo casu. sed 5 esse iam usu possessam. || Ridiculus proprief dicitur, qui in rebus turpibus ridetur. LIBER XVII. SEXTI POMPEI FESTI LIBER XVIII. 10 II «RIDEO, INQUIT GALBA CAN- terio» proverbium est, quod Sinnius Capito ita interpretatur, nisi f qui princijjio rei alicuius inchoatie deliciunt animo. Sulpicius Galba, cum in proviuciam 15 exiens, ad portam ipsam canterium suum anim- advertisset cecidisse : rideo inquit can- teritief iam lassum esse, cum tam longum iter iturus, vix id sis ingressus. || Retricibus cum ait Cato in ea, quam scribsit, cum edisser- 20 tavit Fulvi Nobilioris Censuram, significa- ta f quam f eo nomine, qu;e est supra viam Ar- deatinam inter lapidem secundum, et tertium. qua inrigantur + horti infra viam Ardeatinam et Asinariam usque ad Latinam. || Recepticium ser- 25 vum, Cato in suasioue legis Voconite cum ait, significat, qui ob vitium redbibitus sit : «ubi irata facta est, servum recepticium sectari atque flagitare virum iubet.» || Rogat est consulit populum, vei f petit ab eo, ut id scis- 30 cat, quod ferat. unde nos quoque in consue- tudine habemus pro petere, et orare. Cato in dissuasione, ne lex Bsebia derogaretur, ait: «hoc potius agam, quod hic rogat.» || Restat 283 PAULI EXCEKPTA. 39^ Ridiculus, qiii in rebus tiirpibiis ridetur Hetricibus eum ait Cato, aquam eo nomine signifi- cat, qua horti inrigantur. Recepticius servus est, qui ob vitium redhibitus est. Rogat est consulit populum vel petit ab eo, ut id sci- 5 scat, quod ferat. Restat Ennius posuit pro distat. 396 QU. XIII. 21. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVII. 285 pro distat ait Enniusf ponere, cum bist dicat: «Im- petus autf longe mediis regionibus restat.» II Euri esse, non rure dicendum, testis est Tereuti- us in Pbormione, cum ait: «ruri se contine- 5 bat, ibi agrum de nostro patre.» || Eebgioni est quibusdam porta Carmentali egredi; et in iede lani, quse est extra eam, Senatum babe- ri: quod ea egressi sex et trecenti Fabii apud Cremeraii f omnes interfecti sunt, cum in aede la- 10 ni S. C. factum esset, uti ^^^'oficiscerentur. I Ketiario pugnanti adversus murmillo- uem, cantatur : «Non te peto, ijiscem peto. quid me fugis GalleV» f quia murmilioni f cumgenus f armatune GalHcum est, ipsique murmillo- 15 nes ante Gallia + appellabantur, in quorum ga- leis piscis effigies inerat. Hoc autem genus pu- gnie institutum videtur a pii f taccuno f ex septem sapientibus, qui adversus Phiynonem dimicaturus proj)ter controversias finium, 20 quff' erant inter Atticos et Mitylenseos, re- te occulte lato + inpedivit Phrynonem. || Ee- signatum ses dicitur militi, cum ob delictum aliquod iussu TE. Militumf in tabulas refertur. resig- naref enim antiqui pro scribere interdum pone- 25 bant. II Eituales nominantur Etruscorum libri, in quibus perscribtum est, quo ritu condantur ur- bes, arse, sedes sacrentur, qua sanctitate mure, f quo iure portie, quomodo tribus, curiae, centuriije distrilmantur, exercitus constituant, f ordinentur, 30 ceteraque eiusmodi ad bellum, ac pacem pertinen- tia. II Eutihe canes, id est non procul a rubro colore, immolantur, ut ait Ateius Capito cana- rio sacrificio pro frugibus dejDrecandse sevitiie f cau- sa sideris caniculag. || Eeligionis praecipue f ha- 284 PAULI EXCERPTA. 397 Ruri esse, non riire dicendum ; testis est Terentins, cum ait: «Euri se continebat. « Retiario pugnanti adversus murmillonem cantatur : «Non te peto, piscem peto, quid me f ugis Galle '? d quia murmilionicum genus armatune Gallicum est, ipsique raurmillones ante Galli appellabantur, in quorum galeis piscis effigies inerat. Quod genus pu- gnie institutum est a Pittaco, uno ex septem sapienti- bus, qui adversus Phrynonem dimicaturus propter controversias tinium, quie erant inter Atticos et Myti- lengeos, rete occulte lato inpedivit Phrynonem. Hesignatum ses dicitur mihti, cum ob dehctum ahquod iussu tribuni mihtum, ne stipendium ei detur, in tabulas refertur. Signare enim dicebant pro scri- bere. Rituales nominantur Etruscorum hbri, in quibus scri- ptiim est, quo ritu urbes condantur, aras ledesque sa- crentur, curi;e, tribus et centuria' distribuantur. 15 398 QU. xril. 22. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVII. 285 betiir Censo VaiTO exe or, cum M admodum i 5 dicia cum c quae inpr?' re, liomin?' iudicium fu mius Q. F 10 amiserat iDum ocular libri Sibyll blice supp Ti. Semproni 15 fides labefa cum esset ^di coudempnat co erant, cond L. Aemili Paulu f e 2" fuit. Laboravit amissione capit/s et P. Corneli Sc opilius, post cons fuit: vadatus . . 25 constat. M. Val ginus Censores q tia fuerat, famosu in Capitolio in ara sico nata fuerat 30 tam ficum, infamesque ullo pudicitiai; resp L. Corneli Lentuli C Lentulus iudicio pu fuerat. plurimi itaq PAULI EXCERPTA 899 400 QtT. XIII. 23. FESTIFKAGM. E COD. FARN. L. XVIII. ^28« L. Mummi \M in agen- soluta pe- .s(3veritate, 5 Q. Fulvi No- ci f fuit no- nribus f notis cili Metelli uatus ; ad sum- 10 /res, et eo lu- claritatem. \(Bedinimt Ennius . . . „ . /-tY/inunt. in t. eunt feri- 15 II Eegium est, ut servus Numie Pompili : ,'.... gnum rege. )\Romanos s appellat Enni- 20 ". cos, Grai memo- ngua longos per ispani non Ko- cum Eomulus ur- inae locutus sit : 25 gentis fuerit nione mutata. icat origo eius surpatio. ||«Kigido Ennius locatus f videtur g(, /i. est enim a manist no- re usus est. et L. II. i caerula prata,» cie- et alibi: «Inde Parum ulabantf»), Parum insulam PAULI EXCERPTA. 401 Redinunt redeunt. Regiiim est, quod aut est, aut fuit regis. Begale eet dignum rege. 26 40^ QU. xni. U. FESTI FKACiM. E COD. FARN. L. XIII. P. 286 M refert. Item : « Unum usm'um surus ferre f ta- men defendere possuntf.» suri autem sunt rus- test, et hypocoristicos surculi. ||Keque apse Scipio Africanus, Paulli filius, cum pro ;ede Ca- 5 storis dixit, bac conpositione usus est: cquibus de hominibus ego siepe, atque in multis locis opera, factis, consiliis, reque eapse siepe f bene- meritus spemf», id est et re ipsa. ||Resp. multa- rum civitatum plurahter dixit C. Gracchus in ea, 10 quam conscripsit de lege .p. Ennif et peregri- nis, cum ait: «eie nationes, cum aliis rel)us, per ava- ritiam, atque stultitiam, res publicas suas ami- serunt.» || «Recto fronte ceteros sequi si norit.» Cato in dissertatione consulatus. antiquie 15 id consuetudinis fuit, ut cum ait Ennius quoque «a stirpe supremo.» et «Iliadi anepos.» et «lupus feta.» et «nullam et us.» etiam in commentariis sacrorum pontificalium frequenter est hic ovis, et haec agnus, ac f porcus. qu» non ut vitia, sed 20 ut antiquam consuetudinem testantia, de- bemus accipere. ||Recipie apud Catonem, pro recipiam, ut alia eiusmodi comijhn-a. || Redemp- titavere item, ut clamitavere, Cato idem in ea, qua egit de signis et tabulis: «honorem 25 temptaveref », ait, «1. efactaf benefactis non redemptitavere.» ||Repulsior secunda conla- tione dixit Cato in ea, qme est contra Cornehum apud populum : «haec quisf incultior, religiosior, desertior, publicis negotis repulsior.» || Ra- 30 tissima quoque ab hisf quae rata dicimus. uude etiam rationes dictie. Cato in q. M. Thermum : «Er- ga rem-p. multa beneficii ratissima atque gratissima.» || Regilhs, tunicis albis, et reti- cuHs hiteis utrisque yr-ctis, testis susum ver- 285 PAULI EXCERPTA. 403 Keque eapse re ipsa. Recipie recipiam. Redemptitavere, ut clamitavere. Repulsior Cato dixit conparative a repulso. Ratissima quoque ab his, quse dicimus rata, unde s etiam rationcs dictie. "26- 404 Qr. XIII. -25. FESTI FEAGM. E COD. FARN.^L. XVIII. P. 289 M. sum a stantibiis pridie nuptiariim diem virgi- nis+ indutie cubitum ibant hominis causa, ut eti- am in togis + virilibus dandis observari solet. II Rapi simulatur virgo ex gremio matris : aut, 5 si ea non est, ex proxima necessitudine, cum ad virum traditurf, quod videlicet ea res feliciter Eomu- lo cessit. II Eapi solet fax, qua pnelucente no- va nupta deducta est, ab utrisque + amicis, ne aut uxor eam siib lecto viri ea nocte ponat, 10 aut vir in sepiilcro conburendam curet, quo utroque mors propinqua alterius utrius captari putatur. || Eitus est mos conprobatus in administrandis sacrificiis. || Eeceptus mos est, quem siia sponte civitas alienum ad- 15 scivit. Eeligiosi dicuntur, qui faciendarum, pne- termittendarumque reriim divinarum seciindum morem civitatis dilectiim habent nec se superstitio- nibus inj)hcaut. || Eenovativiim fiilgur vo- catiir, cum ex aliquo fulgure functio fieri 20 coepit, si factum est simile fulgur, quod idem significet. |j Eeferri diem prodictam, id est anteferri, religiosiim est, iit ait Veranius in eo, qui est auspiciorum de comi- tiis, idque exemplo conprobat L. luh et P. 2n Licini Censoriim, qui id fecerint sine ullo decre- to Augurum, et ob id lustrum parum fehx fue- rit. II Eegaha exta apj)enantur, quse poten- tibus insperatum honorem polhcentur: priva- tis et humihoribus hereditates ; fiho fami- 8(1 li;e dominationem. || Eespicere autem etf in aiispicando, iinde quis avem prospexit, cum eodem revertitur. || Eehgiosum ac sacrum est, ut templa omnia, atque sedes, qiue etiam sacratae diciintur. adf quod per se rehgiosum 288 PAULI EXCERPTA. 405 Hapi simulatur virgo ex gremio matris, aut, si ea non est, ex proxima necessitudine, cum ad virum tradi- tur, quod videlicet ea res feliciter Komulo cessit. Hapi solet fax, qua pnelucente nova nupta deducta est ab utrisque amicis, ne aut uxor eam sub lecto viri ea nocte ponat, aut vir in sepulchro conburendam curet, quo utroque mors proj^inqua alterius utrius captari putatur. Receptus mos est, quem sua sponte civitas alienum adscivit. Hegalia exta appellabant, quae potentibusinsperatum pollicebantur honorem, humilioribus hereditates, filio famihai dominationem. 406 QU. XIII. 26. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVIII. P. 289 M. est, non utique quod ea non II Keus, cum pro u nius in eo, qu 5 cit pro se a to tuo uti p II Eosci ri solent, in comoedus in . , . nihil deesse if) de oratore || Bustica . . . mense Aug quod eodem illo est, iumenta omnes horti in 15 II Raucos appella ab ariditate, carum aristae menta rava appe docet. II Eica est 20 timV)riatum, pnrp palliolo, mitrai existimat. Titi sucida alba vest triplex, quod con 25 nuae ; patrimae, m tum lavetur aqua p leum. II Eespici avis licio, quasi finis inp comitia perfecta, sum 80 dotes suo more, alisque nem luci, in quo sacra fa . . . latoribus ingeniculato . . . vinum in caput infun catione. || Remisso PAULI EXCERPTA. 407 Eosci appellabantur in omnibus perfecti artibus, quod Roscius quidam perfectus unus in arte sua, id est comoedia, iudicatus sit. Rica est vestimentum quadratum, limbriatum, purpu- reum, quo Flaminica.' pro palliolo utebantur. Alii dicunt, quod ex lana liat sucida alba, quod coniiciunt virgines ingenuie, patrima' matrima', cives, et inficia- tur Citruleo colore. 408 QU. XIII. 27. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XIII. P. 290 M. sus est in iubetur, quod tum est, exer- ut cum opus sit, 5 re joossit nam . . . . in perpetuum untur, ut ait cio, quast po- . . . . . . sicures habitae 10 ..... esse ait Antis- oque lege signi- , . . ando dicitur, ut . . officio Augu- in consillo fa- 15 . det loco ; pullis . . . . um facit auspi- lit, intra pome- , . plo consistit. || Re- . . . . id amissum recipe- gQ . . . eparatum. || Rictus, ici videntur, quia contrariaque sint , . . , regendo, ut commo- . . ictum videri po- 25 II ^S ri carmine ap- sapia pro sedilibus di- huc in consuetudi- . . . II Susque deque . . ens est, pro plus minusve. 80 od antiquis usque f dice- II Soni-1'io. significat in car- ugurali, sonanti. II Sine in proverbio dici solet, sine ulla incommodia- "291 PAULI EXCERPTA 409 Repertum dicitur quasi repartum et reparatum. Bictus, rixae, rixosi,* ringitur dici videntur, quia in diversum rumpantur, contrariaque sint recto, quod vocabulum dictum videtur a regendo. Susque deque significat plus minusve. Sonivio sonanti. 410 QU. Xin. 28. FESTI FKAGM. E COD. FARN. L. XVIII. P. 2WJ M. appendice : quod olim sacra non solum publica curiosissime administrabant, sed etiam pri- vata. relictusque heres sicf pecuniae, etiam sa- crorum erat; ut ea diligentissime administra- 5 re esset necessarium. || Suppum antiqui dice- bant, quem nunc supinum dicimus ex Grae- co, videlicet pro adspii-atione ponentesf lit- teram, ut cum idem hylas dicunt, et nos sil- vas. item ez sex. et enta septem. eius voca- lu buli meminit etiam Lucius : «Si vero das, quod rogat, et si suggeri suppus +. » || Sempronia horrea qui locus dicitur, in eo fuerunt lege Gracchi, ad custodiam frumenti publici. II Statua est ludi eius, qui quondam fulmine 15 ictus in Circo, sepultus est in laniculo. cu- ius ossa postea ex prodigis, oraculorumque responsis Senatus decreto intra urbem re- lata in Volcanali, quod est supra Comitium, obruta sunt. superque ea columpna, cum 2u ipsius effigie, posita est. || Servilius lacus appellabatur f eo, qui eum faciendum cu- raverat in principio vici lugari, continens basihcte luliie, in quo loco fuit effigies hydrse positta Agrippa. || Sonticum 25 morbum in XII. significare ait Aelius Stilo certum cum iusta causa, quem non nulli putant esse, qui noceat, quod sonte signifi- cat nocentes. Na^vius ait: «Sonticam esse oj)or- tet causam, quam ob rem perdas mulierem.» 30 II Sacram viam quidam appellatam esse existimant, quod in ea foedus ictum sit inter Romulum, ac Tatium. quidam, quod eo itinere utantur sacerdotes indulium sa- crorum conficiendorum causa. itaque ne eatenus 291 PAULI EXCERPTA. 411 Suppum antiqui dicebant, qnem nunc supinum dicimus. Servilins lacus Komif a conditore vocatus. Sonticum iustum. Nievius: «Sonticam esse oportet causam, quamobrem perdas mulierem.» 5 Sacra via in urbe Koma appellatur, quod in ea foedus ictum sit inter Komulum ac Tatium. 412 QU. XUI. 29. FESTI FKAGM. E COD. FARN. L. XVIII. P. 293 M. quidem, ut vulgus opinatur, sacra appellan- da est a regia ad domum Eegis sacrificuli, sed etiam a Eegis domo ab sacellum Sire- nise, et rusus a regia usque in arcem. nec f apjjel- 5 lari debere ait Verrius, seddis iuncte, ut c^teras vias Flaminiam, Appiam, Latinam. ut ne Novam viam quidem, sed Novam viam. ||Scita plebei appellantur ea, qu;e pleps suo suffragio sine patiibus iussit, plebeio ma- 10 gistratu rogante. || Solitaurilia hostiarum trium diversi generis immolationem sig- nificant, tauri, aryetis, verris quod omnes eie solidi, integrique sint corporis; contra aci . . f verbices maiales quif quia 15 sollum Osce totum et soldum signifi- cat. unde tela quaedam solii ferriaf vocan- tur tota ferrea, et homo bonarum artium sollers, et quie nulla parte laxata cavaque sunt, solida nominantur. atque harum hos- 20 tiarum omnium inviolati sunt tauri, quffi pars scilicet crediturf in castratione. sunt qnidem qui portentf, ex tribus hostiis praecipu^ nomen inclusum cum soHdo taurique, am- phssima sit earum. quidam dixerunt om- 25 nium trium vocabula confixa f , suis, ovis, tauri, adeffecisse. id quod uno modo ap- pellarentur universie. quod si a soho, et tau- ris earum hostiarum ductum est nomen anti- quie consuetudinis, per unum L enunti- 30 ari non est mirum, quia nulla tunc ge- minabatur Uttera in scribendo. quam consuetudinem Ennius mutavisse fertur, ut pote Gr^cus Greco more usus, quod ilH ifique scribentes ac legentes dupHcabant I 29^ PAULI EXCERPTA. Solitaurilia hostiarum triiim diversi generis inmo- lationem signifieant, taiiri, arietis, verris, quod omnes e;p solidi integrique sunt corporis. Solium enim lingua Oscorum significat totum et solidum. Unde tela qu»- dam soliiferrea vocantur tota ferrea, et homo bonarum artium sollers, et qu;e nulla parte laxata cavaque sunt, solida nominantur. 413 414 QV. XIII. m. FESTI FEAGM. E COD. FARN. L. XVIII. P. 293 M. mutas, semi , . \\Socordi- am. quidam M. Cato pro VII. cum ait : s mensam ti ne quid neg retur. conpos quod est sine, II Semis, semodi 1" tione ex Grae litteram p . . habent, ut silv.e, sic V) dicunt, 15 II Sublicium po appellatum cabulo Volsco in latitudinem liter Formian 20 librorum ; q sublices voca aqua liquens in qua opini et meminit s 25 qui ait in belli quam liquidum amnem», et ali tab mem retinet s Sallustius libro qu 80 «ue inrumiendif ]) sublicibus cavata sent. » II Supervacaneum u cludit Verrius ab v 292 PAULI EXCERPTA. 415 Socordiam quidam pro ignavia posuerunt; Cato pro stultitia posuit. Conpositum autem videtur ex si, quod est sine, et corde. Semis, semodius, semuncia ex Gneco trahuntur, sicut etalia nonnulla, qufe S litteram pro adspiratione eorum habent, ut k~iy. sejjtem, oXai silvMe. Sic ista ab eo, quod illi dicunt Y]{j,'.ao, dechnata sunt. Supervacaneum supervacuum. 416 QU. XIII. 31. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVIir, P. 294 M. antummodo, sit fami- vacaneum 5 \\Striifertarios antiqui . . ._ mines con- arbores ful- missarum struffi f et 10 aciunt et uti mihi utto etiam . . . . fertario. ex qua cortex 15 Lucilius ti hibernacu- II Silicemium nebris, quam . . ocant. sed 20 eriius existi- uod nos farci- letumf familia, omine ea res s iam silentium 25 olostate : «Cre- meesse f esurum.)) II Sudum significare sub um omnium fere 30 us siccum significet. est, sine udo, ut se- i dicebant infir- Plautus in Persa : « Ad 295 PAULI EXCERPTA. 417 Strufertarios * dicebant, qui quiedam sacrificia ad ar- bores fulguritas faciebant, a ferto scilicet quodam sacrificii genere. Silicernium erat genus farciminis, quo fletu familia purgabatur. Dictum autem silicernium, quia cuius nomine ea res instituebatur, is iam silentium ceme- ret. Csecilius : «Credidi silicernium eius me esse esurum. »> Sudum siccum, quasi seudum, id est sine udo. Securus sine cura. Sublesta infirma et tenuia. Plautus : « Gravior pauper- lo tas fit, fides sublestior,») id estinfirmior. Idem vinum ■fToo+no 27 418 QU. xm. 32. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVIII. P. m M. pauj)ertatem si immigrant infamiae, gravior paupertas fit, fides sublesti- or.» id est infirmior. Id est f in Nervo- laria viuum ait «sublestissimum, » 5 quia infirmos faciat vel corpore, vel animo. II Saturet f viretf caro non habentf. || Supel- lictilis + recto casu, et senis ratione di- cebantur, qu» nunc contraria vi- 10 dentur esse finitioni portionis f : qua f omnia vocabula X littera finita per declinationes obliquorum ca- suum syllabam accipiunt. haec autem duo desciverunt ab ea, ut alta com- 16 pium f quae non ideo infirmare de- bent praeceptum. II Scurr* vocabulum Verrius ineptis- sime f aut ex Gneco tractum ait, quod est SKrPOAZAIN f , ut f a sequendo, cui 20 magis adsentitur, quod et tenuioris fortunie homines, et ceteri alioqui, qui honoris gratia prosequerentur quempiam, non antecedere, sed sequi sint sohti. quia videhcet dicat Lu- 25 cilius: «Cornelius P. noster Scipiadas dicto f , tempus qu^ f intorquet in ip- sumf oti etf deHcis, hici effictaef, atque cinyedo, et sectatoria f deo f ipsi f suo, quo rectius dicas. ibat forte domum, se- 80 quimur multi, atque frequentes.» cum secutos videri veht, ob eorum iurgia, non ob adsuetum officium. ^95 PAULI EXCERPTA. 419 ait « sublestissimum, » quia infirmos faciat vel corpore vel animo. 27* 420 QU. XIV. 1. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVm. P. -297 M. II Secus Valgius putat ex Gr;eco quod est kxa.c dictum. ab- surde scilicet. siguificat enim aperte aliter, exemplis omnium fere, qui eam vocem usurpant. || Stipem esse num- mum signatum, testimonio est et de eo quie f datur sti- 5 pendium militi, et cum spondetur pecunia, quod stipu- lari dicitur. || Sobrinus est, ut ait Gallus Aelius, patris mei consobrini filius, et matris meae consobrinae filius femina. f isdem de causis appellat fratrem, et fratrem patruelem. et consobrinum, 10 et propius consobrinof, et sobrina. idem gra- dus in sobrina quoque sunt. || Sororium tigil- lum appellatur hac de causa. ex conven- tione Tulli Hostili regis, et Metti Fufitiif du- cis Albanorum, Trigemini Horati, et Curatif 15 cum dimicassent, ut victores sequeretur imperium, et Horatius noster exsuperasset, victoque f domum reverteretur, obvia soror, cognita morte sponsi, sui fratris manu occisi, aversata est eius osculum, quo nomino f interfecit eam. et quamquam 20 Horatius absolutus parricidi tusque iudicio 23 superiecto, tuerat, subit, Sororite, tus omni 80 adprobantibus tigillum a sceleri f apud provocavit victor, quse velut erat, accusatus Duumviros, ad populum, duo tigilla pater eius sub iugum consecratisque ibi aris et lano Curiatio, noxia sceleris est augiu-iis ex quo sororium id est appellatum. || Sororise f patre tamen dampna- cuius tertia consti- missus, lunoni libera- mammae dicuntur puellarum, cum primum tumescunt, ut fra- terculare. t Puerorumf Plautus in 296 PAULI EXCERPTA. 421 Secus aliter; hausems non aliter. Stipem esse nummum signatum testimonio est et de eo, quod datur in stipendium militi, et cum sponde- tur pecunia, quod stipulari dicitur. Sobrinus est patris mei consobrini filius et matris me» consobrinae filius. :Sororiare mammie dicuntur paellarum, cum pri- mum tumescunt, ut fraterculare puerorum. Plautus: Tunc papillse primulum * sororiabant ; illud volui * dicere, fraterculabant. lo 42 i2 QU. Xjy. '2. FESTI FKAGM. E COD. FARN. L. XVIII. P. "297 M. Fribolaria f ^ papillse pri volui dicere, opus est verb || Suregit 5 et sortus an et eius parti bus L. Livill f est. II Sors et cat, unde con 10 et Deis respo?? accidit in so \\Soracum quo ornamen corum. TlsbU rum icillum f 1.5 II Sobrium vicum et Aelius, quod locus neque caup aliquod f in eo M f vino, solitum jj Soni- 20 vium tripu Puloher f, quod dit plus f , quadr || Sons nocens, ut ex c nocens. || Sodalis 25 tant, quod una s alii, quod ex suo alii, quod inter se rent, quod utile ess crebro, congre f vocar 30 vocabulo, quod est c II Sodes, si audes, uti si.? , pro in loco. Terentius sodes, quis heri Chry II Surum dicebant, ex quo 29i; PAULI EXCERPTA. 423 Suregit et sortus pro surrexit, et quasi possit lieri surrectus, frequenter posuit Livius. Sors et patrimonium significat. Unde consortcs dici- / mus ; et dei responsum et quod cuique accidit in sor- | tiendo. b Soracum est, quo ornamenta portantur scenicorum. Sobrium vicum Eomse dictum putant*, vel quod iu eo nulla taberna fuerit, vel quod in eo Mercurio lacte, non vino subplicabatur. Sons nocens ; insons innocens. Sodales dicti, quod una sederent et essent, vel quod ex suo datis vesci soliti sint, vel quod inter se invi- cem suaderent, quod utile esset. Sodes si audes, uti sis pro si vis, et ilico pro in loco. Terentius in Andria: «Dic, sodes, quis heri Cbrysi- 15 dem babuit?» Surum dicebant, ex quo per deminutionem fit surcu- 424 QU. XIV. 3. FESTI FKAGM. E COD. FAEN. L. XVIII. P. 2^8 M. su est Plau- non est tibi.» um, item : nam qui cus surculis, ^ rum. tum poli- aut asuke rus f surum re possent.» II Suremit s manum su- 10 surempsii» pue . . . sustule- . . . II nSyrium ium» dixit: est, quod cum . . cio nobilissi- 15 atque ob eam issimus semper instituit cum imus sumere- ipso dignior. 20 axup'.ov xal ooxsii a6- t. quod si mon- tem non num- Socratem que rat. in librum 25 inscripserat Scy- gratia id appel- II Summnssi dicebantur NjBvius: «odi inquit, iude aperte dice, 30 times.i) Ennius in sexto ntus in occulto mussa- s in Andromacba: «di- n est: nam mussare si- s in Agnorizomenef : 299 PAULI EXCERPTA. 425 lus. Ennius : « Unus surus surum ferret, tamen defen- dere possent.» Suremit sumpsit: «Inque manum* suremit hastam.» Suremnsit sustulerit. Summussi murmuratores. Nievius : «Odi, inquit, sum- mussos, proinde aperte dice, quid sit.» Terentiusi mussare pro tacere i^osuit, cum ait : «Sile, cela, oc- culta, tege, tace, mussa.» 426 QV. XIV. 4. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVIU. P. 298 M. «quod potes, sile, cela, oc tege, tace, mussa, mane.» ||Sum, pro eum usus est Enius t 1. I «At tuf non ut sum summa + servare decet rem.» et 1. II.: 5 "Atl se se sum quae dederat in lumi- nis oras. » || Sollo Osce dicitur id quod nos totum vocamus. Lucilius: «suasaf quoque omnino dirimitf, non sollo dupundi», id est, non tota. item Li- 10 vius. Sollicuria, in omni re curiora+. et solliferreum genus teli, totum ferreum. SoUers etiam in omni re pru- dens ; et sollemne, quod omnibus annis prsestari debet. || Sollaf 15 appellantur sedilia, in quibus non plures singulis possint sedere, ideoque soliar sternere dicuntur, qui sellisternium habent, et so- lariaf vocantur Babylonica, qui- 20 bus eadem sternuntur. que, uta f ti f Verrius, omnia ducta sunt solof. alvei quoque cavandif gratia instituti, quo singuli descendunt. II Solla f dicuntur. qme ascendendo f 25 potius dicta videntur, quam a solo. II Sollistimum, Apf pulcher f in AuguraHs disciplinae 1. I. ait esse tripudium, quod autf exci- dit ex eo f , quod illa fert : saxum ve so solidum, aut arbos viviradix ruit, quae nec pr» vitio, humanif cifidantur vei+ acianturf ve, pel- lantur ve. || Solum, terram. Ennius 1. III. : «Tarquinio dedit imperium 299 PAULI EXCERPTA. 427 Sum pro eiim usus est Ennius. Sollo Osce dicitur id, quod nos totum vocamus. Livius, solliferreum, genus teli, id est totum ferreura. Sollers etiam in omni re prudens, et sollemnc, quod omnibus annis prjestari debet. Solla sedilia, in quibus singuli tantum possunt sedere, ideoque soliar sternere dicuntur, qui sellisternium habent, et solaria vocantur Babylonica, quibus ea- dem sternuntur. Solum terram. lo 428 QU. XIV. .3. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVIII. P. 301 M. ||Simulf et sola regni.» et aliubif : «Sed sola terrarum postquam permensa pa- } rumper. » || Sole f aut t ait Verrius, est non solum ea, qu;e solo pedis subicitur, sed etiam per f materia robustea, super quam paries craticius extruitur. || Solox, lana crassa, et pecus, quod passim pas- citur non tectum. Titinius in Bar- ratof: «Ego ab lana soloci ad purpuram 10 data.» et Lucilius: «Pastali pecore, ac montano, hirto, atque soloce.» ||Sos pro eos antiqui dicebant, ut Ennius 1. I. : « Constitit inde loci propter sos def adiarumf» et 1. III.: «Circum sos quse 15 sunt magnie gentes opulentae.» 1. Vn. : «Dum censent terrere minis, hortantur bef sos.» 1. XI.: «Contendunt Graios Grecosf memorare solent sos.» interdum pro suos ponebant, ut cum 20 per dativum casum idem Ennius efferi f : «Postquam lumina sis ocuhs bonus An- cus reliquid.f» || Sultis, si voltis. Plau- tus in Frivolaria : «Sequimini me hanc f stultisf legiones omnes lavernie.» et 25 in Eudente: «Curate hecf stultisf mag- na diligentiamf» Cato i^ro L. Csese- tio : « Audite sultis milites, si trum in bello superfuerit, si invenerit pecuniam, egebit.» 80 II Solari sine praepositione antiquos testis est Pacuvius, «Solatur, auxiliatur, hortaturque me.» ||Solatum genus morbi maxime a rusti- cantibus dicitur, cuius meminit quis ves- quis non dixisse cum ait: 300 PAULI EXCEKPTA. 429 Solea vel ea dicitm*, quiv solo pedis subicitur, vel genus piscis, vel materia robustea, super quam paries craticius extruitur. Solox lana crassa, vel pecus lana non tectum.* Titin- nius : «Lana soloci ad purpuram data» ; et Lucilius : «Pastali pecore ac montano, liirto* atque soloce.» Sos pro eos antiqui dicebant, ut Ennius: «Constitit inde loci propter sos dea dianm.» Sos interdum pro suos ponebant; per dativum casum idem En- nius effert : (Postquam lumina sis oculis», pro suis. Siiltis si vultis. Plautus : « Sequimini me hac sultis » ; et Cato : «Audite, sultis, milites. » Solatum morbi genus. 430 QU. XIV. 5. FESTI FRA.GM. E COD. FARN. L. XVIII. P. 301 M- etiam Afrani arquato med tigine. || Solip maleficae, qu 5 fit fervore eo traxit. II Sos-pes omnes ferref auc Afranius in ep servent tuis 10 «Maxime Teu numquam.» En parentem et pa sospitem.» Acc rite ad patri 15 set.» Ennius vid ficare cum dix liber.» ceterum s ait esse bona spe spem non falle || Succrotilla 20 tenuis diceba Titinnius in fabulare succro nius in episto tilla voce serio 25 scribendis mulic gracilibus in Syr talis, cum sodellisf cr le, quie non pedibu cula est macliinet 80 materiie, et forate f quam ut uber scrofe f, stant II Sic f , versant fune volunt f . eoden f nom ...... stellas ruin que f 300 PAULI EXCERPTA. 431 Solipugna genus bestiolif maleficie, quod acrius eou- citatiusque fit fervore solis, unde etiam nomen traxit. Sospes salvus. Ennius tamen sospitem pro servatore posuit. Sospitare est bona spe adficere, aut bonam spem non 5 fallere. Succrotilla vox, tenuis et alta. Titinnius : «Feminina fahulare* succrotilla vocula.» 432 Qtr. XIV. 7. FESTIFEAGM. ECOD. FAEN.L. XVIII. P. SO-i M^ a hyadas Grae- .stimantes a subus quenti, dixerint II (S^tc-cingulum ap- 6 Iteum. Plautus. um Herculis f tiquam abstu- II Sucerd-ae stercus su- us : «simus 10 Quid habes, nisi vi, eo condis e succerda^ homo opicer- f nem, quem sol. t 15 it. II Suburanam a succisanamf nt ex nomine mimam illam quoque cusanam dictam 20 iratum esse. . . ■ pagi Succusa- exercerentur. II Succidanea hostia a^pellatur, quae tm, quod quasi 26 quidam a suc- dendo dictam II Suggillatum dici existimant quod ea pars, quie- Xov ab iis dicitur. 30 II Sycophantas .... idam ex hac causa Att ticosf quondam s aiunt in hortos am ob inrumpere, ficosque causam lege f actum t,. 303 PAULI EXCEKPTA. 43B Succingulum balteum. Sucerda stercus suillum. Titinnius : « Quid habes nisi unam arcam sine clavi, eo condis sucerdas?» Sciscito, sententiam dico. Succidanea* hostia dicebatur, quse secunda loco caedebatur, scilicet sic appellata a succedendo. Suggillatum * dicitur ex Grteco, quod ea pars, qufp est sub oculo *, kylon ab eis dicitur. Sycopliantas appellatos hac de causa dicunt. Atticos quondam iuvenes solitos aiunt in hortos inrumpere lo ticosque deligere. Quam ob causam lege est constitu- j tum, ut, qui id fecisset, capite truncaretur; quara ' Festns. 28 434 QU. XIA'. 8. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVIII. P. 302 M. quidf fecisset, capitef esset ei. quam pe- namf qui persequ^rentur f ob parvola detrimenta, sycophantas appella- tos. II Sulci appellantur, qua ara- 6 . trum ducitur, vel sationis facien- f dse causa, vel urbis condendaE-. vel fossura rectis lateribus, ubi arborisf serantur. fulmen quoque, qua eius vestigium, similiter appellatur. 10 quod vocabulum quidam ex grecof fictum, quia illi dicant alkonf ||Suasnm color appellatur, qui fit ex tillicidio f fumoso in vestimento albo. Plautus : fl Quia tibi suaso infecisti pro- 15 pudiosa pallulam.» quidam autem le- gunt in suaso. nec desunt, qui dicant, omnem colorem, qui fiat inficiendo, suasum vocari, quod quasi persua- detur in alium ex albo transire. 20 II Saltum Gallus Aelius 1. 11. significa- tionum, quif ad ius pertinent, ita definit: «Saltus est, ubi silvje et pastiones sunt, quarum causa ca- sse quoque : si qua particula in eo sal- 25 tu pastorum, aut custodum causa aratur, ea res non peremit nomen saltuif, non magis, quam fundi, qui est in agro culto, et eius causa ba- bet aedificium, si qua particula 80 in eo habet silvam.» || Superescit, significat supererit. Eunius: «Dum quidem unus homo Romanus toga superescit. » et Acer f in Chrysippo : «Quin hincf superescit, Spartam atque 303 PAULI EXCERPTA. pcenam qui persequerentur ob parvola detrimenta, sycophantas appellatos. Solcus dietus a Grseco, qui ab illis 6Xxd? appellatur. 435 Suasum color appellatur, qui fit ex stillicidio fumoso in vestimento albo. Plautus: «Suaso infecisti propu- diosa pallulam.» Sunt qui omnem colorem suasum velint appellare, quod quasi persuadetur in alium ex albo transire. ;Superescit, supererit. Ennius : «Dum quidem unus homo Komae superescit.» lo 28^: 436 QTJ. XIV. 9. FESTI FEAGM. E COD. FARN. L. XVIII. P. :M5 M. amyciastrado f. sed per se super sig- nificat quidem supra, ut cum dici- mus, super illum ceditf. verum poni- tur etiam pro de, greca f consuetudi- 6 ne, ut illi dicunt, o-sp. Plautus in Milite glorioso: «Mea opera super hac vicina, quaf ego nunc concilio tibi.» In Phasmate : «ehe . . . Tan- dem percipio, super rebus nostris lo- 10 qui te.» Pacuius f in Medo : «qua super re interfectum esse Hippotem di- xisti?» Cato contra Annium: Nemo antea fecit super tali re cum hoc magistratu utique rem. » Afranius in Virginef: «Alis 15 de rebus inf qua c^pisti f super.» ||Super- f cilium dicitur, quod supra cilium I sit, id est integimentum oculi supe- ' rius. II Sub iugum mitti dicunt f hostes victi, ereptis omnibus armis ao tehsque, cum astisf defixis duabus in terra, tei-tiaque ad summum earum deligata, speciei anif . . ben- tur subeuntes transire. ||Subices En- nius in Achille pro subiectis posuit, 25 cum dixit nubes: «per ego deum+ subices umidas, inde f oritur imber sonitus f ifivo f spiritu. » || Superstites f , testes praesentes significat. cuius rei tes- timonium est, quod superstitibus prye- 30 sentibus 1. f inter quos controversia est, vindicias sumere iubentur. Plautus in Artimonef: «Nunc mihi licet quid vis loqui, nemo hic adest superstes.» volgari quidem consue- 304 PAULI EXCERPTA. 437 Sub iugum mitti dicuntur hostes, cum duabus hastis in terra defixis tertiaque super ligata inermes sub eas coguntur transire. Subices Ennius pro subiectis posuit. Superstites antiquitus appellati sunt testes. 438 QTJ.XIV. 10. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVIII. P. 305 M. tiidinemf poni superqiie sint liberi parentib «quamobrem 5 do, quamquam o velim. I) II Su-pervaganea avis catur ab Au mo cacumin quasi in altis 10 vagatur, a/; . . . . || Supercilia . . . lunonis tu tur muliere.5 tur oculi, per q quam tribuat I 16 lucina quoque || Sup- pernati dicu na sunt succisa rum pernarum «is pernas succi 20 Poeni.») et Catu fossa Ligari ia curi.» II Supp-;-6Wi«m summum, ut Dsuppreme bel 25 potens.») Plautus mum habuisti sem tuis.») alias extre in legibus XII. : «Solis ma tempestas esto» ; . 30 crimine necte tuo.») « ab illo sepeliri die 1 «et quasi supremo 1 tempora voltu.» Cato d lentis numquam cuique 304 PAULl EXCERPTA. 439 Supervaganea dicebatur ab auguribus avis, quse ex summo cacumine vocem emisisset, dicta ita, quia supra omnia vagatur, aut canit. Supercilia in lunonis tutela esse putabant, quod his protegantur oculi, per quos luce fruimur, quam tribuere putabant lunonem ; unde et Lucina dicta est. Suppernati dicuntur, quibus femina sunt succisa in modum suillarum pernarum. Ennius : «His pernas succidit iniqua superbia Poeni. » Suppremum modo significat summum, modo extre- mum, modo maximum. 440 QU. XIV. 11. FESTI FEAGM. E COD. FARN. L. XVIII. P. 306 M. remam advoca- maximo, cum duas ves suppremam mul- II 5'ubsidum f dice- 5 ntisf siibside- entique acie f genus militum emeruerant amen retine- 10 qua? erat ter- m, ut Plautus agite nunc, subi'. t triario f . » si- sidiari, ante eos 15 rant, aut in ali- iti. II Subsolanese s aj)pellantur ; rei solum conferunt ui intimum 30 i in terram, super- dum, imum . . s innititur. II Subsilles li ipsi iles f vo- s, qme ad rem 25 ur maxime, erum. || Substillum nt tempus ante sene uvidum, dum f am, non persiccum quod 80 aut nondum desiset. f II Subscudes . . . pellantur cunetaB f ta- tabulffi inter se con- a, quo ex immittantur, cuius f inniptris f : « nec 307 PAULI EXCERPTA. 441 Subsilles dicebantur quaedam lamellse sacrificiis neces- saria\ Sororium tigillum appellabatur locus sacer in hono- rem * lunonis, quem Horatius quidam statuerat causa sororis a se interfectie ob suam expiationem. Substillum tempus ante pluviam iam piene uvidum et post pluviam non persiccum, quod iam stillaret, aut nondum desisset. Subscudes ajipellantur tabellte, quibus tabube inter se configuntur, quia, quo inmittuntur, succiditur. Pacuvius: «Nec uUa subscus cohibet compagem.») 442 QV. XIV. 12. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVIII. P. 306 M. ulla subscus cohibet compagem alvei.» Plautus ineastraba t : «Terebin- tus multum sit, et subscudes addi- te.» II Sub corona venire dicuntur, 5 quia captivi coronati solent ve- nire, ut ait Cato in eo, qui est de re militari : «ut populus suus f sua opera potius ob rem bene gestam coro- natus supplicatum eat, quam re 10 male gesta coronatus veniatf.» id autem signum est nihil proestari a populo, quod etiam Plautus signi- licat in Hortulo : «PniBco ibi adsit cum corona, cuiquef liceat ventatf. » 15 II Sublimem f est in altitudinem ela- tum, ut Ennius in Thyeste : «Aspice hoc subhme f candens, quem vocant omnes lovem.» Vergilius in Georgicis 1. I. : «Hic vertex nobis semper sub. f » 20 II Subhmavit dixit f , id est in altum extulit, Originum 1. II.: «In ma- ximum decus atque in excelsissi- mam claritudinem sublimavit.» id autem dicitur a limine superiore, 25 quia supra nos est. || Succenturia- re est explendae centuriaE' gratia supplere, subicere. Plau- tuB in Saturione: « Subcenturia, centum require, qui te delec- 80 tetf domi.» et Csecilius in Trium- pho : «nunc meie militise astutiaf opus est subcenturia f . » || Subru- mari dicuntur haedi, cum ad mammam admoventur, quia ea 307 PAULI EXCEEPTA. 443 Snb corona venundari dicuntur captivi, quia venun- dabantur coronati. Cato : «ut populus potius ob rem bene gestam supplicatum eat, quam re male gesta coronatus veneat.» Sublimen est in altitudinem elatum, id autem dicitar ' a limine superiore, quia supra nos est. Succenturiare est explendse centurinj gratia supplere. Cfficilius : « Nunc mesd malitiae astutia opus est succen- turia. » Subrumari dicuntur haedi, cum ad mammam admo- ventur, quia ea rumis vocatur, vel quia rumine trahunt lacte sugentes. 10 444 QU. XIV. 15. FESTI FEAGM. E COD. FAKN. L. XVIII. P. 309 M. his vocabanturf, vel quia rumine trahunt lacte sugentes. || Subulo Tusce tibicen dicitur. itaque En- nius : « Subulo quondam marinas 5 propter adstrabatf plagas.» || Subu- ram Verrius alio libro a pago Succusano dictam ait: hoc vero ma- xime probat eorum auctoritatem, quiaf aiunt, ita appellatam et re- 10 gionem verbis f et tribum a stativo praesidio, quod solitum sit succur- rere esquilisf, infestantibus eam partem urbis Gavinis f . indicioque esse, quod adhuc ea tribus per c. 15 htteram, non b., scribatur. || Sub- verbustam veribus ustam sig- nificat plaustusf cum ait: «uice- rosam f , conpenditam f , subverbustam, Bordidam.») || Suboles ab olescendo^ ^^ id est crescendo, ut adolescentes quoque, et adultte, et indoles dici- tur. Lucretius 1. V. : «sive virum soboles, sive est muHebris origo.» Vergillus:f «Cara deum suboles, mag- 25 num lovis incrementum. » || Subucu- lam Aelius Stilo, et Cloatius is- dem fere verbis demonstrant vocari, quiddis f detur ex ''alica et oleo et melle. nam de tunicye 80 genere notum est omnibus. || Sub vos placo, in precibus fere cum dicitur, signiticat id, quod suppliciof, ut in legibus : transque dato, edendo f quef plorato. || Suffiscus dicebatur 85 folliculus testium arietinorum, m PAULI EXCERPTA. 445 Subulo Tiisce tibicen dicitur. Subura regio Roma? a pago Succusano vocabulum traxit, quod ei vicinum fuit. Subverbnstam veribus ustam significat. Suboles ab olescendo, id eet crescendo, dictae, ut s adolescentes et adultie et indoles. Lucretius : « Sive virum suboles, sive est muliebris origo. » Subucula et genus libi dicitur ex alica et oleo et melle, et genus vestimenti. Sub vos placo supplico. lo Sufi&scus folliculus testium arietinorum, quo uteban- tur pro marsuppio, a fisci similitudine dictus. 446 Qr. XIV. 14. FESTI FEAftM. E COD. FAKN. L. XVIII. P. 3Q9 M. qui celebris u pio, forsitan tisci similitu j| Subacti molliti. alia 5 ut cum dicim subactum || SuppH- cium a supj) guit, quod hwc deorum 10 matur suj)!) id eet, depef csedi. Supplic res portent verbena falic 15 alia supplicia bonis f sumi. Sin is necaretur, i Semoni;e res s ce bidente 20 na salutisf c nati, patrim id fieret sac. . u solitum, ut candi causa 25 rum, ut id voc ro semper ela plo docet supp/z' nunc fere supp// tur. II Sufes dic 30 gistratus, ut Oscor Calidius in oration lium: «Non ne vobis, If . et fumus prosequi et videtur. Sinatus f cen 85 sufetis.» II Sub vitem ha 308 PAULI EXCERPTA. 447 Subactus modo significat mollitus ; modo victus ; modo compulsus, ut cum dicimus, pecus sub arborem subactum; modo coactus. Supplicia veteres qusydam sacrificia a supplicando vocabant. Sufes consul lingua Poenorum. Calidius : «senatus,») inquit, «censuit referentibus sufetis.» Sub vitem hastas iacere dicitur veles, cum eas 448 QU. XIV. 15. FESTI FEAGM. E COD. FARN. L. XVIII. P. 310 M. manu t. Lucilius : « Ut- m qui subsitf has- II Sub vitem prcelia-ri dicuntur 5 militari pug- que prodire cul sub vite.» II Sub vineam iacere .... tur milites, ionibus, ia- 10 II Supparus vestimen- ubucula ap- n FuUonia. omne quod 15 parum : puni- cat Nevif de co. Et in Nautis, estem consec- nunc supparos 20 na iam f crucem detur puella- nius ait: «Puelia duta sum. || Supaf, at, disicit. 25 in . . . insipit. inicit far in ollam. II Sutelos stutie, a simili- ctte sunt. II Sus- pectus significationis : 30 et suspicio parti- l' non mirum, si o dari potest. «|| Su- trium ti que in proverbium causa gallico tu- 85 dam edictum est, le- 311 PAULI EXCERPTA. 449 sub manu sursiim mittit. Lucilius : «Ut veles bonus sub vitem qui submisitf hastas.») Veles autem velitis facit. Sub vitem prcBliari clicuntur milites, cum sub vinea militari puguant. Lucilius : «Neque prodire in f altum, proeliari procul sub vite.» Sub vineam iacere dicuntur milites, cum astanti- bus centurionibus iacere coguntur sudes. Suppariis vestimentum puellare lineum, quod et subucula, id est camisia, dicitur. Alranius : «Puella *" non sum, supparo si induta sum.» Supat iacit, unde dissipat disicit, et obsipat* obicit, et insipat, hoc est inicit. Sutelae dolos» astutiae a simiHtudine suentium dictii^. Suspectus et a suspicor venit et a suspicio. le Festng. 29 450 QU. xrv. 16. FESTI FRAGM. E COD. FABN. L. XVIII. P. 310 M. giones Sutrii ut pnesto essent cum cit)o suo. quod usurpari coep- tum est in is, qui suis rebus, opi- busque offici it -f prestarent, f quibus 5 deberent. Plautus: «Sed facito dum merula perf versus, quodf cantat co- lasf cum suo cuiquef facito veniant, quasi eant Sutrium.» || Suopte, f ip- sius, ut meopte, meo ipsius, tuopte, 10 tuo ipsius. II Suillum genus invi- sum venirif prodiderunt poetae ob interfectum ab apro Adonim, quem diligebat Dea. quidam autem, quod inmundissimi siut sues ex 16 omni mansueto pecore, et arden- tissimfe libidinis. ita, ut opprobrium mulieribus inde tractum sit, cum subare et subire f dicuntur. || Sus Minervam in proverbio est, ubi 20 quis id docet alterum, cuius ipse inscius est. quam rem in medio, quod aiunt, positam Yarro et Euhemerus ineptis mythis in- volvere maluerunt, quam sim- 25 pliciter referre. || Strues gene- ra liborum sunt, digitorum coniuuc- torum non dissimilia, qui super- iecta ijanicula in transversum continentur. || Struices antiqui 80 dicebant extructiones omnium rerum. Plautus : «Ceriahs cenas dat. ita mensas extruit, tantas strui- ces concinnat patinarias.» Et Livius: «quo Castalia, per struices sa- 85 xeas lapsu accidit.» || Struere, an- I 311 PAULI EXCERPTA. 451 Suopte suo ipsius, ut meopte meo iijsius, tuopte tuo ipsius. Strues genera liborum erant, digitorum coniunctorum similia, qui continebantur in transversum superiecta panicula. Struices dicebant omnium rerum instructiones. Struere antiqui dicebant pro augere, unde iudustrii. 29* 452 QV. xrv. 17. FESTI FKAGM. E COD. FARN. L. XVIII. P. ^^13 M. tiqui dicebant pro adicere, augere, imde industrios quoque m f Cato : « iu- re, lege, libertate, Rep. communiter uti oportet : gloria atque houore, quo- 5 modo sibi quisque struxit.» autf in XII. quod est: «si calvitur, pedem ve sfcruit: manum endo iacito,» alii putant significare retrorsus ire : ali in aliam partem : ali fure f : ali gradum 10 augere : ali minuere ; ac f vix pedem pedi priefert, otiose it, remoratur. II Stroppus est, ut Adeiusf Philologus existimat, quod Gnece CrPC)]onf vocatur. et quod sacerdotes pro in- 15 signi habent in capite. quidam coronam esse dicunt, aut quod pro corona insigne in caput inpo- natur, quale sit strophium. itaque apud Faliscos idemf festum esse, qui 20 vocetur Struppearia, quia corona- ti ambulent. et a Tusculanis, quod in pulvinari inponatur Castoris, struppum vocari. jj Strutheum in mimis priecipu^f vocant ob- 20 scenam partem virilem. salaci- tatef videHcet passeris, qui grec^f struthos dicitur. || Strenam voca- mus, quje datur die religioso, homi- nisf boni gratia, a numero, quo 30 significatur alterum, initiumquef venturum simihs commodi, velu- ti renam, f prsepositasf httera, autf in loco, et hte solebant antiqui. II Strebula Umbrico nomine Plau- 85 tus appellat coxendices hostia- 312 PAULI EXCERPTA. 453 Stroppus, quod Gnece aop6'f'.ov dicitiir, j)ro insigni habebatur in capitibus sacerdotum ; alii id coronam esse dixerunt. Stmtheum membrum virile a salacitate passeris, 1 qui Grffice avpond-bc dicitur, a mimis pra^cipue appel- 5 latur. Strenam appellabant, quie dabatur die religioso omi- nis boni gratia, a numero, quo significatur alterum tertiumque venturum similis commodi, velut treuam, prseposita S littera, ut antiquis frequens usus erat. 10 Strebula lingua Umbrorum appellabant partes car- nium sacrificatarum. 454 QU. XIY. 18. FESTI FRAGM . E COD. FARN. L. XVni. P. 313 M. rum, quas G in altaria in tuB ait in Fri agnina tene 5 bnlis.» II Stla^-to latum mag appellatum consuetudin tem antiqwi || Stlembus 10 gravis, tar Apulidte pe cum refer I| Stelionem f g Verrius dic 15 stillet cibo, p bi f a stellarum varium est. || Stipem cuniam signa ideo stipular 20 terrogat a ses. II Stii-pem re antiqu^' mina, met quse nunc in 25 re. Livius : «tr rundam Eom conditam romam vius. «Ostrymon Graio stirpe ex 30 nomine Pyrrh a stirpe supremo est, revoca fratre . plai^dite.» quam Gall finit: «Stirpestf gent 85 qui t a quoque est progna 312 PAULI EXCEEPTA. 455 Stlatta genus navigii latum magis, quam altum, et a latitudine sic appellatum, sed ea eonsuetudine, qua stlocum pro locum et stlitem pro litem dicebant. Stlembus gravis, tardus, sicut Lucilius pedibus stlembum dixit equum pigrum et tardum. 456 QU. XIV. 19. FESTI FKAGM. E COD. FARN. L. XVIII. P. 314 M. dicuntur ab imis arbori- II iS^zp-atores appel- stodes, quo8 5 bant, i. mer- m ferro, ve- t Eegum cor- . . . II Stipes defixus : Afra- «Porro honeste 1" ite hostium oro fidem, qui 6am silvam : «et /lostili in me la- tus, ut revolso 15 qui iactu vah- parmam.i) nisi si voluit pro in Bacchis: «Ec- egum f , aut al- ao us.» Ennius ites abiegno e stipitem mit eum, qua rripit. || Strit- 25 ant jjro trita- vi, et ataviie ; ^ II Strigores in Ne- rigosis j^ositum rum virium ha- 80 res exerciti.» || Stri- r ordines rerum uatye f conlocata- ndo dictie. || Stri- us Gneci ClTnia t ap- quod maleficis muheribus 315 PAULI EXCERPTA. 457 Stipatores corporis custodes, qiios antiqui latrones vocabant. Stipati enim ferro circumdant corpora regum. Stipes fustis terne defixus. Stritavum antiqui dicebant pro tritavo. Strigores id est densarum virium homines. Strigse appellantur ordines rerum inter se continuate conlocatarum a stringendo dict*. 10 458 QU. XIV. iO. FESTI FRAGM. E COD. FAEN. L. XVIII. P. 314 M. nomen inditum est, quas volatieas etiam voeant. Itaque solent his ver- bis eas veluti avertere Grseci: «XrPPinta nOMllElEN NrKTIKO 5 man STPINTAToAON OPNIN ANii NrMioN iJKrnopors Em NHASt..) II Statuliber est, qui testamento certa condicione proposita iubetur esse liber. et si per heredem est +, quo minus Btatuliber prsestare possit, quod prtEstare debet, nihilominus liber esse videtur. || Status dies f vocatur qui iudici causa est constitutus cum peregrino. eius enim generls ab anti- quis hostes appellabantur, quod erant pari iure cum populo Pi., atque hostire ponebatur pro tequare. Plautus in Curculione : Si status con- dictus cum hoste intercedit dies, tamen est eundum, quo imperant ingratis.i) || Stagnum quidam dici putant, quod in eo aqua perpetuo stet. aliquo f dis f locus a Graecis aosi- voc f dicitur, quia bene contineat 25 aquam. || Satura, et cibi genus ex variis rebus conditum est, et lex tis t alis legibus conferta. itaque in sanctione legum adscribitur : «neve per Saturam abrogato, aut de- 30 rogatot. t annius t Luscus in ea, quam f quam dixit adversus Tigracchum t : ^ «Imperium quod plebes per Saturam dederat, id abrogatum est.» et C. Lae- lius in ea, quam pro se dixit f : Dein 85 postero die, quasi per Saturam senten- 20 315 PAULI EXCEEPTA. 459 Status dies vocatur iudicii causa constitutus. Satura et cibi genus dicitur ex variis rebus conditum, et lex multis aliis conferta legibus, et genus carmi- nis, ubi de multis rebus disputatur. 460 QU. XIV. 21. FESTI FRAGM. E COD, FAKN. L. XVIII. P. 317 M. tiis exquisitis iu deditiouem acci- pitur.» II Statit Matris simulacrum iu Foro colebatur; postquam id collas- travitf, ue lapides igue corrumpe- 5 reutm-, qui plurimis f ibi fiebaut uocturno tempore, magua pars popnli in suo' quique ucos f rettule- runt eisf dese cultum. || Stalag- mium genus inaurium videtur !'■ significare Caecilius in Karine f, cum aitium. f ex aure eius stalag- mium domi habeo. || Stolidus, stul- tus. Ennius 1. I.: «Nam vide f puguare f sues stolidi solidif sunt.» et in Ale- 15 xandro : « Hominem appellat, quid lascivi stolidef non intellegit. » et ceciliusf in Hypobolimito : «Abi hinc tu stolide, illi ut tibi sit pater?» et in Andronico + : «sed ego stolidus, gratulatum me . . . oporteatf prius.» II Stuprum pro turpitudiue auti- quos dixisse apparet iu Nelei car- miue: «foede, stupr^ f quecastigorf cotidie.» et in Appi sententis: «qui animi conpotem esse, nequid frau- dis, stuprique ferocia pare'at.» Nievius: «Seseque i perire mavolunt ibidem, quam cum strujDrof redire ad suos popularis. » item : « Sin illos deserant fortissimos virosl, magnum stuprum populo fieri pergentisf.» || Stuppam hnum inpohtum appellaut Graeci doriis. f || Stura flumen in agro Laurenti est, quod quidam 20 316 PAULI EXCERPTA. 46 i Statee Matris simulacrnm in foro colebatur. Stalagmiuni genus inaurium. Csecilius: «Ex aure eius stalagmium domi habeo.» Stolidiis stultus. Stuprum pro turpitudine antiqui dixerunt, unde est 5 in carmine: «Foede stupreque castigor cotidie.» Stura tiumen in agro Laurenti est. 462 QTJ. Xrv. t2. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVIII. P. .317 M. Asturam vo || Suher . . ac suberies, q thermif. || Ste bant, quam G 5 que non cipi || Sep- lasi, aut S6 memorabrt in Adelph feri, Anti 10 tum sit, q unde ung est?» II ^iulto-rum ferid tur Quirina Quiprinif, qu 15 crificant ii non potuer re, aut ign fornacaliu commissum^M^ 20 more, at quibus p II Sanctum lius, quod At Aehus s 25 videatur, c plerique autem, q p^na t sit, multa se ponetur pro et sanctio dict 80 et rogatio : qui con II Sanqualis avis a^ mentaris augura ga dicitur, quia in tutela est. || Saccom-on(m 316 PAULI EXCERPTA. 463 Sterilam sterilem. Stiiltorum feriae appellabantur Quirinalia, quod eo die sacrificant hi, qui sollemni die aut non i)otue- runt rem divinam facere, aut ignoraverunt. Sanqualis avis, quae ossifraga dicitur. 464 QV. XIV. iD. FESTI FEAGM. E COD. FAKN. L. XVIII. P. 318 M. m Pomponius orf, quod ficus ea nomen per m- ductum est. || lo- 5 dem modo So- «tu es Apollo, II Sacrem . . us, ubi iam . . . a re apj)el- 10 t. ita id adi- amisitf voca- lescens, qui- veneunt sa- s nummum 15 plarif de mea e: «Sunt domi ato adver- rmum, post c-rem in sin- 20 (/uando pro me sacrem primis fiet, II iSa-crima est, atius dicunt, 20 tum in amphoram ifici causa, pro quie quasi sacra ero tit, ut pra^- Cereri. || Sacrificulus Ho qui ea sacra, quie s sueverant, facit. ur post reges ex- . . . . . , . . utos. II Sacella di- Dis sacrata sine tec- 319 PAULI EXCERPTA. 465 Sacrima appellabant mustum, quod Libero sacrifica- bant pro vineis et vasis et ipso vino conservandis ; sicut pmmetium de spicis, quas primum messuis- sent, sacrificabant Cereri. Sacrificulus rex appellatus est, qui ea sacra, quse reges facere adsueverant, fecisset. Sacella dicuntur loca dis sacrata sine tecto. Festns. 30 466 QU. XIV. 24. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVIII. P. 318 M to. II Sacrosanctiim dicitur, quod iure iurando interposito est institutum, si quis id violasset, ut morte penas penderet. cu- 5 ius generis sunt TK. PL. Aediles- que eiusdem ordinis. quod adfir- mat M. Cato in ea, quam scripsit, Aedilis plebis sacrosanctos esse. II Sacratae leges sunt, quibus sanctum 10 est, quicquid f adversus eas fece- rit, sacer alicui deorum sicutf familia, pecuniaque. sunt qui esse dicant sacratas, quas plebes iu- rata in monte Sacro sciverit. 15 II Seclusa sacra dicebantur, quse Grue- ci mysteria appellant. || Scena ab alis ; a quibusdam sacena appel- latur, dolabra pontificalis. || Sa- risa est hastae Macedonicse ge- 20 nus. II Sacer mons appellatur paullo ultra ter- quod eum plebes, patribus, creatis TR. essent auxilio, dis- 25 cedentes lovi consecraverunt. At homo sacer is est, quem populus iudicavit ob maleficium; neque fas est eum immolari, sed, qui occi- dit, i^arricidi non damnatur, 80 nam lege tribunicia prima ca- vetur, «si quis eum, qui eo plebei scito sacer sit, occiderit, parricida ne sit.i) ex quo quivis homo malus, atque inprobus sacer appellari solet. Gal- nus. II Sacer trans Anienem, tium miliarium ; cum secessisset a plebis, qui sibi 19 PAULI EXCERPTA. 467 Sacrosanctuni dicebatur, quod iureiurando inter- posito erat institutum, ut, si quis id violasset, morte poenas penderet. Sacratae leges dicebantur, quibus sanctum erat, ut, si quis adversus eas fecisset, sacer alicui deorum esset cum familia pecuniaque. Seclusa sacra dicebant, qu* Graeci mysteria appel- lant. Scena sive sacena dolabra pontificalis. Sarisa hasta Macedonica. lo Sacer mons trans Anienem fluvium ultra tertium miliarium appellatur, quia lovi fuerat consecratus. m* 468 QV. XIV. 25. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVIII. P. 321 M. lus Aelius ait sacrum esse , quo- cumquef modo atque instituto civi- tatis consecratum sit. f || Sive f s^edis, sive ara, sive signum f || Sive f locum f, 5 sive pecunia, sive quid aliud, quod dis. dedicatum atque conse- cratum sit : quod autem privatis t 8U8e religionis causa aliquid ea- rum rerum Deo dedicent, id Pon- 10 tifices Eomanos non existimare sacrum. at si qua sacra i^rivata succepta sunt, qute ex instituto Pontificum stato die, aut certo loco facienda sint, ea sacra ap- 15 pellari, tamquam sacrificium; ille locus, ubi ea sacra privata facien- da sunt, vix videtur sacer esse. ||Sacrani appellati sunt Keate or- ti, qui ex Septimontio Ligures, 20 Sigulosquef exegerunt, nam vere sacro nati erant. || Sagmina vocantur verbenie, id est herbte pur», quia ex loco sancto arce- bantur a Consule, Praetoreve, le- 25 gatis proficiscentibus ad foedus faciendum, bellumque indicendum, vel a sanciendo, id est confirman- do. Nieviusf: «lus sacratum lovis f iurandum sagmine. » || Sagaces 80 appellantur multi ac soller- tis acuminis. Afranius in Brun- disina: «Quis tam sagaci corde, atque ingenio unico.» Lucretius 1. n. : «Nec minus haec animum PAULI EXCERPTA. 469 Sacrani appellati sunt Eeate orti, qui ex Septimontio Ligures Siculosque exegerunt, dicti Sacrani, quod vere sacro sint nati. Sagmina dicebant herbas verbenas, quia ex loco sancto arcebantur legatis proficiscentibus ad foedus faci- endum bellumque indicendum, vel a sanciendo, id est confirmando. Nwvius : «Scopas* atque verbenas sagmina sumpserunt.» Sagaces appellantur sollertis acuminis, unde etiam canes indagatores sagaces sunt appellati. lo 470 QU. XIV. 26. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVIII. P. 321 M, cognoscere etiam canem «invictus ca ribus fretus.» 6 mulier pen' sapiens pro forsitan prop evitandam. \\SanaUs ti appella 10 Sulpicius et Oppillus t dici inferio ut Tiburtt' populo Tibur 16 Tiburti, ide riorisque loc in XII. : «Nex forti, sanati id est bonor 30 qui et infe que sunt cos LatinoB egerit secundum fra Romam in c 25 eos que sanati praeter opinio set, sanavisse . . q cisci potuisset, no Cincius 1. II. de 80 sulti. ne Valerius in XII. explanati men in eo libro, qu volute inscribif, for duas gentis finitimas 320 PAULI EXCERPTA. 471 Saga quoque dicitur mulier perita sacrorum, et vir Bapiens, producta prima syllaba propter ambiguita- tem evitandam. 472 QU. XIV. 27. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVIII. P. 322 M gem hanc scrip- m, ut id ius man- s r. haberent. ctos, et sana- 5 nificare exis- atu. multi sunt, acuit, displi- t. santf forcti, nati insani. 10 II Sarpta vinea ... d est pura lictse inpe- ent esse, quae inde etiam ores dici pu- 15 ntiqui pro pur- II Sa-vte in Augu- gro ponitur : e audire, vi- am opera pu- 20 ntegra prtes- cantur. et- facere. II Sarra uae nunc Epiros II Sardare mtellegere 25 vius belli Pu- d bruti nec satis II oSardi vernalesf ior» : ex hoc natum detur, quod ludis so fiunt a vicinisf ctio Velentiumf in qua novissimus rrimus producitur senex cum toga pa- 323 PAULI EXCERPTA. 473 Sarpta vinea putata, id est pura facta, iinde et virgu- 1» abscisie sarmenta ; sarpere enim antiqui pro pur- gare ponebant. Sarte ponebant pro integre. Ob quam causam opera pubHca, quffi locantur, ut integra prsestentur, sarta tecta vocantur. Etenim sarcire est integrum facere. Sarra Epii-os insula. Sardare intellegere. Naevius: «Quod bruti nec satis sardare queunt.» 474 QU. XIV. ;28. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVIII. P. 322 M. ret f ex t, tabulla f quq f aurea, quo eultaf reges soliti sunt esse E . . . corum, qui Sardi aijpellantur, quia Etrusca gens orta est Sardi- 5 bus ex Lydia. Tyrrhenus enim inde profectus cum magna manu eorum, occupavit eam partem Italise, quie nunc vocatur Etruria. At Sin- nius Capito ait, Ti. Gracchum 10 Consulem, collegam P. Valeri Fal- tonis, Sardiniam, Corsicamque sub- egisse, nec praBdie quicquam aliud quam mancipia captum, quorum vilis- sima multitudo fuerit. || Sarcito 15 in XII. Ser. Sulpicius ait signifi- care damnum solvito, pnestato. II Sardanapallus rex Assyriorum fuit unicse luxuriae inter mu- lieres epulasque versatus semper, 20 atque omni tempore. || Sargus, piscis genus, qui in ^gypto f mari fere nascitur. LuciHus : « Quem praeclarus helops, quem Aegypto sargus mo- vebit.» II Satnrnia Italia, et 25 mons, qui nunc est Capitolinus, Saturnius appellabatur, quod in tutela Saturni esse existi- mantur. Saturnif quoque diceban- tur, (jui castrum in imo clivo Ca- 80 pitolino incolebant, ubi ara di- eata ei deo ante bellum Troianum videtur, quia apud eam suppli- cant apertis capitibus. nam Ita- lici auctore Aenea velant ca- 323 PAULI EXCERPTA. 475 Sarcito damnum solvito. Sargns piscis genus in mari Aegyptio. 476 QU. XIV. 29. PESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVIII. P. 325 M. pita, quod is, cum rem divinam faceret in litore Laurentis agri Veneri ma- tri, ne abulixe f cognitus interrumpe- ret sacrificium, caput adoperuit, 5 atque ita conspectum hostis evitavit. II Saturno dies festus celebratur men- se Decembre, quod eo aedis est dedi- cata : et is culturae agrorum prae- sidere videtur, quo etiam falx est 10 et f insigne. versus quoque antiquissi- mi, quibus Faunus fata cecinisse bo- minibus videtur, Saturnii appel- lantur. quibus et a Ntevio bellum Punicum scriptum est, et a multis aliis 15 plura composita sunt. qui deus in salia- ribus Saturnust nominatur, vide- licet a sationibus. || Sas Verrius pu- tat significare eas, teste Ennio, qui dicat in 1. L : « Virgines nam sibi 20 quisque domi Eomanus habet sas.» cum suas magis videatur signifi- care. sicuti f eiusdem 1. VIL faten- dum est eam significari, cum ait: «Nec quisquam philosophiam f, quie doc- «5 trina latina lingua non habet f , sapientia quie peribetur, in somnis vidit prius, quam sam discere c^it.» idem f cum ait sapsam pro ijDsa nec alia, f ponit in L XVL : « Quo res sap- «0 sa loco se se ostentatque, iubet- que.» et Pacuvius in Teucro : «Nam Teu- crum regi sapsa res restibiliet.» II Scsevam, volgus quidem et in bona, et in mala re vocat : cum aiunt 324 PAULI EXCERPTA. 477 Sateurnus Saturnus. Sas suas. Ennius : «Virgines nam sibi quisque domi Eomanus habet sas.» Sam eam. Idem Ennius : «Nec * quisquam philosophi- am in somnis vidit prius, quam sam discere coepit. » Sapsa ipsa. Idem Ennius : «Quo res sapsa loco sese ostentat. » Scaeva res dicitur mala, quasi sinistra : T/catov enim Grsece sinistrum dicitur. lo 478 QU. XIV. 30. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVIII. P. 325 M. bonam, et malam in mala pone aput grecos f C pro sinistro sca 5 tiiis in belli Hi sentit: sciev obit : penitus || Saperda genus pessimi pi significat, c 10 saperdie, cu II Sanderacam quod Greci f sa Naevius : nmeru . II «Sabini quod 15 proverbium e Sinnius Capito , . ficium proi)te Sabinum atf nam his f pro 20 rum. idem^M^ facientibu.s in quiete vi fici religione in proverbium 25 vellent somn tatem bibendi q id somnium cap illud quoque : anus niat. fere enim quo 80 animo volvimus parere solet. || Sa,m-buca genus, a quo Samby dicuntur. per similitu eam machinam appella 324 PAULI EXCERPTA. 479 Saperda genus pessimi piscis. Sandaraca genus coloris. Naevius : «Merula sandara- cino ore.») Sambuca * organi genus, a quo samhycistriac dicun- tur. Machina quoque, qua urbs expugnatur, similiter vocatur. Nam ut in organo chordie, sic in machina intenduntur funes. 480 QTJ. Xrv. 31. FESTI FEAGM. E COD. FAKN. L. XVIII. P. 326 M. nt; nam ut in achina funes II /Sa-nnitibus t nomen s propter genus 5 a appellent t Sabinis vere hominum Comio Castronio ollem, cui nomen 10 II Salar-mm viam a quae nunc Col- li dicitur pellabatur. it, ut ea liceret 15 lem portari. II Salacia salunciet f ; an- vocabulo poe- Pacuvius am Salacite 20 vescimur nemo ut me um saeptam II Salutari-8 porta ap- lutis, quod ei «5 lutationes . vo- . . . II Thymelid . unc ludi, scenicos s primum fecisse C. lium, M. Popilium M. ediles, memoriae 80 historici solebant in 0 . . hestra, dum bula? conponeren- scaenis. «Salva res senex», quare parasiti PAULI EXCERPTA. 481 Samnites ab hastis appellati sunt, quas Graeci aauvia appellant ; has enim ferre adsueti erant ; sive a colle Samnio, ubi ex Sabinis adventantes consederunt. Salaria via Eomae est appellata, quia per eam Sabini sal a mari deferebant. Salaciam dicebant deam aqute, quam • putabant ! salum ciere, hoc est mare movere. Unde Ovidius : '•Nymphseque salaces»); quo vocabulo poetae pro aqua usi sunt. Pacuvius : « Hinc ssevitiam salacise fugimus. » le Salutaris porta appellata est ab sede Salutis, quai' ei proxima fuit. 31 48ii QU. xr\\ 32. FESTI FEAGM. E COD. FARN. L. XVIII. P. 326 M. 20 25 Apollonis f in scaBna dictitent, causam Verrius in 1. V., quorum prima est P littera, reddidit^ quod C. + Sulpicio, C. f Fulvio Cos., in t Cal- purnio Pisone Pr. Urb. faciente ludos, subito ad arma nuntiatio adventus f victoresque in theatrum ne intermissi instaurati qui f solliciti, adferrent, inventum libertinum natu, qui exierint, hostium, redieriut reHgionem essent : esse ibi C. Pompinium f , mimum magno ad tibicinem saltaret. itaque gaudio non interruptie religionis editam vocem nunc celebrari. at in hoc libro Sinni Capitonis verba, eos hidos Apollinares et Fulvio cos. factos di- libris Sybillinis, f et va- m. + vatis institutos, nec ullus PomjDonius : deip f appellatio- Apollinis hic quoque refert quibus Claudio, cit ex ticinio nominatur ridiculse f quie f ne parsitorum f causam reddit, cum in eo prii?- terisset. ait enim ita appellari, quod C. Volumnius, qui ad tibi- cinem saltarit, secundarum par- tium fuerit, qui fere omnibus mimis parasitus inducatur. quam inconstantiam Ver . . . nostri non sine rubore rettuli. || Salios a salleudof et saltando dictos esse quamvis dubitari non debeat, ta- ^^' PAULI EXCERPTA. 483 3P 484 QU. XV. 1. FESTI FRAGM. E GOD. FARN. L. XVIII. P. 829 M. men Polemon ait Arcada qu^^^dam f fuisse, no- mine Salium, quem Aeneas a Mantinea in Italiam deduxerit, qui iuvenes Italicos eNOIIAIONt sal- tationem docuerit. At Critolaus Saonem ex 5 Samothrace, cum Aenea deos Penates qui Lavi- nium transtulerit, saliare genus saltandi instituisse. a quo appellatos Salios, quibus per omnis dies, ubicumque manent, quia amplae ponuntur ce- na f , siqute aliie magnte dum f , sallares f appel- 10 lantur. || Salmacis nomine nympha C^li et Ter- rae filia fertur causa fontis Halicarnasi aquae appellandie fuisse Salacidis f, quam qui bibisset, vitio inpudicitiae mollesceret. ob eam rem, que f id f eius aditus angustatiis parietibus, occasionem 15 largitur iuvenibus petulantibus antecedentium puerorum, puellarumque \itolandarum +, quia non pate . . . fugium, Ennius : «Saltnacidas polla f sine sanguine, et sudore.» || Salias virgines Cinei- us ait esse conducticias, quae ad Salios adhibe- 20 antur cum apicibus paludatas, quas Aelius Stilo scribsit sacrificium tacere in Kegia cum Ponti- fice paludatas cum apicibus in modum Saliorum. II Spondere Verrius putat dictum, quod sponte sua, id est voluntate, promittatur. deinde 25 oblitus inferiore capite sponsum et sponsam ex Gneco dictam ait, quod .|. ozovoa.j inter- positis rebus divinis faciant. || Salicem idem virgulti genus, non arboris dicit, et ridicu- le f interpretatur dictam, quod ea celeritate crescat, eo ut salire videatur. j| Salinum in mensa pro aquali solitum esse poni ait cum patella, quia ni- hil aliud sit sal, quam aqua. || Salentinos a salo dictos, Cretas, et Illyrios, qui cum Locren- sibus na^gantes societatem fecerint, eius re- PAIILI EXCERPTA. 485 Spondere putatur nictum, quod sponte sua, \d est voluntate, promittatur. Salentini a salo sunt appellati. 486 QU. XV. 2. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVITI. P. 329 M. gionis Italise, qiiam d || Saeculares ludi Tarqiiini Superbi regis Marti consecravii Cos., quod populus R. in / 5 aram quoque Diti ac extremo Mart pellatur, demissam viginti, in qua R. facere sacr 10 et nonagensi Popillo f Laenate stis furulis f est que noctibus, ac de tum post annos ut 15 culares appella sfficuli habetur. \\Scutilum Graeco, ut cum dici . lem aliquem demo pompa aliud di 20 tilum de scrutil qui virtute po seutilo, cum cor . . . . || Squalidum . . cultum et sord tum, quod j)roxim^ f 25 scium accedit. . r diti paludum, squ in Telepho : « Quam ve stolai). II Squarrosos similitudine ait dic 30 gat ob adsiduam inlu num ac rupicum squar rostra»). || Sc^^oeniculas app trices Plautus ijropter usum un ....... quod est pessimi generis. itaque 328 PAULI EXCERPTA, 487 Sseculares ludi apud Romanos post centum annos liebant, quia Sceculura centum annos extendi existi- mabant. Scutilum tenue et macrum et in quo tantum exilis pellicula cernitur. 5 Squalidum incultum et sordidum, quod proxime similitudinem habeat squamie piscium, sic appel- latum. Squarrosi ab eadem squamarum similitudine dicti, quorum cutis exsurgit ob assiduam inluviem. Lucilius : 10 «Varonum ac rupicum* squarrosa incondita rostra.» \ Schoeniculae appellantur meretrices propter usum \ unguenti scboeni, quod est pessimi generis. QU. XV. 3. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVIII. P. :m M. raculae cum exttis Idem : «Prosedas pistorum miseras schoeno dili- as.» II Scorta apj^el- 5 uetudine rusticorum, quos, solebant di- delicularum f. omnia appellantur. II Scortes tenorum + ab isdem 10 esse ait. || Scandu- nimicie, quod eas ecat. II Scapten- u in Macedonia, quod est Graece t/A-- !•'' lis expiret Scap- II *S'-pa?'rt parvissimi pargantur, dicta. tum. spara, tum mu- on-o»). II Scitum populi 20 ctus patricius fragis iussit. ex patribus et iam leges scrib- tum est, quod TK. 25 o . . . gavit, id est consu- Plebes autem est praeter patricios. \\Scitae bona facie, a/ias, bonis oetis usurpantur. Te- 30 e satis, inquit, scita. et f MENo «at si scias, quam scite rit. » Ennius in 1 . . VI. : « lumen scitus agaso.» ||Scenam genus manifestum est, sed futurum + se- 331 PAULI EXCERPTA. 489 Scorta appellantur meretrices, quia ut pellicula subi- guntur. Omnia namque ex pellibus facta scortea ap- pellantur. Scortes, id est pelles testium arietinorum, ab eisdem pellibus dictffi. 5 Scand-Tilaca genus herbse frugibus inimicte, quod eas velut edera inplicando necat. Scaptensula locus, ubi argentum effoditur in Mace- donia, dictus a fodiendo. Grafece namque azaTiTstv fodere dicitur. Lucretius: «Quales expiret Scapten- 10 sula subter odores». Spara parvissimi generis iacula a spargendo dicta. Lucilius : « Tum spara, tum murices portantur tragula porro.» 490 QU. XV. 4. FESTI FEAGM. E COD. FAEN. L. XVIII. P. 330 M. ciiris, an dolabra sit, ambigitur. quam Cincins in libro qui est ei f de verbis priscis, dolabram ait esse pontificiam. Lj-viusf in Lydio: «Corruit quasi ictus scena, haut multo secus.» SEX. POMPEI FES- 5 TI DE VEEBORUM SIGNIFICAT. LIB. XVI- II. INCIPIT LIB. XVim. II Scriptum + est id, quod in palustribus locis na- scitur leve et procerum, unde tegetes fiunt. Inde proverbium est in eas natum res, quae 10 nullius inpedimenti sunt, in scirpo nodam quaerere. Ennius : « Quaerunt in scirpo, soliti quod dice re, nodum.» et Plautus in Aulularia: «Quasi pueri, qui nare discunt, scirpo indueturf ratis». Noviusf in Phoenissis: «Sume arma i. anite f occidam 15 clava scirpiaf.» || Spira dicitur, et basis columnae uni- us tori, aut duorum, et genus operis pistori. et funis nauticus in orbem convolutus, ab eadem omnes similitudine. Pacuvius : «Quid cessatis, socii, eice- re spiras sparteas?» Ennius quidem hominum 20 multitudinem ita appellat, cum ait: Spiras legionibus nex. » || Spectu, sine pnepositione Pacuvius in Duloreste usus est, cum ait: «Am- plus, rubricundo f colore, et spectu proptervo ferox. » II Spetile vocatur infra umbilicum suis, 25 quod est carnis, proprii cuiusdam habitus, exos, qua etiam antiqui per se utebantur. Plautus e- numerandzs villis f obsonis in Carbonaria sic m. : «Ego pernam, sumen, sueresf epectile, galium f , glandia.» || Spicit quoque sine priepositione 80 dixerunt antiqui. Plautus : «Fkgitium est, si nihil mit- tetur, qufe superclio f spicit», et spexit. Ennius 1. XVI. : «Quos ubi rex . oulo spexit de contibus f celsis.» II Spirillum vocari ait Opillius Aurelius caprae barbaram f. || Spintyrnix est avis genus turpis 331 PAXJLI EXCERPTA. 491 Spira dicitur et basis columnie unius tori aut duorum, et genus operis pistorii et funis nauticus in orbem convolutus ab eadem omnes similitudine. Ennius vero hominum multitudinem spiram vocavit. Spectu sine praepositione Pacuvius posuit. Spetile caro quaedam proprii cuiusdam habitus infra umbilicum suis. Spicit quoque sine preepositione dixerunt antiqui. Spirillum barba caprae appellatur. / Spintyrnix genus avis turpis figurse: ea Graece lo dicitur oTrivdapic. 492 QU. XV. 5, FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVIIII. P. 3:W M. figurae. « occursatrix artificum, perditas f pinturnix. f » ea Grec^ f dicitur (ut ait Santra) XIIIN(")APIS. || Spicum masculine antiqui dicebant, ut hunc stirpem et hanc amnem. versus est antiquus: «Quasi mes- 5 sor per messim unumquemque spicum collegit.») || Speres antiqui pluraliter dicebant, ut Ennius l. II. : «Et simul effugit sj)eres ita funditus nostras.» et 1. XVI.; «Spero, si speres quicquam prodesse potis sunt.» II Spectio in auguraHbus ponitnr pro aspectione, f et 10 nuntiato, f quia f omne ius sacrorum habent, Auxgu- ribusjf spectio dum taxat, quorum consiho rem gererent magistratus f, non ut possent impedi- re nuntiando, quae cum f vidissent satis. f spectio sine nuntiatione data est, ut ipsi auspicio rem 15 gererent, non ut alios impedirent nunti- ando. II Scripturarius ager pubKcus appellatur, in quo ut pecora pascantur, certura aes est: quia publicanus scribendo conficit rationem cum pastore. || Scribas proprio nomine antiqui, 20 et librarios, et poetas vocabant. at nunc di- cuntur scrilne equidem librari, qui rationes pu- blicas scribunt in tabulis. itaque cum Livius Andronicus bello Punico secundo scribsisset carmen, quod a virginibus est cantatum, quia prosperius 25 resp. populi R. geri coepta est, publice f ad- tributa est etf in Aventino sedis Minerv», in qua liceret scribis, histrionibusque consistere ac dona ponere, in honorem Livi, quia his f et scri- bebat fabulas, et agebat. || Scraptae diceban- 80 tur nugatoriae, ac despicienda^ mulieres, ut ait unus f , ab his f quie scr^a f idem appellabant, id est quae quis excreare solet, quatenus id faciendo se purgaret. Titinius in Prilla: «Piectius me- castor Piculeke Postuniie lectum hodie stra- 332 PAULI EXCERPTA. 493 Scraptae * nugatoriae ac despiciendie mulieres. 494 QU. XV. 6. FESTI FRA.GM. E COD. FARN. L. XVIIII. P. 333 M. tum vidi scrattiae muU". || Scrutillus . . . labatur venter siiillus, co Plautus: «venter sullus f, di inillum. f ego me hodie 5 esa farte biberem II Spinther vocabatm* res antique | geve sinistro. Plautus : lu reconcinnarier. ') \\Scrupi 10 saxa, et difficili ri insuettfi, auf lere. Ennius in An tita saxa f atque hos f Unde scrupolosam 15 in se asper?. Corne IIII. : «his tum iniect et quaBdam dubitatio.» || Scran- tum Yocabatur reconduntur, ab ea 20 quia f pellibus nomen, a ax scyticae f , et scuta II Sceleratus campus app liuam, in quo virgin tecerunt, defossie sunt v . . || Scrihonianum . 25 pellatur anteaf atria bonius, cui negotium da conquireret saccellaf atf curavit, quia in eo loco saccellum f fuit. quod igno 80 ut quidam, fulgur conditum fas est integi: semper forami to cehimf patet. || Sceleratus vi . . . . octu^ Tarquinius Superbus interfici set Servium Tullium regem soce 332 PAULI EXCERPTA. 495 Scrutillus ventev suilliis condita farte expletus. Spinter armillge genus, quo mulieres utebantur brachio summo sinistro. Scrupi dicuntur aspera saxa et difficilia attrectatu, unde scrupulosam rem dieimus, quae aliquid in se habet asperi. \ Scrautum pelliceum, in quo sagittae reconduntur, , appellatum ab eadem causa, qua scortum. Xz-jtoc enim Grsece pellis dicitur, unde scijticae et sciita, quia non sine pellibus sunt. lo Sceleratus * campus appellatur proxime portam ColHnam, in quo virgines Yestales, quae incestum fecerunt, defosstB sunt. Sceleratus vicus Komae appellatur, quod, cum \ Tarquinius Superbus interficiendum curasset Ser- i-, vium regem, socerum suum, corpus eius iacens filia \ 496 QU. XV. 7. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVIIII. P. 334 M. ento supervectast, pro- domus paternie. ||Scele- ellatur a quibusdam, dicitur quod ei proximum Car- 5 rata autem, quod per eam um clientium millibus truscos, ad amnem fecti. qua ex cau- rare, egredive 10 II Schedia genus navigii se conexis fac- ferunt post amissam us quoque poemata is perfectis f qui essent, 15 cumdixit: «Qui schedium fa- » II Sexagenarios cuius causam Mani- qui incoluerint hominem, sexaginta 20 editi t Patri quot- quod facere eos de- culis. sed religio- cirpeas hominum ef- modo mittere 25 t, morante iu Italia ius comitum habitave- am haberi f , atque Arga- verint arvif, quorum pro- am redintegrari eo ge- 30 a legatum quondam Arga- 18 Romw moratum esse. his f ut t, institutum a sacerdotibus, ut cirpea ex omnibus, cumque publicie ntiavisset, per liumen ac mare sao PAULI EXCEEPTA. carpento supervecta sit, properans in possessionem domus paternae. Scelerata porta, quse et Carmentalis dicitur, vocata, quod per eam sex et trecenti Favii cum clientium millibus quinque egressi adversus Etruscos ad am- nem Cremeram omnes sunt interfecti. Schedia genus navigii inconditum, id est trabibus tantum inter se nexis factum, unde mala poemata schedia appellantur. 32 498 QU. XV. 8. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVIIII. P. '-^M M. in i3atriam remitteretur. sunt, qui dicant, post urbem a Gallis liberatam, ob inopiam cibatus, coeptos sexaginta annorum homines laci + in Tiberim, ex quo numero unus, filii pietate oc- 5 cultatus, saepe profuerit . . triae cousilio, sub persona filii, id ut sit cognitum, ei iuveni esse ignotum, ut sexsagenaris f ulta t concessa. la- tebras autem eius f , quibus arguerit + senem, id est cohibuerit, et celaverit, sanctitate dignas 10 esse visas, ideoque arcaea appellata. sed ex- ploratissimum illud est causas, quo tempore primum per pontem coeperunt comitiis suffragium ferre, iuniores conclamaverunt, ut de ponte deicerentm* sexagenari, qui iam nullo publico 15 munere f fungerentur, ut ipsi potius silu quam illi deligerent imprm: cuius senten- tia f est etiam Sinnius Capito. vanam autem opi- nionem de ponti + Tiberino confirmavit Afranius in Kepudiato. || Secus aliter signifi- 20 cat + sexu, natura habituque, ex Graeco, quam illi vocant ezin f . Afranius in Privigno : «Sic agitf orbus virili sexu adoptavit sibi.» Pacuvius in Atalanta: «Triplicem \irili sexu partum procreat.» || Simpludiarea fu- 25 nera sunt, quibus adhibentur D. T. ludif, eorbi- toresque. quidam ea dixeruat esse, quibus neutrum genus interesset ludorum. nam indictiva sunt, quibus adhibentur non ludi modo, sed etiam de- sultores, qu;e sunt amplissima. || Sex suf- fragia appellantur in equitum centuriis, quse sunt adfectae + ei numero centuriarum, quas Priscus Tarquinius rex constituit. ||Sestertius dicitur quarta pars denarii, quo tem- pore hisf decusis valebat: id est dupundius. 335 PAULI EXCERPTA. 499 Sexus natura vel habitus ex Grieco exin vocatur. Simpludiarea funera, quibus ludos adbibebant. SestertiUs dicitur quarta pars denarii quo tempore is decusis valebat, id est dupondius et semis tertius. 32* 500 PAULI EXCERPTA. 336-33r Sex milinni et ducentomm hominum legionem primus Gaius Marius couscripsit, cum antea quat- tuor milium fuisset, unde etiam quadrata appel- labatur. 5 Sibus calliclus * sive acutus. Sed pro sine inveniuntur posuisse antiqui. Sybinam appellant Illyri telum venabuli simile» EnniuB : « Illyrii restant sicis sybinisque fodentes. » Sediculum sedile. 11' Sudiculum* genus flagelli dictum, quod vapulantes sudantes facit. Sectarius verbix, qui gregem agnorum praecedens ducit. Secespitam alii securim, alii dolabram aeneam, alii 15 cultellum esse putant. Sicilicum* dictum, quod semunciam secet. Secessiones f narrationes. Siciles* hastarum spicula lata*. Ennius: «Incedit 33T veles vulgo siciHbus latis». 2u Sectio persecutio iuris. Secundse res non a numero dicuntur, sed quia, ut velimus, sequantur. Sinciniam cantionem solitariam. Sectores et qui secant dicuntur et qui empta sua 25 persequuntur. Sicyonia genus calciamenti. Lucilius: «Et pedibus Iwva sicyonia demit honesta. » Simultas, id est odium, dicta ex contrario, quia mi- nime sint odientes se simul ; potest et a simulatione 30 dicta existimari, quia simulata loquuntur ad invicem. Sementivee feriae fuerant institutae, quasi ex is fruges grandescere possint. 337 PAULl EXCEEPTA. 501 Simpulum vas parvulum non dissimile cyatho, quo vinum in sacrificiis libabatur ; unde et mulieres rebus divinis deditse simpulatHces. .Senacalum locus senatorum. 505 QU. XV. l.S. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVIIII. P. 339 M.- JlSinistra? aves sinistriimque estf sinistimum auspicium, id quod sinat fieri. Varro 1. V. epistolicarum qmestio- num ait: «A deorum sede cum in meridiem spectes,f ad sinistram sunt partef mundi exorientes, ad dex- 5 teram occidentes; factum arbitror, ut sinistra me- liora auspicia, quam dextra esse existimentur. » idem fere sentiunt Sinnius Capito et Cincius. II Sentinare, satagere, dictum a sentina, quam mul- taef aqune navis cum recipit, periclitatur. Ca?cili- 10 us in ethrione f : «Cum Mercurio capit consilium, post quam sentinat satis. » || Senatores a senectute dici satis constat. quos initio Romulus elegit centum, quorum consilio remp. administraret. itaque etiam tres + appellati sunt, et nunc cum sena- 15 tores adesse iubentur, f «quibusque in senatu f senten- tiam dicere licet.» quia hi, qui post lustrum con- ditum ex iunioribus magistratum coeperuntf, et in senatu sententiam dicuut, et non vocantur Senatores ante, quam iu senioribus sunt censi. 20 IJSenatus decretum a consulto Aehus Gallus sic di- stinguit, ut id dicat particulam quandam esse senatus consulti, ut cum provincia alicui decer- nitur, quod tamen ipsum senatus consulti est. || Senis crinibus nubentes ornantur, quod his f ornatus vetus- 25 tissimus fuit. quidam quod eo Vestales virgines ornentur, quarum castitatem viris suis sponoe- .... aceteris. f || Sentes cum constet esse spinas,, et Afranius in Abducta dixerit : «Quam senti- cos f averba f pertorquet turba, » pro spinosis acci- 30 pi debet. || Senium a senili acerbitate, et vi- tiis dictum posuit Cecilius in Hymnide : «Sine suam senectutem ducat utique adsenumf sorbitio f.« ||Senonas Gallos, Verrius ait, exis- timari appellari, quia novi venerint ex .338 PAULI EXCERPTA. 503 Sentinare satagere dictum a sentina navis, quam quis, ut aqua liberet, evacuare contendit; itaque sentinare est subtiliter periculum vitare. CseciliuB: «Capit consilium, postquam sentinat satis.» Sentes spinae. Afranius : « Quam senticosa verba 5 pertorquet turba!» hoc est spinosa. 504 QU. XV. 14. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVIIII. P. 339 M transalpina legion^ zenoTC t postea Seno || Septentriones septem stellis appe^/ bus iunctis, quos trio 0 appellent, quod iun quasi terriones quod id astrum Grae partem quandam Ennius : « Superat 10 et physici eum sti conten . . . temp aiunt, quod ita sunt ut ternffi proximat^ trigona. || Scensas 15 nunc cenas. quae autem habebant, et pro ceni II Signa, ut rerum, ita c aut lapides, aut fi adhuc aliqua et 20 pantur etiam. sed po simulacra adeffigz || Sequester is dicitur, qui inter aliquos inter eos convenerit quid, ut ei reddat, qui f id 25 stiterit. Cato in ea ora de Indigitibus : « Sinunt ut bona rapiant ; aut seques prodent. f » et Pla sic sequestro mihi data || Sepu- 30 lchrum est, ut ait Gallus Ael mortuus sepultus est, quod anti labant. hisque f cippis, aut ali tui causa designatus est, intra pultura est facta. || Segnitia 338 PAULI EXCERPTA. 505 Scensas Sabini cenas dicebant. Qu» autem uunc prandia sunt, cenas babent, et pro cenis vespenias appellabant. Segnitia dicitur, quod sit siue nitendo quid utile aut 506 QU. XV. 15. FESTI FR.\OM. E COD. FARN. L. XVIIII. P. 3« M. honestum ; Terentius : segnitiffi', neque socor- . . II Signare m dicitur signis notare, sed antiqui eo pro scribe- 5 re, et consignare ere, et conscri- . . . II Septimontium pellatur mense _Fastis Agonalia ontibus liunt sa- 10 agutali, Subura, Cispio. II Si. fus t is ipsis, id quod Grece geri valicia + sic est, e populum Ser. Sulpi- 15 tani, paganive, si- • donec eam inter se s iudicatio esto.» ||Si- utuntur, dictum ait mento, quod vocetur 20 pellant dolonem, rtcation, maius. Capito velut se- ione interioris II «Sepultum m-orte, moroquef» cum ait 25 fJ L. Terentio, Tusci vi- vivum de saxo Tarpeio enisset f commisatum, quod .set coactus. || Seplasia , quo plurimi unguenta- so us .m. f Cicero : «Seplasia m- audiebam, te ut primum aspe- consulem repudiavit.» || Sati- u in Samnio captum est : quo am deduxerunt Triumviri M. PAULI EXCERPTA. 507 honestum. Terentius : «Enimvero, Dave, nihil loci est segnitiie neque socordiie». Signare significat modo scribere, modo anulo signa inprimere, modo pecora signis notare. Septimontium appellabant diem festum, quod in septem locis faciebant sacriiicium : Palatio, Velia, Fagutali, Subura, Cermalo, Cjielio, Oppio et Cispio. Siparium genus veli mimicum. 508 QU. XV. 16. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVIIII. P. 340 M. Valerius Corvus, lunius Scieva, P. Fluviusf Longus ex S. C. Kl. lanuaris P. f Papirio Curso- re, C. lunio II. Cos. || Segesta, quse nunc apj)el- latur, oppidum in Sicilia est, quod videtur Eneas f con- 5 didisse preposito f ibi Egesto, qui eam Egestam no- minavit. sed praeposita est eis + littera, ne ob- sceno nomine appellaretur, ut factum est in male vento, f quod bene ventum f dictum est, et in Epidamno, quod usurparunt f Dyrrachium. 10 II Seliquastra sedilia antiqui generis appel- lantur D. littera in L. conversa, ut etiam in sella factum est, et subsellio, et solio, quae non minus a sedendo dicta sunt. jjSilus appellatur naso s. rusus f versus repando. unde gale» quoque a similitudine silse di- cebantur, || Silvi sunt appellati Albani re- ges, a lavineie f filio, quem post excessum Aenese gravida relicta, timens periculum, et suae vitaj, et eius, quem utero gerebat, in sihis 20 latens, enixa est. qui restitutus in regnum est post mortem Ascani, praelatus lulio f fratris filio, cum inter eos de regno ambigeretur. || Sertorem quidam putant dictum a prendendo, quia f cui- piam adserat manum, educendi eius gratia ex 25 servitute in libertatem, vocetur adsar- tor. cum verisimilius sit, dictum, qui sereret quid; ac potius adsertorem a serendo cepisse nomen, cum aliquem serat petendo iu libertatem eandem, qua ipse sit, id est iungat, 80 quia fruges cum seruntur, terrie iungit. quod totum Verrius a~i9-av(.)c introduxit. || Seges dicitur ea pai*s agri, quae arata, et consita est. a serendo videlicet. || Serilla Verrius appellari putat navigia Histricia f ac 341 PAULI EXCERPTA. 509 Seliquastra gemis sedilium. Silus appellatur naso sursum versus et repandus, unde galeee quoque a similitudine sila' dictfe sunt. Serilla navigia Histriea, quae lino ac sparto conden- santur, a conserendo et contexendo dicta. 510 QU. XV. 17. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L, XVIIII. P. m M. Libiirnica, quie lino ac sparto condensantur, a conserendo et contexendo dicta. quia dicat Pacuvius in Niptris : « Nec ulla subcus f cohi- bet. f etf conpagem alvei: sed suta lino, et spar- 5 teis serilibus,» cum icspirppaatixac f et ficto vo- cabulo usus sit pro funiculis, qui sparto conse- runtur. ||Servorum dies festus vulgo existimatur Idus Aug., quod eo die Ser. Tullius, uatus servus, eadem f Dianae dedicaverit in Aventino, cuius 10 tutelae sint cervi, a quo celeritate fugi- tivos vocent cervos. || «Sero sapiunt Phry- ges,» proverbium est natum a Troianis, qui decimo denique anno velle coperant f Helenam, quieque cum ea erant rapta, reddere Achivis. || Sis- 15 pitem lunonem, quam vulgo sospitem appel- laut, antiqui usurpabant, cum ea vox ex Graeco videatur sumpta, quod est atoCstv. || Sul- tis, si voltis significat, composito voca- bulo, ita ut alia sunt, f si audes ; sis, si vis ; 20 plicet f in loco ; scis Hcet, f scias Kcet : equidem equo f , ego quidem. Ennius : «Pandite sultige- nias f, et corde relinquite somnum.» || Setiusf a sero videtur dictum. Accius in Amphitryo- ne: «Si forte paulo, quam tu, veniam setiusf.» 25 II Sedum, alii sadum appellant herbam, quam Opil- lius Aurelius sesuvium vocari ait, eamque in teguKs seri, nec quamobrem id tiat, indi- cat. ySpecus feminino genere pronuntia- bant antiqui, ut metus et nepos: tam hercules, 30 quam masculino stirpis, ut f frons, ut Ennius : «Tum causa sub monte alte f specus iniusf pate- bat.» et Pacuvius in Chryse: «Est ibi sub eo saxo penitus strata harena ingens specus.» II Spondere antea ponebatur pro dicere, un- 342 PAULI EXCERPTA. 511 Sultis si vultis. Ennius : «Pandite sultigenas et eorde relinquite somnnm.» Setius Accius a sero comparavlt, ait enim : «Ne, si forte paulo, quam tu, veniam setius.» Spondere ponebatur pro dicere, unde et respondere 6 515 QXJ. XV. 18. FESTI FKAGM. E COD. FARN. L. XVIIII. P. 34-? M. de et respondere adh iisurpari coeptum est ne alterius. || Subdit tui, in demortuis f iw 5 datur his, + qui eum hab xat in eandem rem, || Saturno sacrificium fit capi Metellus pont f set adesset, ut eum 10 pici Ser. F. inaug ret se, sacra sibi fam phcandum esset capite esset futurum, ut cum ap facienda esset : Pont 1-5 Claudius provocavit tifiei esset Claudius, fa Saturuo sacra fecit rel . || Sa- xum TarjDeium appel tis, qui ob sepultam Ta 20 eum montem Sabinis pro nominatus est. vel L. Tarpeius Eomulo tas virgines adversa xum est, de noxi f poene f 25 noluerunt funestum locum Capitoli coniungi. || ^-captia mine urbis Scaptiae incolebant. || Stellati eo, qui in Campania est, sed eo, qui 30 pena, ex quo Tusci profecti, Bt campum appellaverunt. || Sabati^m te, II Sabini dicti, ut ait Varro quod ea gens pp f prscipu^ f colat de (si'^c'3%i-(xi. II Sanqualis porta 342 PAULI EXCERPTA. 513 adhuc manet, sed postea usurpari coeptum est in promissu. Subditus iudex dicitur, qui loco mortui datur is, qui eum habuerant iudicem in aliqua re vel lite. Scaptia tribus a nomine urliis Scaptiae appellalur. 5 Sabatina a lacu Sabate dicta. Sabini a cultura deorum dicti, id est a-o zo') oi^zoxyj.: 33 514 QU. XV. 19. FESTI FBAGM. E COD. FARN. L. XTIIII. P. 344 M. eoque eodem est nomine, II Silere, tangeref as. t littera, quse ini- II SelLe curulis locus 5 tori, posteriusque f nime saccellum f Mur- ciebant specta- II Sontica(ia,usa, dicitur a morbo erendum, agere 10 s lato de re f, «A. Atili, tisse, timidus ne ibi causam sonticam II Stiyicidium qu-?i8i stillicidium, cum stel- adunt. Cato pro C. 15 ihilminus + voluit semper re. praesenti cognosce- ere. » || Sacramento dicitur quod one interposita. actum sto dicitur interrogari, quia 20 in .q. Thermum de X. erant, ne mala /. scelera nefaria fie- nto traderetur, + lege e II Siremps-^pomtm- pro eadem, vel, proinde 25 Cato in dissuadendo le- licta est: «Et prseterea rogas, . . . , . . . ea si populus condempnave- ' . . . .siet, quasi adversus le- II Spiciunt antiquos di- 30 tione, testis est Cato iu ea, quam septem + hominibus : «Ut solent. ivios, uisi qui sempiterni sunt, quos rant, ne + spiciunt, neque ratos II iSpa-tiatorem, erratorem Cato inan t 345 PAULI EXCEEPTA. 515 Silere tacere significat, ficto verbo AS littera, quae initium et nota silentii est, Sanqualis porta appellatur proxima aedi Sancus. Stiricidium quasi stillicidium, cum stillas concretae frigore cadunt. Stiria enim principale est, stilla deminutivum. Servorum dies festus erat Idibus Augusti, quia eo die rex TuUius, filius ancilla;, «dem Dianie dedicavit. Sacramentum dicitur, quod iurisiurandi sacratione interposita geritur. Siremps dicitur quasi similis res ipsa, Habetur hoc in libris Catonis. Spatiatorem pro erratorem Cato posuit. 33- 516 QTT. XV. 20. FESTI FRAGM. E COD. FAKN. L. XVIIII. P. 344 M. Caelium si se appellavisset : «In colouiam, merculesf, scribere nolim, si trium virum sim, spatiatorem atque fescenninum.» || Stata sacrificia sunt, quffi" certis diebus fieri debent. Cato in ea, quam scrib- 5 sit de L, Veturio, de sacrificio commisso, cum ei equum ademit: «Quod tu, quod in te fuit, sacra sta- ta, sollempniaf, caj)ite f sancta, deseruisti.» || Sol- lemnia sacra dicuntur, quse certis temporibus an- nisque fieri solent. || Serra preliari f dicitur, cum assi- 10 du^ f acceditur, recediturque, neque ullo consistitur tempore. Cato de re militari: «Sine + forte opus sit cuneo, aut globo, aut forcipe, aut tur- ribus aut serra, uti adoriare.» || Stercus ex aede Vestse XVIL KL lul. defertur in angiportum 15 medium fere clivi Capitolini, qui locus clauditur portas + tercorraria +. tantae sanctitatis maiores uri esse iudicaveruut. || Summissiorem aliis sedem Honoris et Virtutis C. Marius fecit, uesi f forte officeret ausijiciis publicis, Augures 20 eam demoliri cogerent. || Sex Vest« sacerdo- tes coustitutie sunt, ut populus jjro sua quaque parte baberet ministram sacrorum, quia civitas Eomaua iu sex est distributa partis. in pri- mos secuudosque Titienses, Eamnes, Luceres. || Sa- 25 linum cum sale in mensa ponere figulis re- ligioni babetur, quod quondam in Esquilina regio- ne figulo, cum fornax plena vasorum coqueretur, atque ille proxime eam convivatus, super modum potus, somno esset oppressus cum couvivis suis, 30 pneteriens quidam petulans, ostio patente, ex mensa salinum coiecit in fornacem : atque ita, incendio excitato, figulus cum suis coucre- matus est. || Sacramentum, les significat, quod poe- ne + nomine peuditur, sive eo quis iuterrogatur. 345 PAULI EXCERPTA. 517 Stata dicebantur sacrificia, qua; certis diebus liebaDt. Cato : «sacra stata, sollemnia, sancta deseruisti.» Sollemnia sacra dicuntur, qusi^ certis temporibus liunt. Serra proeliari dicitur, cum assidue acceditur 5 recediturque^ neque uUo consistitur tempore. Sacramentum as significat quod poeme nomine penditur. 518 QV.X\.-21. FESTI FRAGM. E COD. FAKN. L. XVIIJI. P. 347 M. sive contenditur. id in aliis rebus quinquaginta as- suum+est, in alis rebus quingentorum inter eos, qui iudic.+in- ter se contenderent. qua de re lege L. Papiri TE. PL. sanctum est his verbis: « Quicumquepraetor post hoc 5 factus erit, qui inter cives ius dicet, tres viros ca- pitales i^opulum rogato, hique tres viri qcuq3 . . . . cti er, sacramta ex iudicanto- que, eodemque iure sunto, uti ex legibus, plebeique scitis exigere, iudicareque esse f, esseque oj)ortet.)) 10 sacramenti autem nomine id ies dici coeptum est, quod et propter aerari inopiam, et sacrorum publicorum multitudinem, consumebatur id in rebus divinis. II Sextantari asses in usu esse coeperunt ex eo tem- pore, q'! propter bellii Punicii sdm, q' cum Hanni- 15 bale gestum est, decreverunt patres, ut ex assibus qui tum erant librari, fierent sextantari, per quos cum solvi coeptum esset, et pojDulus lere alieno libe- raretur, et privati, quibus debitum publice f solvi oportebaf non magno detrimento adficorentur. 20 II «Septuennio quoque» anno + usus est, ut priore numero, sed id non permansit in usu, nec ampli- us processit in maiorem. jj Senacula tria fuisse Rom:e, in quibus senatus haberi solitus sit, memo- rise rodidit + Nicostratus in libro, qui iuscribitur 25 de Senatu habendo. unum, ubi nunc est ledis Concor- diae inter CapitoHum et Eorum ; in quo solebant ma- gistratus D. T. cum senioribus deliberare. alte- rum, ad portam Capenam. tertium, citi-a ledem Bel- lonae, in quo exterarum nationum legatis, quos 30 in urbem admittere nolebant, senatus dabatur. II SchoLe dictse sunt, non ab otio ac vacatione omni, sed quod, ceteris rebus omissis, vacare libe- rahbus studis pueri debent, ut etiam ludi ap- pellantur, in quibus minim^ f luditur, ne tristi PAULI EXCERPTA. 519 Scholae dictie sunt ex Graeco, a vacatione, quod ceteris rebus omissis vacare liberalibus studiis pueri debent. 520 QU. XV. 22. FESTIFEAGM. E COD. FARN. L. XVIIII. P. 347 M. aliqiio nomine fug ner^ t- || Subici ar quod fit (ut ait Cincius consulti) exemplo At 5 expiandi gratia aries m lus admisit, poene f p quam nos dicimus, EIAO ton quidem idean. n nitm'. Ij Sesterti no 10 dupundi et semisis f tertius. Sed auctos ess apud antiquos autem rant, et valebant de ti, bigati. quinquessis 15 est, numerum leris perduct minia minus solvendi, cu tur P. E. II Solida sella, at f iubetur, cum mane sur^ lavit, quod antiqui expse f 20 riore parte excava ciebant sedes. quas s in bis nihil erat conc bant, inquit Verrius, quod absurde, ut mibi videtur, 25 sit totum, ait dictum solidum. || Silatum pro eo, quod nunc iantaculum dicim quia iaiunif vinum soli t contZi obsorbebant. ||Suffragato maiores, bi qui vulgo in usu 30 us apparerent iuncta suffra . quem quisque fieri vellet, notabat to sciibtis candidatorum hominu ........ Varro in L. VII. rerum humanar^a/i II Struppi vocantur in pulvinaribus 346 PAULI EXCERPTA. 531 Silatura. autiqui pro eo, quod nunc iautaculum dicimus, appeliabant, quia ieiuni vinum sili condi- tum ante meridiem obsorbebant. Struppi vocabantur in j)ulvinaribus fasciculi de 52r^ QU. XV. 23. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVIIII. P. 3iS M. rum capitibus ponuntur. \\Septem, dies, bem calo, Antistius gistratum publicum II 5'ecespitam esse Antisti- s ferreum, oblongum, maui- , . o, solido, vincto ad ca- fixum clavis aeneis, se- nes, riaminicae Yirgi- ti-ificia utuntur. Ea- 10 a in sacrario utuntur rediculof aeneo olim tubse relictge sunt, a tangere licet. est sed et aliis in locis, et 15 quaedam. ita secespitaB di- . . . . . . ll/S^^ctrz^w-est, quod secepita+ secatur ue soleat necessaris sa- II (S'uffimenta sunt, quaB que molito mulso spar- 20 • . . . re, quo uvae calcatae II Serpsi-t antiqui pro serpserit, ulae dict;e, quas nunc ser- seco, quia iUi EPnETANOC f S. littera posita, ut 25 II descendente f ab obsi Eomae, locoque his dato, 15 entes fratres Caeles et Vibenn Tai"quinium Eomam secum max rint. M. Varro, quod ex C^l sint. II Toxicum dicitur cervari quidam perunguere sagitta 20 CieciliuB in Gamo : IJt hom toxico transegerit.» Afra uxorium istud toxicum mit || Tuscos quidam dictos aiunt a Tusco Hs filio. Ali quod unicis f tudi f si 25 ex Gr;eco, velut &oax6oi. || Tusculim .... ab eadem causa sacrificiorum, v . . . . .... ficilem habeat, id est, SdgxoXov. || Tumulum Aelius sic definit : «Tumulus esi nae editus secundum mare fluctibus i/? 80 vatus unde simiHter et manufac turalis propri^ f dici potest. || Tum-ultuarii milites, dicuntur lecti ob subitum ti ....... de etiam tumultum dici ait Yerriu.s, Cjuia is ornatur f, quam ab Italicis et GaMicis h, I '"•^ PAULI EXCERPTA. 537 Tuor video, twor defendo. Tuscus vicus Romie est dictiis, quod ibi habitaverunt Tusci, qui recedente ab obsidione Porsena reman- serunt. Tusci a Tusco rege, filio Herculis, sunt dicti, vel a 5 sacrilicando studiose, ex Gneco velut i^Daxooi. Tusculum dictum, quod aditum diflicilem habeat, id est 66axoXov. 538 QV. XV. 31. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVIIII. P. 356 M. eut Italiae, itaque nullum quam Gallicum, aut domesti- II Thomices . . . nomine aijpellantur et sjjarto leviter tortae 5 fiunt. Lucilius : «Vidimus abina. » Oi^pillus f Aure- em pulvillum, quem in edat tomicem vo- . . . . II Tongere lo ait noscere esse, 10 tionem dicant i^ro no- tius dominari. Ennius : tongent.» et vincere videtur significare. II Tesca t loca angurio desig- 15 ino finis in terra auguri. Op- lius loca consecrata ad sit. sed sancta loca undique nt Pontificisf libn, in quibus que sedemque tescumque 20 dedicaverit, ubi eos ac- propitiosque.i) Hostius belli . «per gentis altf letherias, atque que vioJ abis f templa antiqua ero aspera, difficilia aditu 25 ca asjiera, saxa f tesca tuor.» cteta : «Quis tu es mortalis, a, et tesqua te adportas loca?» II Tonsilla esse Verrius palum dolatum cuspide praeferratum, ut existi- 30 ^'m cumfigi f in litore navis re- cmsa. Pacuvius in Medio: «Acces- . . . . . . eam, et tosillam pegi laeto f in Htore. » PhinidiB: «Tacete, et tonsillas lito- edo i ediie.» || Tonsam Ennius siguifi- Tonsilla palus dolatus in acumen et cuspide pricfer- ratus, qui na\ds religandae causa iu litore figitur. Accius: «Tacete et tonsillas litora in lecta * edite.» Tonsa remus, quod quasi tondeatur ferro. En- 357 PAULI EXCERPTA. 539 Thomices Graeco nomine appellantur ex* cannabi inpolita* et sparto leviter tortae restes, ex quibus funes fiunt. Pulvilli quoque, quos in coUo habent, ne a resti kedantur, thomices vocantur. Tongere nosse est, nam Praenestini tongitionem dicunt notionem. Ennius: « Ahi rhetorica tongent.»» Tesca loca augurio designata, Cicero aspera ait esse et difficilia. 540 QU, XV. 3i>. FESTI FRAGM. E COD. FARN. L. XVIIII. P. H56 M. cat remum, quod quasi tondeatur ferro cum ait 1. VII.: «Posteref eumbite f, vestraque pectora pellite tonsis.» item: «Ponef petunt, exim referunt ad pectora tonsas.» et in 3 nasotaf: «Alius in mari vult magno tenere tonsam.o || Thymbreum Apollinem Vergilius a monte Thymbreo appellavit, qui est in agro Troiano. ||Tolennof est genus machinae, quo trahitur aqua, alteram partem prsegra- 10 vante pondere, dictus a tollendo. || Tolera- re, patienter ferre. Accius in Neoptolemo : «Autl quisquam potis est tolerare acritu- tdinem.» Ennius 1. II. : «Ferro se caede +, quam dic- tis his, toleraret.t) || Toles tumor in fau- 5 cibus, quse per deminutionem tonsillge dicuntur. II Tullianum, quod dicitur pars quaedam carceris, Ser. Tullium regem aedificasse aiunt. || Taxat verbum ponitur in hisf, qua3 tiniuntur, quoad tangi liceat ; in litibus quoque, f arbitrove 20 cum proscribitur, quoad ei iussitf statuendi, taxatio dicitur, quae fit certae summae. a tangen- do autem dici etiam scenici testimonio sunt, qui taxatores dicuntur, quod alter alterum male- dictis tangit. || Tabernacula dicuntur a si- 25 militudine tabernarum, quae ipsie, quod ex tabulis olim fiebant, dictie sunt, non ut quidam i^utant, quod tabulis cludantur. || Ta- git Pacuvius in Teucro : «Ut ego, si quisquam me tagit.» et tagam idem in Hermiona: «Aut 30 non cernam, nisi tagam,» sine dubio a . . . . ua consuetudine usurpavit. nam nunc ea sine prsepositionibus non dicuntur, ut contigit, at- tigit. ||Tabiinumf proxime atrium locus dicitur, quod antiqui magistratus in suo imperio tabulis 3">7 PAUH EXCERPTA. 541 nius : «Pone petunt, exim referunt ad pectora tonsas. » Tymbreus Apollo a monte Tvmbreo dictus, qui est in agro Troiano. Toles tumor faucium, quie per deminutionem dicuntur tonsillae. Taxat et taxatio a verbo tango dicuntur, unde et taxatorcs a scenicis dicuntur, qui alterutrum male- dictis tangunt. Tagit simpliciter dicitur quod attigit, contifiit facit lo compositum. Tablinum locus proximus atrio a tabulis appellatus. 542 QU. XVI. I. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XVIIII. P. 3o9 M. rationum ibi habebant publicarum rationum causa factum I locum. II Tabem eam, qua^ faceret tabeseere, apud anti- quos usurpatam Salustius quoque frequenter, ut in Catilina, cum ait : «Uti tabes plerosque ci- 5 vium animos invaserat. » et in li. IV. historiarum : «Qui quidem nos f ut tabes, in Urbem coniectus.» Et Corvinius f pro Liburnia : «Propter hanc tabem atque perniciem domus totius.» ||Tabellis pro chai-tis ute- bantur antiqui, quibus ultro citro, sive privatim 10 sive publice opus erat, certiores absentes faciebant. unde adhuc tabellarii dicuntur et tabelke mis- Sct ab imperatoribus. ||Tagax furunculus a tangen- do, cuius vocabuli Lucilius meminit: «Et mutonisf manum perscribere posse tagem+.» ||Tages nomine is geni filius nepos lovis, puer dicitur discipuli- nam aruspicii dedisse duodecim populis Etruriag. II Taminia uva silvestris generis videtur Verrio dicta, quod tam mira sit quam miniura. IJTalus Sabinorum nominibus prsenominis ■20 loco videtur fuisse. || Talentorum non unum genus. Atticum est sex milium denarium : Eho- dium et cistophorum quattuor milium et quin- gentorum denarium : Alexandrinum XII dena- rium : Neapolitanum sex denarium : Syracusa- 25 num trium denarium : Reginum victoriati. II Tanne eo usque, ut Aelius Stilo et Opillus f Aurelius interpretantur. Itaque Afranius: «Tanne arcula tua plena est aranearum.». || Thalete nomen dictum estf alii ab letatis flore aiunt, 80 alii, quod carmina semper floreant. || Talipe- dare antiqui dicebant pro vaccillare pedibus lassitudine, quasi + qui f trahit pedes, ut talis videatur insistere aut identidem tollere pedes. || Tammodo antiqui ponebant pro modo, 358 PAULI EXCEKPTA. 54?> Tagax furunculus a tangendo dictus. Lucilius : «Et muttonis manum perscribere posse tagacem.» Taminia uva silvestris, dicta quod tam mira sit quam minium. Talus pra?nomen erat Sabinorum. Tanne eo usque. Afranius : «Tanne arcula tua plena est aranearum.» Talipedare est vaccillare pedibus et quasi talis insi- stere. Tammodo antiqui dicebant pro modo. 544 Qf. XVI. 2. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XVIIII. P. 359 M ut Accius : «Tammodo, inquit, Pnenestinus f. II Taliam alii follieulum cepte Talam Cornificius posuit, unde et Talassus. II Taurium aes appellant, quod in ludos taurios consumitur. ^ Tarrhes 11 Tamperon f soliti sunt appellare Gr»ci genus scribendi deorsum versus, ut nunc dextrorsum scribimus. 358 PAULI EXCEKPTA. 545 Talia folliculum cepae. Tarmes arenus vermiculi carnem exedeus. Taenpoton appellarunt Gvseci genus scribendi deor- sum versus, ut nunc dextrorsum scribimus- Festus. 35 546 QTT. XVI. 3. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XVIIII. P. 359 M.. II Tame in carmme positum est pro tam. 11 Tartarino cum dixit Ennius, horrendo et terribili Verrius vult accipi, a Tartaro, qui locus est apud inferos. ||Tutum frequenter dicitur maxime. Varro in Euroj)a: 5 «Tutum sub sede fuissent. » / LL XX. INCIPIT. r/ . . II Tam significationem liabet, cum ponimus propo- sitivam quandam, cui subiungimus quam, autf cum dicamus f, tam egregium opus tam parvo pretio venisse^ 358. 361 PAULI EXCEKPTA. 547 Tartarino horrendo et terribili. Tam significationem habet propositivam, cui subiun- gimus* quam, ut : tam bonus Choerilus, quam mahis Homerus. Tam etiam pro tamen usi sunt. 35* 548 QU. XVI., 4. FESTI FRA.GM. EX APOGR. L. XX. P. 360 M. idemf sic, ita, ut apud Griecos quoque odtcoc aYav^ov. Item ex contrario ei dicimus : quam malus Homerus, tam bonus Cherilusf poeta est. At antiqui tam etiam pro tamen usi sunt, ut Nsevius : « Quid f si taceat, 5 dum videat, tam sciat, quid scriptum sit.»> En- nius: «Ille mete tam potis pacis potiri.» Titinnius : «Bene cum facimus, tam male subimusf, ut quidem perhibent viri.» Item : «Quamquam estis nihili, tam escator f simul vobis consului. » || Tandem cum signi- 10 ficat aliquando, interdum tamen ex supervacuo po- nitur, ut apud Terentium in Phormione, cum ait: «Ita- ne tandem uxorem duxit Antipho iniussu meo?» non enim hic tempus ullum significat. At Cicero etiam duplicat temporalem significationem, cum ait: 15 «Tandem aliquando.» ||Tauri verbenieque in eommen- tario sacrorum significat ficta farinacea. || Tama dicitur, cum labore viae sanguis in crura descendit et tumorem facit. Lucilius : «Inguen ne existat, pa- pulae, tama ne boa noxit.» || Taenias Graecam /ao vocem sic interj)retatur Verrius, ut dicat or- namentum esse laneum capitis honorati, ut sit apud Cificilium in Androgyno : « Sepulchrum plenum tse- niarum, ita ut solet, » et alias : « Dum taeniam, qui volnusvinciret,petit».Enniusin Alexandro: «Volans de cjelo 25 cum corona et tieniis. » Accius in Neoptolemo : « Decorare est satius, quam m'bem f et tseniis.» ||T8e- dulum antiqui interdum pro fastidioso, interdum quod omnibus tiedio esset, ponere soliti sunt. II Tatium occisum ait Lavini ab amicis 80 eorum legatorum, quos interfecerant Titinif la- trones, sed sepultum in Aventiniensi laureto. Quod ad significationem verborum non magis per- tinet, quam plurima aUa et praeterita iam 361 PAULI EXCERPTA. 549 Tandem cum signiiicet aliquando, interdum tamen pro supervacuo ponitur, ut ait Terentius : «Itane tandem uxorem duxit?» Cicero etiam duplicat tem- poralem significationem, cum ait: «tandem ali- quando. « Tama dicitur, cum labore viie sanguis in crura de- scendit et tumorem facit. Lucretius-f: «Inguen ne existat, papulae, tama ne boa noxit.» Taedulum fastidiosum, sive quod omnibus est tu'dium. 550 QU. XVI. 3. FESTI FRAGM. EX APOGR, L. XX. P. 363 M. et deinceps quae referentur. || Taurorum sj)ecie simulacra fluminum, id est cum cornibus, for- mantur, quod sunt atrocia ut tauri. ||Talionis mentionem fieri in XII ait Verrius hoc modo : «Si mem- 5 brum rapitf, ni cum eo pacit, talio esto.» neque id quid significet, indicat, puto quia notum est ; permittit enim lex parem vindictam. || Tarqui- tias scalas, quas rex Tarquinius Superbus fecerit, abominandi eius nominis gratia ita appellatas esse in ait volgo existimari. || Tarjjeige esse effigiem ita ap- pellari putant quidam in aede lovis Metellinie +, eius videlicet in memoriam virginis, quse pacta a Sabinis hostibus ea, qute in sinistris mani- bus haberent, ut sibi darent, intro miserit eos cum 15 rege Tacio f, qui postea in pace facienda caverit a Eomulo, ut ea Sabinis semper pateret. || «Tam perit quam extrema faba« in j)roverbio est, quod ea plerumque aut proteritur, aut decerpitur a praetereuntibus. II Tappulam f legem convivalem ficto uomine conscripsit 20 iocoso carmine Valerius Valentinus, cuius m. Lucilius hoc modo: «Tappulam f rident legem concere f opimi. f » ||Termonem Ennius Gneca consuetudine dixit, quem nos nunc terminum hoc modo : «lugenti vadit cursu, qua redditus termo est.» et: «Hortatore bono 25 prius, quam Jam finibus termo. » \\ Trientem tertium pondo coronam auream dedisse se lovi donum scripsit T. Quintius Dictator cum per novem dies totidem urbes et decimam Praeneste cepisset. id significare ait Cincius in Mystagogicon 1. 11. duas 30 libras pondo et trientem, qua consuetudine hodieque utimur, cum lignum bes alterum dicimus, id est pedem et besem latitudinis habens ; et sestertium, id est duos asses et semissem tertium. item si tres asses sunt et quartus quadrans. || Tersum diem pro sereno 362 PAULI EXCERPTA. 551 Tappula dicta est lex qusedam de conviviis. Termonem Ennius terminum dixit. Tersum diem serenum. 552 QU. XVI. 6. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XX. P. 363 M. dictum ab antiquis nec se habere rei auctorem ait. II Teres in longitudine rotundatum, quales asseres natura ministrat. II Terpsicore nomen Musae, quae deos hominesque delectat. -> II Tertium quartum differre ait a tertio quarto quintusf , quod quid factum sit significat. ||Termentum pro eo, quod nunc dicitur detri- mentum, utitur Plautus in Bacchidibus. II Teretinatibus f, qui a flumine Terede dicti existimantur 10 et syllaba eius tertia mutata, et pro Terede Teram scribi debuisse. ||Tripudium ... spiciis in exultatione tripudiat a terra pavienda sunt dicta. nam pavire est ferire, 15 a quo et pavimenta. id ex Grseco, quod illi IIArEIN f quod nos ferire mum intactus f usur II Templi figura in diffinitione f augurii. 20 II Tempestatem Tempesta 362 PAULI EXCERPTA. 553 Teres rotundus in longitudine. Termentam apud Plautum detrimentum. Tempestatem pro tempore frequenter dixerunt antiqui. Tempesta tempestiva. 554 QU. XVI., 7. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XX. p. mi M. Tinia II Tensam ait vocari Sinnius Capito vehiculum, quo exuviie deorum ludicris circensibus in circum ad pulvinar vehuntur. fuit et 6 ex ebore, ut apud Titinnium in Bar- bato, et ex argento. II Temerare violare sacra et contaminare, dictum videhcet a. temeritate. II Temetum vinum. Plautus in Aulularia: «Cererin, 10 Strobile, has sunt facturi nuptias? qui? quia temeti nihil al- latum video.» Pomponius in Decima : «Non multi 365 PAULI EXCERPTA. 555 Tinia vasa vinaria. Tensa vehiculum argenteum, quo exuvia? deorum ludis Circensibus in circum ad pulvinar vebel>autur. Temerare viobire sacra et contaminare, dictum vide- licet a temeritate. Temetiim vinum, unde temulentia et temulentus. 5oH QU. XVI. 8. FESTI FRAGM. EX APOGE. L. XX. P. 364 M. temeti, sed plurimi.» Novius in duobus Dossenis : «Sequimini jjreminate t, sequere temeti timor.» idem in Funere ; «Agite, exite, temulentum tol- lite.)) et sine + Surdo: «Filias habeo temulentas, sed 5 eccas video incedere. » Afranius in Consobrinis : / «Pol magis istius temulenta^, futilis. « || Tintinni- re est apud Xffivium lioc modo : «Tantum ibi mo- I lif crepitum faciebant, tintinnabant compedes.» I et apud Afranium: «Ostiari impedimenta tintin- / 10 "nire audio.» || Tributorum conlationem, cum sit aliaf in capita, illud + ex censu, dicitur etiam quoddam temerarium, ut post Urbem a Gallis cap- tam conlatum est, quia proximis XV annis cen- sus alius + nou erat. Item bello Punico secundo 15 M. Valerio Lie^ino, M. Claudio Marcpllo cos. cum et senatus et populus in ;erarium, quod ha- buit, detulit. || Tentipellium Artorius putat esse calciamentum ferratum, quo pelles exten- duntur, idemque f Afranium dixisse in Promo : 20 «Pro manibus credo habere ego illos tentipellium. » Titinnium autem Verrius existimare, id medi- camentum esse, quo rugge extendantur, cum dicat: «TentipelKum inducitur, rugae in o- re extenduntur« : cum ille Tpo-r/.coc dixerit. 25 ||Tignum non solum iu ;edificiis, quo utuntmv appellatur, sed etiam iu vineis, ut est in XII: «Ti- gnum iunctum ledibus, viueave et concapit + ne solvito.» II Tela proprie dici videntm* ea, quie missilia sunt, ex Grseco videlicet translato 80 eorum nomine, quoniam illi -TjXot^sv missi di- cunt, quae nos ennius f. sicut arma ea, quie ab hu- meris dependentia retinentm* manibus, quoniam quidem non minus in nobis eam partem corporis armum vocari existimandum est, quam || Tigilhim sororium 365 PAULI EXCERPTA. 557 Tintinnire et tintinnabant Nievius dixit pro sonitu tintinnabuli. Tentipellium genus calciamenti ferratum, quo pelles extenduntur. / 558 PAULI EXCERPTA. 366—367 Tegilluni cucuUmnculum ex scirpo factum. Plautus : «Tegillum mihi aret^ id si vis, dabo.» Tiberis fluvius dictus a Tiberino rege Albanorum, quod in eo cecidisset. Tibris a Tibri rege Tuscorum. 5 Tibicines iu nedificiis dici existimantur a similitudine / tibiis canentium, qui ut cantantes sustineant, ita illi aedificiorum tecta. Tippula bestioUe genus sex pedes habentis, sed tantie levitatis, ut super aquam currens non desidat. 10 Plautus: «Neque tippulee levius pondus est, quam /fides lenonia». Testiculari est iumentis maribus feminas, vel mares feminis admovere, licet alii dicant testilari. Tifata iliceta. Komte autem Tifata curia. Tifata etiam 15 locus iuxta Capuam. Thiasitas sodalitas. Tituli milites appeliautur quasi tutuli, quod patriam tuerentur, unde et Titi pnenomen ortum est. Titiensis tribus a praenomine Tati regis appellata 20 esse videtur. Titia quoque curia ab eodem rege est dicta. Tetini pro teuui. Thraeces gladiatores appellantnr a similitudine par- mularum Thraciarum. 23 Tryga autiqui vinum appellabant, unde tnjgetus adhuc dicitur. Tittibilicium nullius significationis est, ut apud Gra^cos ^Xtxup'. et axtvSatJjo?. Plautus : «Non ego istud verbum empsiculem * tittibilicio.» 3n Trabs proprie dicitur duo ligna conpacta. Tragus genus conchiP mali saporis. 367 Trabica navis, quod sit trabibus confixa. Pacuvius : «Labitur trabicain alveos.i) Trachali appellantur muricum ac purpurge superiores 367 PAULI EXCERPTA. 559 partes. Unde Arimineses maritimi homines cogno- inen traxerunt Tracliali. Troia et regio Priami et Insus puerorum equestris dicitur et locus in agro Laurente, quo primum Italiap Aeneas cum suis constitit. ■> Trifax telum longitudinis trium cubitorum, quod catapulta mittitur. Ennius : «Aut permarceret paries percussus trifaci.» Tributum dictum, quia ex privato in publicum tribuitur. lo Tliocuni genus sellse babetur apud Piautum. Tritogenia Minerva a ripa Tritonis fluminis dicta, quod ibi primitus sit visa. Truo avis onocrotalus. Ciecilius inridens magnitudi- nem nasi: «Pro di inmortales, unde prorepsit truo?'> i»^ Trepit vertit, unde trcpido et trepidatio, quia turba- tione mens vertitur. Triumpliales coronae sunt, quie imj^eratori victori aurese pneferuntur, quae temporibus antiquis propter paupertatem laurefe fuerunt. 20 Templum siguificat et ledificium deo sacratum, et tignum, quod in tedificio transversum ponitur. Transtra et tabulae navium dicuntur et tigna qute ex pariete in parietem porriguntur. Tromentina tribus a campo Tromento dicta. 2^ Tragula genus teli, dicta quod scuto infixa trahatur. Themin deam putabant esse, quie pneciperet homini- bus id petere, quod fas esset, eamque id esse existi- mabant, quod et fas est. Termes ramus desectus ex arbore, nec foliis repletus, nec nimis glaber. Tenus significat finem; ut cum dicimus hacUnus. Trossuli equites dicti, quod oi^pidum Tuscorum Trossulum sine opera peditum ceperint. 560 PAULI EXCERPTA. 368 Taciturnus, qui facile tacet : tacitus etiam argutus, quia potest aliquando tacere. Tenitae credebantur esse sortium dese, dictse quod tenendi haberent jDotestatem. 5 Termino sacra faciebant, quod in eius tutela fines agrorum esse putabant. Denique Numa Pompilius statuit, eum, qui terminum exarasset, et ipsum et boves sacros esse. Terminus quo loco colebatur, super eum foramen 10 patebat in tecto, quod nefas esse putarent, Terminum intra tectum consistere. Vicinia vicinorum conversatio, Vesperna ajjud Plautum cena intellegitur. 15 Vesticeps puer, qui iam vestitus est pubertate, econtra investis, qui necdum pubertate vestitus est. Veia apud Oscos dicebatur plaustrum : inde veiari stipites in plaustro, et vectura veiatura. Urbanas tribus appellabant, in quas Urbs erat 20 dispertita a Servio Tullio rege, id est Suburana, Palatina, Aesquilina, Collina. Vestis generaliter dicitur, ut stragula, forensis, muli- ebris : vestimentum pars aliqua, ut pallium, tunica, penula. 25 Vescus fastidiosus. Ve enim pro pusillo utebantur. Lucretius vescum dixit edacem, cum ait: «Nec, mare quae inpendent, vesco sale saxa peresa». Vescor pascor. Vesperugo vesper stella. Plautus: «Nec vesperugo, 30 nec vergiliae occidunt.» I Vespse et vespillones dicuntur, qui funerandis corporibus officium gerunt, non a minutis illis volu- cribus, sed quia vespertino tempore eos efferunt, qui 309 PAULI EXCERPTA. 561 funebri iDompa duci propter inopiam nequeiint. Hi etiam vesptdae vocantur. Martialis : «Qui fuerat medicus, nunc est vispillo Diaulus. Vespices frutecta densa dicta a similitudine vestis. Velati appellabantur vestiti et inermes, qui exercitum 5 sequebantur, quique in mortuorum militum loco substituebantur. Ipsi sunt et fereiiiarii, qui fundis ac lapidibus pugnabant, quae tela feruutur, non tenen- tur. Cato eos ferentarios dixit, qui tela ac potiones militibus proeliantibus ministrabant. 10 Velitatio dicta est ultro citroque probrorum * obiec • tatio, ab exemplo velitaris puf^nae. Plautus : «Nescio quid velitati estis inter vos.« Veternosus dicitur, qui gravi premitur somno. Cato veternosum hydropicum intellegi voluit, cum ait : ir, «Veternosus quam plurimum bibit, tam maxime sitit.» Veteratores callidi dicti a multa rerum agendarum vetustate. Gannius: «mulieri non astutte facile vete- rator persuasit.» 20 Veterinam. bestiam iumentum Cato appellavit a vehendo. Opilius veterinam dici vult quasi venteri- nam *, vel * uterinam, quod ad ventrem onus religa- tum gerat. Vitulans laetans gaudio, ut pastu.* Ennius : «Is habet 2r> coronam vitulans victoria.» Vidnertas calamitas, dicta quod viduet bonis. Vituligo in corpore hominis macula alba, quam Grseci 1 aXcpov vocant, a quo nos album ; sive a vitio dicta, j etiamsi non laedit ; sive a vitulo propter eius mem- 3^ branas candorem, qua nascitur invohitus. Lucilius: «Htec odiosa mihi vituhgo est, num dolet, inquit.» Vel conHgatio quidem est disiunctiva, sed non earum* rerum, qua^ natura disiuncta sunt, in quibus aut Festus. 'J" 56!2 QU. XVI. i5. FKSTl FRAGM. EX APOGR. L. XX. P. 371 M. 5 II Vici . . . . ^ cipiunt ex agris, qui ibi villas non habent, ut Marsi aut Peligni, sed ex victis f partim babent remp. et ins dicitur. partim nihil eorum 10 et tamen ibi nundime aguntur negotii gerendi causa, et magistri vici item magistri pagi quot- annis tiunt. altero, cum id genus a^dificior .... nitur, quie continentia sunt his oiDpidis, qua' itineribus regionibusque distributa inter se 15 distant. nominibusque dissimilibus discriminis causa sunt dispartita. tertio, cum id genus ;edificiorum definitur, qu;e in oppido privi + in suo quisque loco proprio ita ledificat, ut in eo ctdificio pervium sit, quo itinere habitatores 20 ad suam quisque habitationem habeat ac- cessum : qui non dicuntur vicani. sicut ii, qui aut in oppidi vicis, aut hi qui in agris sunt, vicani appellantur. || Viget dictum videtur a vi agendo, sed nou in agendis hostiHbusque + 25 rebus, verum his, qme celerrimo f concitato animo ad bonam frugem ten II Voisgram f avem quae se veliit. Augures . . . eandem fucillantem appellant II Viginti quinque poenai in XII significat viginti quinque 30 asses. || Victimam Aelius Stilo ait esse vitulum ob eius vigorem. alii aut quae viucta adducatur ad altare aut quse ob hostis victos immoletur. II Vectigal iT?s appellatur, quod ob tributum et sti- pendium et cnes equestre et hordiarium populo debetur. 370 PAULI EXCERPTA. 563 coniunctione rectius utimur, ut : aut dies est aut nox, sed earum, quae non sunt contra, e quibus quae eligatur, nihil interest, ut Ennius: «Vel tu dictator, vel equorum equitumque magister Esto vel consuL» Vibices plagae verberum in corpore humano, dictiP 5 quod vi fiunt. Vibracae* pili in naribus hominum, dicti quod Lis evulsis caput vibratur. Vibrissare* est vocem in cantando crispare. Titinnius : «Si erit tibi cantandum, facito usque exvibrisses.» k, • Viget dictum a vi agendo, sed non in agendis hostili- bus rebus, verum his, qme concitato animo ad bonum tendunt. 36* 564 QU. XYI. 26. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XX. P. 371 M. II Viae sunt et publica?, per e omnibus licet, et privatae, quibus neminem uti . . . prffiter eorum f quorum sunt ; et ita privatte VIII pedes in latitudine . . . iure et lege, publicee quantum ratio 5 utilitatis permittit lex iubet XVI XVque + pedes esse f ^'ias, ut vias muniunto. onisandi f lapidas f sunt, f qua volet, iumento agito.» ||Viatores appellantur, qui magistratibus apparent, eo quia initio omnium 10 tribuum cum agri in propinquo erant urbis atque adsidue homines rusticabantur, crebrior opera eorum erat in via quam urbe, quod ex agris plerumque homines evoca1)antur a magistratibus. ||Verticulas cum ait Lucihus, ita appellavit 15 vertebras. Volae vestigium Volones Vers^iti 370 PAl LI EXCERPTA. 565 Viatores appellabantur, qui magistratibus parebant, eo quod plerumque ex agris homines evocabantur a magistratibus et frequens eorum erat ab agris ad Urbem via. Verticulas Lucilius cum dixit, articulos intellegi voluit. Volae vestigium medii pedis concavum, sed et palma manus vola dicitur. Volones dicti sunt milites, qui post Cannensem cladem usque ad octo milia cum essent servi, vo- luntarie se ad militiam obtulere. Versuti dicuntur, quorum mentes crebro ad malitiam vertuntur. 566 QtJ. XVI. 27. FESTI FEAGM. EX APOGR. L. XX. P. -372 M. II Vernae, qui in villis vere nati, quod tempus duce natura feturae est et tunc rem divinam instituerit Marti Numa Pompilius pacis con- cordiaeve obtinendae gratia inter Sabinos Eo- 5 manosque ut vern;e vincerent. Eomanos enim vernas appellabant, id est ibidem natos, quos vincere perniciosum arbi- trium Sabinis, qui coniuncti erant cum P. K. II Vergilige dict*. quod earum 10 ortu ver finitur, et sestas incipit. i Viritanus Verruncent 37H PAULI EXCERPTA. Vernae appellautur ex ancillis civium Romanorum vere nati, quod tempus anni maxime naturalis feturae est. 5fi7 Vergilias dictie, quod earum ortu ver finem facit. Viritanus ager dicitur, qui viritim populo distri- buitur. Verruncent vertant. Pacuvius : «Di monerint meli- ora atque amentiam averruncassent tuam», id est avertissent. 568 Qf. XVI. 28. FESTI FEAGM. EX APOGR. L. XX. P. :i~2 M. II Vastum vexatur f. Accius : «lam hanc urbem ferro vastam faci- et Peleus.» et Pacuvius: «Quales f scal^resque inculta vastitudine. » || «Ve victis» in proverbium 5 venisse existimatur, cum Pioma capta a Seno- nibus Gallis aurum ex conventione et pacto adpen , ut recederent. quod iniquis pon- deribus exigi a barbaris querente Ap. Claudio, Brennus rex Gallorum ad pondera adiecit gla- 10 dium et dixit : ve victis. quem postea persecutus Furius Camillus, cum insidiis circumventum concideret et quereretur contra foedus fieri, ea- dem voce remunerasse dicitur. || Vegrande signi- ficare alii aiunt male grande, ut vecors, 15 vesanus, mali cordis maleque sanus. alii jDarvom, minutum, ut cum dicimus, ve- grande frumentum. et Plautus in Cistellaria: « Qui t nisi f itures f : nimium is vegrandi gradu. » jjVecors est turbati et mali cordis. Pacuvius in 20 Iliona: «Pielici superstitiosffi cum vecordi con- iuge.» et Novius in Hercule coactore: «tristimoniam ex animo deturbat et vecordiam.» || «Vapula Pa- piria» in proverbio fuit antiquis, de quo Simnius + Capito sic refert tum dici solitum esse, cum vel- 25 lent minantibus ibi f significare se eos neg- legere, et non curare, fretos iure libertatis. Plautus in Feneratrice : « Heus tu ! in Barbaria quod fecisse dicitur libertus suje patrome, id eo f dico : liberta f salve, vapula Papiria. » so in Barbaria est in Italia. Aelius hoc loco vapula positum esse ait pro dole, Varro pro peri, teste Terentio in Phormione : « Num f tu f ..... resistis, verbero?» et Plautus in Curculione : «Reddin an non mulierem prius quam te huic meae 373 PAULI EXCERPTA. 569 Vastum praemagnum, ponitur tamen et pro inani. Accius : «Hanc urbem ferro vastam faciet» ; unde vastitas et vastitudo. Vegrande significat male grande, et vecors, vesanus mali cordis maleque sanus. Alii parvum sive minu- tum intellegunt, ut vegrande frumentum. Vecors est turbati ac mali cordis. 570 QU. XVI. i29. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XX. P. 375 M. machtene obicio, mastigia? Vapula ergo te vehementer iubeo, ne me territes.» ||Vacerram .... et alii complures vocari aiunt stipitem equos soleant religare. Ateius vero •T Philolo . . um ad male dicendum magnae acerbitati vecors et vesanus teste Livio, qui dicit: « corde et malefica vecordia+.)> || Vagorem pro vagitu, Ennius 1. XVI. : « Qui clamos oppugnantis vagore volanti.» Lucretius 1. IL : «Et superantur item: 10 miscetur funere vagor. » || Valvoli fab» folliculi appellati sunt, quasi vallivoli, quia vallo factis excutiantur. || Vagulatio in 1. XII. significat quae- stio cum convicio. «Cui testimonium defugeritf, is ctrtis diebus ob portum obvagulatum ito.» is ||Valgos Opilius Aurelius aliique complures aiunt dici, qui diversas suras habeant. Plautus in Milite glorioso : Qui talos vitiosos f « maiorem partem videas valgis savis f.» et in Sitellitergo : «fitf ea mihi insignitos pueros pariat postea, aut va- 20 rum aut valgum aut compernem aut paetum aut bocchumf filium.» ||Viere alligare significat, ut hic versus demonstrat : «Iba . . malaci viere veneriam corollam.» unde vimina, et vasa viminea, quee vinciuntur ligen . . . XTPOOI. f || Vermina 25 dicuntur dolores corporis cum quodam mi- nuto motu quasi f || Veruta pila dicun- tur, quod . . habent pnefixa. Ennius li. X. : «... cursus quingentos ssepe veruti.» || Urvat Ennius in Andromeda. significat circumdat, ab eo sul- .30 co, qui fit in urbe condenda urvo aratri, qute fit f for- ma simillima uncini curvatione buris et dentis, cui praefigitur vomer. ait autem : «Cncum sese urvat ad pedes a terra quadringentos caput.» \ ||Ungulu8 Oscorum lingua anulus, ut . . . «si quid 374 PAULI EXCERPTA. 571 Vacerram dicunt stipitem, ad quem equos soleant religare. alii dicunt maledictum hoc nomine signi- ficari magnse acerbitatis, ut sit vecors et vesanus. Vagorem pro vagitu Ennius posuit. Valvoli folliculi fabse. Valgos Aurelius intellegi vult, qui diversas suras habent, sicut e contrario vari dicuntur incurva crura habentes. Viere alligare, unde vimina et vasa viminea. Vermina dicuntur dolores corporis cum quodam lo minuto motu, quasi a vermibus scindatur. Hic dolor Graece * oTpocpoc; dicitur. Veruta pila dicuntur, quod vehit verua habent prjfifixa. Urvat* circumdat. 15 Ungul"am Oscorum hngua significat anuhim. 572 QU. XVI. 30. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XX. P. 375 M. monumenti nacta est, qui eorumf requi- ) reret est ungulus, quem ei detraxit ebrio.»» Pacuvius in Iliona: «Eepugnanti ego porro hunc vi detraxi ungulum.» et in Atalanta : «Sus- 5 pensum in laevo brachio ostendo ungulum.» ||Unciaria lex appellari coepta est, quam L. Sulla et Q. Pom tulerunt, qua sanctum est, ut debitores decimam partem 10 Vinalia Venerari Venenari 374 PAULI EXCERPTA. 573 Vinalia diem festnm babebant, quo die novum vinum lovi libabant. Venerari verbum compositum ex venia et orando. 574 QU. XVI. 31. FESTI FEAGM. EX APOGR. L. XX. P. 376 M. bant antiqui, cuius color inficiendo mu- tatur, ut Ennius cum ait: «Cum illud, quo iam semel est imbuta veneno.i) ||Ventabam dixisse antiquos verisimile est, cum et prffipositione adiecta 5 adventabam. || Vnt . upum + est vel quod Gneci ?3s'.v dicunt. || Venditiones olim dicebantur censorum locationes ; quod velut fructus locorum publi- corum venibant. ||Viminalis et porta ec collis appellantur, quod ibi viminum fu- 10 isse videtur silva, ubi est et ara lovi Viminio consecrata. || Vindex ab eo, quod vindicat, quo- minus is, qui prensus est ab aliquo, teneatur. || Vineae, ut Verrius pnecipit, quod vini feraces sint. etiam miUtares quiedam machinationes a similitudine 15 appellantur. || Vivatus et vividus a poetis dicun- tur a vi magna. || Vindicia appellantur res eaB, de quibus controversia est: quod potius dicitur ius quia f fit inter eos qui contendunt. M. Cato in ea quam scribsit L. Furio de aqua: 20 s Pnetores secundum populum vindicias dicunt. »> Lucilius : «Nemo hic vindicias neque sacra en t veretur. » de quo verbo Cincius sic ait : «Vindiciae olim dicebantur illae, quse ex fundo 25 sumptae in ius adlatie eraut.» at Ser. Sulpicius iam singulariter formato vindiciam esse ait, . . . . ua de re controversia est, ab eo quod vindicatur . . . . et in XIL : « Si vindiciam falsam tulit, si velit is f tor arbitros tris dato, eorum arbitrii + •sn . . fructus dnpKone daranum decidito.» JJmhrai 1 377 PAULI EXCEKPTA. 575 Ventabam dicebant autiqui, unde priej)Ositioue adiecta fit adventabam. Viminalis j^orta et coUis appellantur, quod ibi vimi- num fuisse silva videtur. Vivatus et vividus a vi ma^na dicuutur. Umbrae vocabantur Neptunalibus casaB frondeie pro tabernaculis. 576 QU. XVI. 32. FESTI FRAGM. EX APOGR. L. XX. P. 376 M. VaUesit Vexillum Vinnulus Vietus Ungustus Vadem 377 PAULI EXCERPTA. 577 Vallesit perierit, dictum a vallo militari, quod lit circa castra, quod qui eo eiciuntur pro perditis habentur. Vexillum deminutivum est a velo. Vinnulus dicitur molliter se gerens et minime quid 5 viriliter faciens. Vietus languidus, sine vi et naturalibus privatus viribus. Ungustus fustis uncus. Vadem sponsorem significat datum in re capitali. 10 37 578 PAULI EXCERPTA. 378—379 Vecticularia vita dicitur eorum, qui vectibus parietes ' alienos perfodiunt furandi gratia. Cato: «Vecticulariam vitam vivere, repente largiter habere, repente nihil». Viritim dicitur dari, quod datur per singulos viros. 6 Cato: «PriBda quae capta est, viritim divisa». Uxorium pependisse dicitur, qui quod uxor(^m non habuerit, res populo dedit. Uls * Cato pro ultra posuit. Volturnalia Volturno suo deo sacra faciebant, cuius 10 sacerdotem Volturnalem* vocabant. Vesculi male curati et graciles homines. Ve enim sylla- bam rei parvse prasponebant, unde Vediovem* parvum lovem et vegrandem fabam minutam dicebant. Vaticanus collis appellatus est, quod eo potitus sit 15 populus Romanus vatum responso expulsis Etruscis. Vivissimus superlativus a vivido. Ungulatros ungues magnos atque asperos Cato apjDel- lavit. Verberitare idem Cato frequentative ab eo, quod est 2. 0 e s t r u m 225. Offectores 223. SO. Offendices 244. (0 f f e r u m e n t a) v O b f e r u- m e n t a. Officiosus 22.3. Offringi 233. Offucare 223. Offucias 223. (Offudas) V. Offucias. Ogygia mnenia 194. Oleagineis coronis 223. 0 1 e n t i c a 223. Oletum 241. O 1 i V e t a m 223. 0 1 i V i t a m 242. Ollic 231. O 1 V a t u m 244. 0 m e n 225. J i INDEX VEEBORUM. (109 O m m e n t a n s 218. omnes 35. O p a c a 204<. c) p a 1 i a 204. Opertat 217. Opicum 212. Op Opilio 217. Op Op genam lunonem 239. . m a s p 0 1 i a 210. [ p a r u m 215. Opis 211. Opiter 207. tulus 207. (0 p p e r i r i) v. 0 b p e r i r i. Oppiclo 207. () p p i d 0 r u m 242. O p p i cl u m 207. O pp or tu n e 218. O p s 218. opsipa pullis escam 75. Optatam bostiam 210. Optima lex 232. (Cf. etiam Ut qui optima etc.) optima bostia 210. Optio 207. 234. Optionatus 236. Optutu 210. opulenti 210. () p un c u lo 217. Orae 202. O r a r e 234. O r a t a 202. Oratores 201. 234. O r b a 200. Orbius 200. Orca 199. Orchestra 198. Orcbitis 199. O r c u m 242. Ordinarium 202. Ordiri 204. Ordo riacerdotum 204. Oreades 202. Oreae 202. 0 r e o s 202. Orestiades 204. Oreus 203. orias 6. oricbalcum 7. Originum libros 234. Oriri 201. O r n a t u s 204. Ortygia 200. Oscillantes 226. Oscillum 226. Oscines 228. O s c i n u m augurium 229. 0 8 c i n u m tripudium 228. Oscor 109. O s c o s 234. Osculana pugna 228. osculum 228. 0 8 i s u n t 236. O s or em 231. 0 s t e n d e 236. ostenta 316. Ostentas 236. 238. Ostentum 226. 236. 117. O 8 1 i a m 228. Ostinet 229. Oufentinae tribus 226. Ovalis corona 225. 0 V a n t e s 225. 0 vem 225. 0 V i b u s d u 0 b u s [duabus f J 242. O X i m e 225. P a et p 0 244. P a c e m 290. paceo 331. Pacinates 278. Pacionem 331. pacisci 330. paco 330. P ae ana 278. P a e d i d o R 278. 39 610 INDEX VERBOKUM. Paelices 278. Paeligni 278. P a e n u r i a 278. Pagani 277. Pagi 277. Paginae 277. Palaemon 313. Palatium 276. Palatualis Flamen 316. Palatnar 524. palBte 7. Pales 279. Palilia 279. Pallas 276. palmata 252. Palmite s 276. Palmulae 276. Palpari 276. paludamenta 332. P a 1 u d a t i 332. Pancarpiae 277. Pandana porta 276. Pandicnlari 277. P a n d i c u 1 a r i s 277. P a n g e r e 260. pangere plautas 76. 260. pangere versus 76. 261. Panibus 277. Pan tices 327. panucula 276. P a n u s 276. Papillae 276. P a p i r i a 294. Papisii 18. P a p i s i o s 312. Pappi 276. Parare inter se munus 296. pararium aes 278. Parasangae 278. Parcito linguam 279. P a r e n s 277. parentem masc. 139. Parere 277. (P a r e t) v. P a r r e t. Paribus equis 277. paricidas 278. Parilia 318. 279. Parilibus 303. Parmulis 306. paron 129. P a r o n e s 279. Parret 277. 292. Parricidi quaestores 278. P a r s i 314. Participia 310. Partus 279. Parum cavisse videri 306. P a r u m p e r 278. (Pascales) v. Pastales. (P a s c u a 1 e s o V e s) v. P a- s t a 1 e s. Passales 279. P a s s e r m a r i n u s 279. P a 8 t a 1 e s 312. P a s t i 11 u m 330. Pastillus 279. patagiarii 277. patagiata 277. Patagium 277. Patagus 277. Patellae 327. Pater patrimus 298. Pateram perplovere 330. Patres 321. b. P a t r i c i o s 506'. Patricius 277. Patrimi et matrimi pu e r i 316. Patrocinia 292. P a t r o n u s 334. Patrum commune stif- f r a g i u m 294. patuli boves 284. P a t u 1 u m b o V e ni 277. P a u c ie n s 276. Pauperies 276. Paveri frumenta 330. 332. pavimenta 217. INDEX VERBORUM. 611 Pavimeuta Poeuica S14. pavire 319. P e c t e n a t u m t e c t u m 260. Pectuscum 260. P e c u 1 a t u 8 260. 300. peculia 17. P e c u 1 i u m 824. P e c u n i a 834. 260. Pecunia sacrificium5i(S'. pecunias 17. P e c u u m 322. P e d a m 258. Pedarium 258. Pedem struit 258. pedes 258. Pedestria auspicia 318. Pedibus obsitum 258. pedicosum 258. P e d u 11 a 290. Pedum 258. 324. Pegasides 263. P e g a s u m 272. (Peligni) v. Paeligni. P e I a m y s 249. (?Pellates) v. Pilates. Pellem 249. Pellexit 249. pellibus 249. Pellicator 247. (Pellices) v. Paelices. Pelliculatiouem 812. Pellir em 247. Pelluviae 249. lo7. Pelta 249. pelvem 321. penarius 257. Penas 832. Penatis 332. Penatores 300. Pendere poenas 255. P e n e m 290. penes 255. p e n e s 16. 380. Penetrale sacrificium 830. Penetralia 255. 380. Penetrare 2.55, Peniculi 255. (Penitam) v. Poenitamf. P e n n a s 252. Pennatas 257. P e n o r a 257. pensiones 255. Pentathlum 257. (Penufia) v. Paennria. Penus 329. Perbitere 26-5. Pereonctatio 266. (P e r c o n t a t i o) v. P e r c o n- c t a t i o. percunctatio 266. Perciinctatum 314. P e r d i t u m 265. perduellio 47. 73. Perediam et bibesiam 266. Peregrina sacra 800. P e r e g r i n u s a g e r 316. 384. P e r e m e r e 266. Pe r e m n e 316. Perempta [Perepta f] et i n- t e r e m p t a 268. Peremptalia fulgura 266. 816. P e r f a c u 1 et per se f a c u 1 266. P e r f i u e s 244. P e r f ug am 266. P e r g e r e 265. P e r g i t e 265. P e r g r a e c a r i 265. Periculatus sum 313. Perihodos 268. P e r i m i t 826. perinde 52. Permissus 265. Permutatur 266. Perpetem 268. perpetrare 283. Perpetrat 268. Perpulit 271. 39* 61i INDEX VEBBORUM. (Persibus) v. Persicus.f Persicum portum 268. Persicusf 268. P e r s i 1 1 u m 268. Personata fabula 268. Pertisum 271. 51. 372. P e r t u s u m d o 1 i n m 31 3. P e 8 312. P e s c i a 258. Pesestas 268. P e s n i s 244. ' Pestifera 316. auspicia 319. Pestiferum fulgur 268. Petauristas 250. P e t i 1 a m 244. P e t i m i n a 252. P e t i s s e r e 260. ^263. petora 250. Petoritum 260. Petrarum genera 250. P e t r e i a 312. Petrones 250. P e t r 0 n i a amnis 330. Petulantes et petulci 250. (Pbascola) v. Phascolia Phascolia 279. P h i 1 o 1 o g a m 310. Piacularia auspicia319. Piacularis porta 260. piamenta 260. (P i a r i) v. P i a r i c o s f Piaricosf 260. Piatrix 261. Picati 260. P i c e n a regio 263. P i c t a 252. Pietor Zeuxis 252. Picum 252. regem 320. Pierides 266. P i e t a t i 262. Pigere 260. P i g n o 8 a 260. Pila 247. Pilae et effigies .303. Pilani 247. P i 1 a r e 244. P i 1 a t 247. Pilatesf .500. 303. Pilentis et carpentis 316. Pilentum 247. Pillea 249. Pilumnoe poploe 244. Pimpleides 263. Pinarium v. Potitium. Pipatio 263. Pipulum 334. Pisatilem 258. Piscatorii ludi 258. 306. Piscatorium aes 258. Piscinae publicae 260. Pistum 268. pitora 251. P i t p i t 263. Plancae 289. planci 289. Planta oliaginea 330. Plantae 289. P 1 a u s t r u m p e r c u 1 i 288. P 1 a u t i 289. Plautus 305. Plebei aediles 289. Plebeiae pudicitiae 301 Plebeias tabernas 288. Plebeium magistratum 289. plebes 488. Plena sue 304. Plentur 290. Plera 290. Plesa 290. P 1 i 8 i m a f 244. Plorare 290. Plotos 304. Plotus 305. Plosinum 290. Plutei 289. Poenas pendere 313. I < INDEX VEEBORUM. 613 P o 1 i m e n t a 296. 297. Poenitaiu offam 314. P o 1 e t 244. PoUit 313. Pollucere 832. Polteo 244. Polubrum 321. P 0 m o n a 1 830. Pomptina 295. Pondo 320. Pone 324. P o p i 11 i a 294. Popularia sacra 832. Populi commune suf- f r a g i u m 294. populo Romano Quiritibusque 47. porca 77. P 0 r c a e 274. P 0 r c a m 306. porcant 274. P o r c a s 506'. porcet 11. Porci effigies 297. porgam 274. Poriciam 273. P o r i g a m 274. (P o r r i c i a m) v. P o r i c i a m. P 0 r t en t a 316. Portenta rerum 318. portentum 117. Porticulus 299. Portisculus 298. Portorium 302. Portum 292. P or t u n u s 313. (P o s i m e r i n m) v. P o s i m i- r i u m. Posimirium 327. Possessio 292. Possessiones 808. Posticam lineam 292. P 0 s t i c u m 276. Post liminiumf rece- ptum 274. Postularia fulgura 316. P o s t u m u s 806. poteratur 808. Potestur 808. P o t i t i u m et P i n a r i u ra 300. Potitus servitute 328. (P r a e t e t) v. P r e t e t i Praebia 297. P r a e c e m 814. Praeceptat 244. Praecia 280. Praeciamitatoresf 824. (P r a e c i a s) v. P r a e e i a. Praecidanea agna 280. Praecidaneam porcam 273. prfecidarium 272. Praecidere 335. prfecipuum 56. Praediaf 306. Praedonulos 814. Praedotiontf 244. Praefecturae 292. Pr a ef er i cu lum 327. Praeficae 280. praegnans 69. Praeiurationes 280. (P r a e 1 i a r e s d i e s) v. P r o e- 1 i a r e s. Praemetium 297. 465. Praemiosa 313. Praeneste 280. Praenominibus 281. praepetere 318. Praepetes aves 244. 319. Praerogativae centu- r i e s f [centuriae] 824. Praes 279. 139. Praesagire 280. Praesagitio 337. (P r a e 8 e n t a n e a* v. P r e- s an . . . . Praesiderare 279. Praesidium 280. pr aes i p er e 16. 614 INDEX VERBOEUM. Praestinare 280. Praestitem 280. Praestolari 280. Praeteriti Senatores 322. Praetexta pulla 303. Praetextae 279. Praetextatis 317. P r a e t e x(t a)t u ra s e r m o- n e m 816. P r a e t o r 296. 308. Praetoria cohors 279. Praetoria porta 279. praetorium 279. Praevaricatores 282. Pranclicula 330. Prandium 279. P r e c e m 315. P r e s a n 330. P r e t e t t 244. pri 282. Prima aut secunda hora 316. Primanus tribunus 299. Primigeniae Fortunae 304. Primigenius sulcus 303. P r im o r di a 281. princeps 50. Principalis 281. Priscae latinaecoloniae 308. Prisci Latini 282. Priscus Tarquinius 282. P r i s t i n a 334. P r i s t i n u m 283. privata 282. sacra 316. Privatae feriae 314. Privato sumtu 297. privatum 282. privatus 282. Priveras 334. Priviclio est [Privicloes] 244. Privignus 282. privilegium 282. Privos privasque 282. Pro 287. (bis.) Pro censu classis iuni- o r u m 322. pro rostris 282. Pro scapulis 298. Pro sententia 282. Proaedificatum 314. Probrif [Probi] 284. Probrum 284. Probrum virginis Ve- s t a li s 308. probum 285. procaces 281. 384. Procalare 281. Procalato 327. Procapis 281. Procare 281. 324. procas 324. procastria 282. Procat 281. Pr o c e d e r e 313. Procellunt 281. Pr oc e r a 281. Procestria 282. procet 281. proci 281. 324. Procincta classis 281, 326. prociet 281. (procit) V. prociet. Pr ocitant 281. Procitare 283. Procitum 282. P r 0 c i t u m t e s t a m e n t u m 282. Procubitores 332. procudere 56. (Proculato) v. Procalato. Proculiunt 332. Proculum 281. P r o c u m 324. P r o c u r a t i o n e s 318. Prodegeris 284. INDEX VEEBOEUM. 615 Prodidisse tempus 814. Prodigere !28o. P r o d i g i a 2t>4:. Prodigiatores 284. prodigium 117. Prodiguae hostiae 330. prodigus !285. Prodinuut 284. Prodit 284. 317. 318. P r o d u i t 284. Proeliares dies 283. Profanum ^287. 332. P r o f e c t u r i 285. I' !• o f e s t i d i e s 286. i' r o f e s t u rij d i e m 333. 332. Profestum facere 332. Profunduni287. Profusus 287. P r o g e n e r u m 287. prognare 67. P r o h i b e r e c o m i t i a 298. proinde 52. Prolato aere 314. Proletarium 283 Prologium 283. Prolugere 283. Promellere 334. Promenervat 244. Promerion 244. P r o m i s c a m 281 . Promissum capillum 280. Promonstra 281 . P r o m p t u m 328. Pr omulco 281. P r o m u 1 g a r i 28 1. Pronubae 314. 317. P r o n u r u s 280. P r o p . . . 332. Propages 28.3. Propatulum 284. P r o p e r a m 332. Properare 299. P r o p e r u 8 284. Propetrare 283. Prophetas 284. Propius sobrino 290. Propriassit 284. Propter viam fit sacri- fi cium 284. Proptervia auspicia 318. Propudi aitf porcus [Pro- pudianus porcus] 306. P r o p u d i u m 283. Prorsi limites 297. P r o r 8 u m 279. Prorsus 298. Prosapia 282. P r o s e d a s 282. P r o s e q u i u m 282. P r o 8 i c i u m 282. Prosita 282, P r 0 s p e r a (n o m i n a) 272. Prospices 244. prostibula 6. 282. (prostibul*) V. prostibula. Prosumia 282. Protelare 296. P r o t i u a m 283. Provinciae 283. Provorsum fulgur 284. Prox 332. P r u g n u m 283. Pruina 283. Prymesius 281. (P r y m n e s i u s) v. P r y m e- s i u 8. P u b e ]5 r a e s e n t e 335. P u b e s 270. 330. P u b 1 i c a p o n d e r a 320. Publica sacra 316. Publici augures 320. Publicius clivus 306. P u d i c i t i H e 314. pudicus 19. pudor 19. Puelli 324. Pueri 304. 217. P u e r i a e n e u m s i g n u m 304. P n gi o 297. 616 INDEX VERBORUM. Pugnus 273. Puilia saxa 830. Pulcher bos 806. Pulchralibus atquecu- p i d u 8 f 814. Pullariam manum 313. Pullarium 818. pullum 816. Pullus Jovis 816. Puls 816. Punctariolas 315. Punctatoriolas 814. Punici 311. P u n i c u m 284. P u p i n i a 294. 295. Pura vestimenta 327. Pure lautum 327. purgamenta 260. Puri, probi, profani, sui a u r i 880. Purime tetinero 335. Purimenstrio 882. purpurea ;252. putare vites 77. putatse vites 271. Puteolos 273. Puteum 270. Puticuli 271. Putitium 271. Putus 271. 19. 77. (puvire) v. pavire. Q. Quadrantaf [Quadrantalj 846. qnadrata legio 500. Quadrata lioma 846. Quadriplatores 345. Quadrurbem 846. qusesere 846. Q u a e s o 846. Quaestores 844. Q u a m d e 348. Q u a m m o X 848. Q u a n d o 345. Quandoc rex comitia- vit fas 344. Quandoc stercus dela- t u m f a s 844. Quartarios 846. quasillos 33.529. quassare 848. quatenoc 846. (quatenos) v. quatenoc. Quatenus 546'. Q u a t e r e 348. quatinus 346. Q u a t r u r b e m 847 . Q u a X a r e 846. Q u e r c u s 343. Q u e r q u e r a m 342. Querquetulanae 848. Querquetularia porta 349. Q u e s 848. Qui hoc censetis, illuc transite etc. 848. Q u i a n a m 840. Q u i d n i s i 340. Quietalis i Qui et aliis f ] 840. Quincentum 556'. Quinctia prata 842. Q u i n q u a t r u 8 388, 182. Quinque genera signorum 850. Quinquennales 850. Quinquertium 840. Quintanam classem 842. Quintana porta 343. (Quintia prata) v. Quin- c ti a. Quintiliani 62. Quintiliani Luperci 842. Quintipor 340. Qui patres, qui conscripti vocati sunt inCuriam? 838. Q u i p p e 340. INDEX VERBORUM. 617 Q u i r i n a t r i b u s 838. Quirinalia 338, Quirinalis collis 338. Quirinalis mons 7. Quirinalis porta -556'. Quirinus 336. 3t. Quirites 338. 34. Quiritium fossae 556'. Quispiam 338. Quisquiliae 340. Quod 351. Q u o n i a m 350. Q u o t [Q u o cl i ] s e r V i, t o t [servitutef] hostes 348. R. R pro 8 littera 359. E d u o b u s 378. E ab idu s 374. Eabula 375. 393. Eadere genas 374 . E a p i simulatur virgo 404. Eapi solet fax 404. Ea s o r es 377. Eates 374. rationes 408. Eatissima 402. Eatitumquadrantem 377. Eatumeuna porta 378. ratus et ratum 378. Eatus sum 376. E a u c o s 406'. r a u d u s v. E o d u s. Eaudusculana porta 376. Eavam vocem 392. Eavi coloris 375. Eaviliaef [Eavillae] 378. Ea vi m 376. ravio, ravias 377. ravistellos 375. E e a p s e 386. Eecellere 378. E e c e p t i c i u m s e r v u m 394. Eeeeptus mos 404. reciniati 380. E e e i n i u m 378. Eeciperatio 378. E e c i p i e 402. Eeciprocare 378. Eeconductae 380. E e c t a e 560. Eecto fronte 402. Eedantruare 370. Eedemptitavere 402. Eedemptores 370. Eederguisae [Eedarguisse -i ] 372. (E e d h i b i t u m) v. E e d i b i- tur. Eedhostire 370. Eedibitur 370. E e d i c u 1 i f a n u m 393. E e d i m i c u 1 u m 372. Eedinunt 401. E e d i V i a m sive reluvium 370. E e d i V i V u m 372. E e f e r r i d i e m p r o d i c t a m 404. Eefert 394. Eefriva faba [frabra f ] 380. Eefutare 382. regale 401. Eegalia exta 404. Eegia 38.5. Eegiae feriae 384. Eegifugium 385. Eegillis 402. E e g i m e n 566'. E e g i u m 400. Eeglescit [Eegiescit f ] 384. Eelegati 386. Eeligioni est 396. Eeligionis praecipue h a b e t u r C e u s o r i a m a- i e 8 1 a s 396. 398. religiosi 404. E e 1 i g i o s u m a c s a c r u m 404. 618 INDEX VEEBORUM. Keligiosus 386. E e 1 u e r e 388. reluvium v, Eediviam. Kemanant 392. 39^. Remancipatam 380. R e m a n t 393. E e m e a r e 380. Rem eligenes [Remeligens f ] et r e m o r a e 380. R e m i 1 1 u m 382. Remisso exercitu 406. remorae v. Remeligeues. Remorbeseat 382. Remores aves 383. Eemoria 38b'. E e m u 1 c o 383. Eemurinus ager 383. Eenancitur 382. E e n o V a t i V u m f u 1 g u r 404. Eeor 38.3. repages 388. Eepagula 388. E e p a n d a f 372. Repastinari 388. Repedare 388. R e!p e r t u m 408. R e p o t i a 388. R e p u d i u m 388. Repulsior 402. Reque eapse 402. Res conperendinata 393. Resecrare 390. Reserari 393. Reses 391. residuus 391. Resignare 388. Eesignatum aes 396. Eesparsum vinum 353. Eespicere autem etf [avem] 404. Eespici avis 406. respoudere 512. 511. Respublicas multarum civi- tatum 402. R e s t a t 394. Restibilis ager 391 . Resultare 391. (R e t a n d a) v. R e p a n d a f Retiario 396. Retractare 375. Retricibus 394. R e u s 372. 406. reus promittendo 372. reus stipulando 372. Rhegium 369. Rhinocerotem 370. Rhondesicadiouque f [Rhonches Icadiouque] .570. R i c a 406. R i c a e 380. Rictus 408. r i c u 1 a e 380. Rideo canterio 394. Ridiculus 394. Rienes 380. R i g i d o 400. Rigidum 385. R i m a r i 383. (r i n g i) v. r i n g i t u r. r i n g i t u r 409. rite 375. Rituales 396. Ritus 374. 404. Rivus 372. r i X a e 409 (r i X o s a e) v. r i x o s i. r i X o s i 409. Robigalia 361. robosem 1 1 . Robum 359. robur 359. robus 359. robusti 359. R o d u s vel r a u d u s -556'. Eodusculana porta 377. Rogat 394. R o g a t i o 362. R o m a m 362. 363. Romanam portam 354. 366. INDEX VEEBORUM. 619 R o m a n i 1 n d i S52. K o m a n o s 400. Romanus ager 360. 362. Romulia tribus 3G9. R o m u 1 u m 362. R o m u 1 u s et R e m u s 363. rorarios 1 J . R o r a r i o s milites 3.59. R 0 r a r i u m vinum 361 . R 0 s c i 407. (R o s cii) V. R os ci. R 0 s e a 393. R o t u u d a m 355. rubidse 353. R u b i d u s 353. R u c t a r e 352. riidem 556'. R u de n t e s 356. rudiari 356. rudiarii v. rudiari. R u d u s vel r a u d u s 357. Rufuli 350. Rumen 369. 7. Rumentum 369. R u m e X 368. R u m i n a 1 i s 369. rumis 368. Rumitant 369. R u n a 3-53. R u p i t i a s t 356. Ruri 396. R u s c u m 354. R u s p a r i 356. Ru s t i c a V in a li a -556'. 406. R u s t u m 356. Ruta caesa 354. Rutabulum 354. Rutilae caues 396. rutilias j 354. Rutili 350. R u t i 1 i u m \ [Rutilum] 354. R u t r u m 354. (Rutuli) V. Rutili. Rutundam 354. s. Sabatina 512. S ab in i 512. Sabiniquod volunt so m- n i a n t 478. Saccomorum 462. S a c e 1 1 a 464. sacena 466. sacer homo 466. Sacer mons 466. Sacram viam 410. Sacramento 514. Sacramentum 516. S a c r a n i 468. Sacratae leges 466. S a c r e m p o r c u m 464. S a c r i f i c i u m 525. S a c r i f i c u 1 u s 464. S a c r i m a 464. Sacrosanctum 466'. sadum 510. S a e c u 1 a r e s 1 u d i 487. Saga 471. 260. 337. S a g a c e s 468. sagaces canes 337. sagax 280. S a g m i n a 468. S ala ciam 481. Salariam 480. Salentinos 484. Salias virgines 484. S a 1 i c e m 484. Salinum 484. 516. S a 1 i o 8 482. Salmacis nomiue uy m- pha 484. Saltum 434. Salutaris porta 480. Salva res est etc. 480. Sam 477. 33. S a m b u c a 478. sambycistrine 479. S a n a t e 8 470. 524. €20 INDEX VEKBORUM. S a n c t u m 462. Sanderacam 478. Sannitibus f [Samnitibus] 480. Sanqualis 462. 3. Sanqualisporta 512. 515. Saper d a 479. Sapsa 477. sarcire 473. S ar ci t o 474. SardanapaUus 474. S a r d a r e 473. Sardivernales f [venales] etc. 472. S a r g u s 474. S a r i s a 466. (S ar i ssa) v. S ar isa. sarmenta 473. sarpere 473. {S a r p i u n t u r v i n e a e) v. S a r p u n t u r. Sarpta vinea 473. S a r p u n t u r v i n e a e 524. S arr a 473. sarta tecta 473. Sarte 472. Sas 476. Sateurnus 477. Saticula 506. Satis 526. S a t u r a 458. Saturet f [Satur et] 418. Saturnia Italia 474. Saturnii versus 476. Saturnius, mons 474. Saturno diesfestus 476. Saturno sacrificium fit etc. 512. Saxum Tarpeium 512. S c a e V a m 476. Scandulaca 488. Scaptensuia 488. Scaptia tribus 513. Scelerata porta 497. Sceleratus campus 494. Sceleratus vicus 494. S e e n a 466. S c e n a m 488. scenicos 480. S c e u s a s 504. S c h e d i a 497. Schoeniculas 486. S c h o 1 a e 518. scilicet 35. 510. (S c i r p u s) V. S e r i p t u m f . S c i s c i t o 433. Scita plebei 412. Scitae 488. Scitum populi 488. S c o r t a 488. scortea 589. S c o rt e s 489. Scraptae 492. Scrautum 495. S cr bas 492. Scribonianum 494. Scribtum lapidem 524. Scriptum f 490. Scripturarius 492. S c r u p i 495. Scrutillus 495. S c ur r ae 418. scuta 494. Scutilum 487. scyticae f [scutica] 494. Secespitam 590. 522. Secessiones f 500. S e c i V u m 523. Seclusa sacra 466. Sectarius verbix 500. Sectio 500. Sectores 500. (S e c u 1 a r e s 1 u d i) v. S a e c u- 1 a r e s. Secundae res 500. secures bipennes 15. Se curus 417. S e c u s 420. 498. Sed 500. S e d i c u 1 u m 500. INDEX VERBORUM. 621 S e d u m 510. S e g e s 508. S e g e 8 t a 508. segestria 49. S e gni ti a 504. segregare 17. seiuges 74. Seliquastra 508 Sellae curulis locus 514<. Sementivae feriae oOO. semiplotia 304. S e m i s, s e m o d i u s, s e m u n- cia 414. Sempronia borrea 410. Senacula 518. Senaculum .501. Senatores 502. Senatus decretum 502. Senis crinibus 502. Senium 502. ^l. S e n o n a s 502. S e n t e s 502. Sentiuare 502. S e p 1 a s i a 506. Septem dies 522. Septentriones 504. Septimontio 524. Septimont ium 507. Septuennio quoque 518. S e p u 1 c b r u m 504. S e p u 1 1 u m m o r t e, m o r o- qu e t [m e r o q u e] 506. Se quamque 524. Sequester 504. serse 19. seri 19. Serilla 508. (Serius) v. Setius f Sero sapiunt Pbryges 510. S e r p s i t 523. Serpula serpserit 526. Serra proeliari 516. Sertorem 508. Servilius lacus 410. Servorum dies 510. 515. (sesopia) v. sapia 408. Sesterti notam 520. Sestertius 498. sesuvium 510. Setius I 510. Sex miliumet duceuto- r u m bominum legionem 500. S e X s u f f r a g i a 498. Sex Vestae sacerdotea 516. 525. Sexagenarios 496. Sextautari asses 518. sexu 498. S e X u s 499. Sibus 500. S i c i 1 e s .500. silicissat 21. Sicilicum 500. Sicyonia 500. [Sifus] Si. fus t 506. S i g n a 504. Signare 507. 397. Silatum .521. Silentio surgere 522. Si lere 514. Silicernium 417. S i 1 u 8 508. Silvi 508. Simpludiarea 498. simpulatricem [simulatricem f] 260. simpulatrices 501. S imp ul u m 501. Simultas 500. Sinciniam 500. sine dolo malo 49. Sine sacris liereditas 408. sinistimum 52. Sinistrae aves 502. Sinistrum 526. S i p a r i u m 506. S ir e mp s 515. sis 35. 422. 510. 622 INDEX VERBORUM. Sispitem 510. Sistere fana 526. S o b 1- i n u s 420. Sobrium vicum 422. S ocordiam 415. Sodalis 422. S 0 d e s 422. 35. 510. Sol [Jol 1] 464. S o 1 a r i 428. soliaria | solaria f] 426. S o 1 a t u m 428. S o 1 cu s 435. S o 1 e a 428. (S o 1 e m n i a s a c r a) v. S o 1- 1 e m m i a. S 0 1 i a [S o 1 1 a t] 426. soliar 426. solida 412. S 0 i i d a s e 11 a 520. S o 1 i n o 526. Solipugna 430. Solitaurilia 412. Sollaf 426. sollemne 426. Sollemnia sacra 516. soUers 412. Sollicitare 526. sollicuria 426. solliferrea [soliiferria i ] 412. soUiferreum 426. Sollistimum 426, S 0 1 1 o 426. sollum 412. S o 1 0 X 428. S o 1 u m 426. S o n i V i o 408. Sonivium 422. S o n s 422. Sontica causa 514. Sonticum morbum 410. souticus 79. S o r a c u m 423. S o r o r i a r e [Sororiae f ] 420. Sororium tigillum 420. 411. S o r s 422. s o r t u 8 422. S o s 428. S o 8 p e s 480. Sospitare 431. S p a r a 489. Spatiatorem 514. S p e c i e m 520. S p e c t i o 492. S p e c t u 490. speculator 56. 8 p e c vi s 510. Speres 492. S p e t i 1 e 490. spicio 2. S p i c i t 490. S pi c iu u t 514. S p i c u m 492. S p i n t b e r 494. Spintyrnix 490. S p i r a 490. Spirillum 490. Spondere 4^4. 510. ben s p 0 n s i s 526. S j) u r c u m v i n u m 524. 8 qu al i d u m 487. Squarrosos 486. S t a g n u m 458. Stalagmium 460. Stata sacrificia 576'. S t a t a e M a t r i s 460. Statu liber 458. Statua 410. statuae Cinciae locus 854. Status dies 458. [Stellionem] Stelionem f 454. S t e 1 1 a m 526. S t e 1 1 a t i(n a t r i b u s) 512. S t er c u s 516. Ste(rilam) 462. stilla 515. Stipatores 456. 526. stipam 626. S t i p e m 420. 454. INDEX VERBORUM. 623 Stipes 457. stipites 626. stiria 515. Stiricidium 515. Stirpem 454. (S 1 1 a t a) V. S 1 1 a 1 1 a. S 1 1 a 1 1 a 454. Stlembns 455. stlitem 455. stlocum 455. Stoliclus 460. S t r e b u 1 a 452. S t r e n a m 452. S t r i g a e 457. S t r i g e m 456. Strigoies 456. Stritavum 456. S t r o p p u s 452. S t r u e r e 450. S t r u e s 450. S t r u i c e s 450. gtruferctari 60. (struferctarii) v. struferctari. Strufertarios 417. S t r u p p i 520. S t r u t h e u m 452. strutliocamelum 279. Stultorumferiae 462. 338. S t u p p a m 460. S t u p r u m 460. Stura 460. Suad ted 526. S u a s u m 434. Sub corona 442. sub diu 50. Sub iugum mitti 436. Sub vineam iacere 449. Sub vitem liastas iacere 446. Subvitem proeliari 449. Sub vos placo 444. 218. Subactus 447. Subdit(us) 512. S u b e r 462. Suberies 416. S u b i c e s 436. Subici aries 520. Subigere arietem 526. subinde 52. Sublest a 417. Sublicium poutem 414. Sublimavit 442. S u b 1 i m e n 442. S u b 1 u c a r e a r b o r e s 524. S u b 0 1 e s 444. S u b r i m i o s f 368. Svibrumari 442. (Subrumos) v. subri- m i o s f . Subscudes 44 1. subsidium 280. [Subsidium] S u b s i d u m i 440. snbsignare 388 . Subsilles 441. Subsolaneae 440. Substillum 440. Subuculam 444. S u b u 1 o 444. S u b u r a m 444. S u b u r a n a m t r i b u m 432. S u b V e r b u s t a m 444. Succenturiare 442. S u c c i d a n e a h o s t i a 433. S u c c i n g u 1 u m 432. Succrotilla 431. S u c e r d a e. 432. S u c u 1 a 430. Sudiculum 500. S u dum 417. S u f e s 446. Suffibulum 522. Suffimenta 522. Suffiscus 444. sufeitio 2. Suffragatores 520. Suffuerat 524. Suggillatum 433. S u i 11 u m genus 450. S u 1 c i 434. S u 1 1 i s 42S. 510. 624 INDEX VERBORUM. S u m pro eum 426. Summanalia 524. Summissiouem 516. S u m m u s s i 424. Suopte 450. supare 281:2. S u p a t [Supa f] 448. [Supellectilis] Su p e 1 1 i c t i 1 i s | 418. super 436. Supercilia 439. Supercilium 486. 30. Superescit 434. Superstites 436. Supervacaneum 414. Supervaganea avis 438. Supparum (340) S u p p a r u s 448. Suppernati 438. S u p p 1 i c i u m 446. S u p p r e m u m 438. S up pu m 410. surculus 433. 4-J5. S u r e g i t 423. S u r e m i t 425. surempsit 424. (S u r r e g i t) v. S u r e g i t. (sm-rempsit) v. surempsit. S u r u m 422. Sus Minervam 450. Suspectus 448. S u s q u e d e q u e 409. S u t e 1 a e 449. Sutriumquasi eant 448. S y b i n a m 500. Sycophantas 433. S y r i u m n o n S c y r i u m 424. tabellarii 542. T a b e 1 1 i s 542. Tabem 542. Tabernacula 540. 9. 27. taberna continua 9. T a b 1 i n u m [Tabiinum f ] 540. Taciturnus 560. tacitus 560. Taedulum 548. T a e n i a s 548. Taenpoton 545. (T a e p o c o n) V. T a m p e r o n f . T a g a X 542. T a g e 8 542. Tagit 540 talam 544. Talassionem 528. Talassus 544. Talentorum uonunum g e n u s 542. T a 1 i a m 544. T a 1 i o n i s 550. Talipeclare 542. Talus 542. Tam 546. Tam perit quam extrema f a b a 550. T a m a 548. T a m e 546. (T a m i n a r e) v. T e m e r a r e. T a m i n i a 542. T a m m o d o 542. (T a m n e) V. T a n n e. Tamperon f 544. T a n d e m 548. T a n n e 542. Tappete f 528. [Tapulam] T a p p u 1 1 a m f 1 e g e m 550. T a r m e s 545. Tarpeiae esse effigiem 550. Tarquitias scalas 550. Tarracina 16. Tartarino 546. Tatium 548. Tauras 530. Tauri ludi .529. Tauri verbenaeqxie 548. 1 INDEX VEKBOKUM. ()^25 T a 11 r i u m a e s 544. Taurorum specie simu- 1 a c r a 550. T a X a t 540. Taxat et taxatio 541. taxatores 540. tectum deliciatum 51. Tegillum 558. tegulse deliciares 51. Tela 556. 3. Temerare 554. T e m e t u m 554. Tempesta 553. Tempestatem 553. Templi figura 552. T emplum 559. Tenitae 560. T e n s a m 554, Tentipellium 556. T e n u s 559. T e r a m 552. Terentum 529. Teres 552. Teretinatibus f 552. Termen tum 552. T e r m e s 559. T e r m i n o sacra faciebant 560. Terminus 560. Termonem 550. (Terracina) v. Tarracina. Tersum diem 550. Tertium quartum 552. teruncium 183. T e s c a 539. Testiculari 558. testilari 558. testudinatum tectum 260. T e t i n i 558. T h a 1 e a e 542. T h e m i n 559. thesaurum 6. T h i a s i t a s 558. T h 0 c u m 559. Thomices 539. Thraeees 558. Festus. T h y m b r e u m 540. Thymelici ludi 480. Tiberis .558. 3. Tibicines 55S. Tibris 558. Tifata 558. Tifata curia 558. M a n c i n a t i- fata 97. Tigillum sororium 556. T i g nu m 556. T i n i a 555. tintinnabant 557. Tintinnare 556. Tintinnire 556. T i p p u 1 a 558. Titia .558. T i t i e n s i s tribus 558. (Titivillitium) v. T i 1 1 i- b i 1 i c i u m. Tittibilicium 558. Tituli 558. T o d i 5S0. (T 0 e p o r c h 0 n ?) v. T a m- p e r 0 n f. T o g a t a r u m 530. Tolenno f 540. T o 1 e r a r e 540. T o 1 e s 540. (T o 11 e n o) v. T o 1 e n n o f . T 0 n g e r e 539. tongitio 539. T 0 n s a m 538. Tonsilla 539. tonsill» 540. Topper 532. Torrens 532. T o r r e r i 534. T o r r u m 535. Torum 534. T o r V i t a s 534. tosillam 281. T o X i c u m 556'. T r a b i c a navis 558. Trabs .5.58. T r a c h a 1 i 558. 40 626 INDEX VERBORUM. Tragula 559. T r a g u s 558. transfuga 266. Transtra 559. trepidatio 559. trepido 559. T r e p i t 559. triambi 74. Tributorum conlatio- n e m 556. T r i b u t u m 559. tricenarise 50. Trientem tertium pondo 550. T r i f a X 559. Triginta lictoribus 528. 530. trimum 5. T r i p u d i u m 552, T r i s u 1 c u m f u l g u r 530. Tritogenia 559. tritiim 9. Triumphales coronae 559. T r o i a 559. Tromentina tribus 559. T r o s s u 1 i 559. truam 7. truaut 7. trullam 22. Truo .559. T r y g a 558. trygetus 558. T u b i c i n e s [Tibicines + ] 532. Tubilus tria 531. Tuditano 530. Tuditantes 530. Tudites 531. tueor 556'. T u g u r i a 556'. Tullianum 540. T u 11 i 0 s 531. Tumultuariimilites 536. T u m u 1 u m 536 . tuopte 450. Tuor 537. Turannos 534. Turbelas 534. T u r m a m 534. Turrani 535. Tusci 537. T u s c u 1 u m 537. T u s c u m V i c u m 536. tutela navis 55. Tutulum 534. Tutum 546'. T ym br e u s 541. Tyria maria 534. (Tyrus) v. Epirus | . u. Uls 578. 30. ultra, ultimus 30. U m b r a e 575. Unciaria lex 572. U n d a ? [V. n t u p u m f] 574. Ungulatros 578. Ungulus 570. Ungustus 577. U r b a n a s tribus 560. Urvat 570. ustrina 23. Ut qui optima legefue- rint 212. U X o r i u m 578. Vacerram 570. Vadem 577. vadimonium obisse 131. V a e V i c t i s v. V e v i c t i s V a e V o b i s et ni nobis 57J V a g 0 r e m 570. V a g u 1 a t i o 570. Valesii 18. V a 1 g o s 570. vallecula 29. INDEX VEKBOETJM. 627 (Vallescit) v. Vallesit. Vallesit 577. (vallicula) v. vallecula. V a 1 V 0 1 i 570. Vapula Papiria 5QS. V a s t u m 569. Vaticanus collis 578. Ve 578. 560. Ve victis 56S. V e c 0 r s 568. (bis) Vecticularia vita 578. V e c t i g a 1 562. Vediovem 578. Vegrancle 568. 578. V e b e r e 567. V e i a 560. veiari 560. (veiarii) v. veiari. veiatura 560. (Veiovem) v. Vecliovem. Vel 561. velabra .54-. Velati 561. 11. V e 1 i t a t i 0 56 1 . velites 21. Venditiones 574. Venenari 572. Venerari 573. Ventabam 574. (Ventabant) v. Ventabam. Ver sacrum 578. Verberitare 578. Veredos [Veredis f ] 567. Vergiliae 566. Ver min a 570. V e rn ae 566. Vernisera 578. Verruncent .567. verse 14. Versuram 578. V e r s u t i 565. Verticulas 564:. Veruta pila 570. vesanus 568. V e s c 0 r 560. V e s c u 11 578. V e s c u s 560. Vespae et vespillones 560. Vesperna 560. 38. 505. Vesperugo 560. Ve s pi ces 561. vespiUones v. Vespae. vesimlse .561. Vesticeps 560. vestimentum 560. V e s t i 8 560. Veteratores 561. Veterinam bestiam .561. Ve t er 11 osu s 561. Vexill um 577. V i a e 564. Viatores 564. V i b i c e s 563. V i b r a c a e 563. (Vibrissae) v. V i b r a c a e. Vibrissare 563. vicani 562. Vici 562. V i c i n i a 560. V i c t i m a m 562. Vi d\ie r t a s -561. V i e r e 570. V i e t u s 577. V i g e t 562. Viginti quinque poenae 562. viginti sex viri 292. Viminaliset porta et col- lis 574. Vinalia 573. i6. V in ci am 578. vindemiam 223. Vindex 574. Vindiciae 574. Vin e a e 574. V i n n ul u s 577. Violari 63. (Violarii) v. Violari. viras 348. 40* 628 INDEX VEKBOEUM. (Virgiliae) v. Vergiliae. Viritanus ager 567. Viri tim 578. (Vitiligo) V. Vituligo. Vi tulans 561. Vituligo 561. Vivatus et vividus 574. V i V i s 8 i m u s 578. Voisgramf 562. vola 565. Volae vestigium 565. V o 1 0 n e s 565. Volturnalia 578. Vopte 578. ayxuXov 8. ayv^? 10. ayystv -r^v 0£tpr;v 6. (ayyovr,) v. ay/stv a" 5. atpe 15. a"p£iv 18. aiciv 9. ajc^aaa^a; 7. ay.^vT) 18. XK-^M 4. aXor^ay.oj 4. aXr,v 72. aXXsa^at 6. aXXo5 5. aXc6v 3, 561. Sfi.ij.a-a 9. a[j.vo? 5. a[xtov f] 45j?. ffTp^oo? 571. TaXapov 528. t^Xe 297. Tt 351. Toxo; 61. TOiaat 14. Tptpwvac 9. Tpievvov o. SSpov 22. iiXat 410. 415. u7:£pPaivovT£; opov 7.3. INDEX VERBORUM. m\ cpaa:; 61. X«'^>'-'^'' 36. «priji.rj 61. y/Ataos? i55. oiXTi-ca; 245. Xi>^'i; i55- avioa cpopfirlv 59. X>>' opTJxpTj 64. (cpi/.ri 2. opuYStv 64. w/.sw; 19o. cpuXXov 60. cDwata6pov 74. COPtRIGENDA. 4. lin. 9. lege: qnse Pag. 161. in suj). marg. lege : 163 7. « 10. « Acieris « 162. lin. 26. lege : neque 9. « 21. « infirmare « 180. in sup. marg. lege : 11. « 13. « moclio 173 M. « « 17. « et n 190. lin. 12. dele : dicti « « 28. « erga « 201. in sup. marg. lege : 23. « 29. .< j'jy.avr,v 183 25. « 8. .. virorum « 202. Hn. 25. lege : ob- « « 16. .( bidentem liquum 31. « 16. (( prseacuti « 276. lin. 12. lege : id est 33. « 26. « Zc-ia),f,v « 305. in sup. marg. supple : 38. (( 5. « ceuam 239. M. 44. « 21. (( Cingulo * « 315. lin. 17. lege : signum 52. « 31. .( Dialis K 322. « 17. « veiTi 55. « 18. « in « 338. « 19. fl fecerat 65. « 4. « et « 345. « 10. « significat 67. « 35. « est « 354. in sup. marg. 262 M. 72. « 30. in marg. dele: « 365. « (( « 206 102 « 382. lin. 15. supple : .'< « .32. « « adde : IJ Rima- 102 « 401. in sup. marg. supple : 101. « 5. lege: mansue- 285 M. tum « 408. lin. 31. Soni-vio 111. « 7. .( tlexus « 410. « 9. lege : ezf 134. iu sup. marg lege: entat f 149 M. « (( « 24. « posita 135. in sup. marg lege: 148 « n 445. 467. in sup. « « marg. 308 « 319 149. lin. 14. lege: cseri- « 473. lin. 23. lege : Epirusf moniis « 491. « 17. « Scrau- n ■i^A Festus, Sextus l^ompeius 6385 L)e verboriun significatu F4,D4,8 quae supersunt cum i^auli epj 1889 tome PLEASE DO NOT REMOVE CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY